Horyzonty Wychowania

Editorial: School and Family – Collaboration, Partnership, Engagement

Gabriella Pusztai — 2024-06-30

Współpraca szkoły i rodziny nie jest tematem nowym, jest on ciągle obecny w dyskursie o edukacji, która w XXI wieku jest postrzegana jako jeden z warunków sukcesu społeczeństw. Obserwowany i doświadczany jest duży rozdźwięk między teorią a praktyką w zakresie współpracy, dlatego istnieje potrzeba ciągłego podejmowania tych kwestii przez teoretyków i praktyków, by wypracowywać nowe rozwiązania adekwatne do specyfiki czasów, w którym przyszło nam funkcjonować. Rodzina i szkoła to dwa ważne środowiska rozwoju i wychowania. Od nich zależy w dużej mierze sukces edukacyjny dzieci i młodzieży. Szkoła, aby mogła realizować swoje zadania, musi wspólnie z rodzicami współtworzyć klimat, który będzie sprzyjał integralnemu rozwojowi uczniów, ale także umożliwi rozwój dorosłym. Współpraca to proces, który opiera się na ludzkim potencjale, i od zaangażowanych w niego osób będzie zależała jej jakość i efekty. Autorzy poszczególnych artykułów publikowanych w numerze 66 „Horyzontów Wychowania” przekonują nas, że współpraca powinna mieć na uwadze zawsze dobro ucznia, opierać się na partnerstwie, zaufaniu, dialogu, wzajemnej trosce, zaangażowaniu, które zwiększa poczucie odpowiedzialności, dążenie do tych samych celów i wartości.

Edytorial: Szkoła i rodzina – współpraca, partnerstwo, zaangażowanie

Gabriella Pusztai — 2024-06-30

Real‑Life Contexts of Spontaneous Family Life Education

Gabriella Pusztai — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem badań jest ustalenie, w jaki sposób spontaniczna edukacja w zakresie życia rodzinnego i przygotowanie do dorosłego życia odbywa się w bezpośrednim otoczeniu uczniów na Węgrzech.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Nasze główne pytanie badawcze brzmi: Jak nauczyciele i specjaliści ds. wsparcia postrzegają wzorce edukacji rodzinnej w różnych środowiskach rodzinnych? Grupą docelową wywiadów indywidualnych i zogniskowanych wywiadów grupowych są nauczyciele pracujący z klasami 5–13 i personel pomocniczy szkoły (N = 53).

PROCES WYWODU: Teoretyczne podstawy poprawy życia rodzinnego uległy znacznym zmianom w ostatnich dziesięcioleciach. W kilku międzynarodowych badaniach zwrócono uwagę na wyjątkową wrażliwość kontekstową edukacji rodzinnej i edukacji dorosłych w społeczeństwach o znacznych nierównościach regionalnych i społecznych, takich jak Węgry, i wezwano do opracowania mapy problemów, na której opiera się edukacja dorosłych.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Jednym z ważnych wniosków płynących z badania wywiadów jest to, że spontaniczna edukacja rodzinna w węgierskich rodzinach jest bardzo zróżnicowana pod względem społecznym i regionalnym. Z analizy wyłoniły się cztery grupy modeli rodzinnych (wiejski niski status, wiejscy lub małomiasteczkowi stratedzy, miejska klasa średnia, miejski wykształcony wysoki status).

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Przygotowanie do różnych aspektów dorosłego życia jest trudnym zadaniem szkolnym, które wymaga specjalnego przygotowania i dodatkowej pracy ze strony nauczycieli i personelu pomocniczego szkoły. Ze względu na dialog między spontaniczną edukacją na temat życia rodzinnego a edukacją na temat życia rodzinnego w szkołach nie ma jednolitego programu nauczania i metody edukacji na temat życia rodzinnego, które mogłyby być stosowane we wszystkich kontekstach społecznych.

School‑Friendly Parents? Characteristics of Parents’ Involvement in Vocational Schools in Hungary

Anett Rusznák — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Naszym celem jest zbadanie zaangażowania rodziców w szkołach zarówno o wyższym, jak i niższym wskaźniku porzucania nauki i w rodzinach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Skupiamy się zarówno na szkołach zawodowych, które nie oferują matury, jak i na tych, które maturę oferują. W niniejszym badaniu wykorzystaliśmy dane z dużej bazy danych na Węgrzech.

PROCES WYWODU: W wielu międzynarodowych badaniach analizowano znaczenie zaangażowania rodziców, zwłaszcza w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów szkół podstawowych. Niewiele badań koncentruje się na zaangażowaniu rodziców w szkolnictwie średnim, zwłaszcza na Węgrzech, gdzie dopiero niedawno stało się ono przedmiotem badań edukacyjnych, ale związek między szkolnictwem średnim a zaangażowaniem rodziców został zbadany tylko częściowo.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Nasze wyniki pokazują, że należy poświęcić więcej uwagi tym dwóm typom szkół.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Uzyskaliśmykilka znaczących wyników. Jedną spośród badanych przeszkód uznaliśmy za relewantną. Nasze badanie ma charakter eksploracyjny i ma na celu zebranie danych i informacji na temat rodziców uczniów VET. Naszym celem było uzyskanie wyników relewantnych dla VET.

Cooperation of the School With the Family and the Local Community – Selected Aspects

Anna Błasiak — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: W artykule dokonano opisu uwarunkowań, założeń i korzyści dotyczących procesu współpracy szkoły z rodziną i środowiskiem lokalnym w kontekście wybranych aspektów edukacyjnych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Postawiono następujące problemy badawcze: w jakim celu szkoła powinna współpracować z rodziną i ze środowiskiem lokalnym oraz jakie są warunki tej współpracy i korzyści. Zastosowano metodę analizy literatury naukowej i analizę danych zastanych.

PROCES WYWODU: Odwołując się do naukowych opracowań, zdefiniowano w sposób opisowy kluczowe dla analizy pojęcia oraz scharakteryzowano znaczenie i warunki współpracy wielopodmiotowej szkoły ze względu na współczesne potrzeby człowieka w kontekście edukacji całożyciowej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych analiz wynika, że szkoła to jedna z naj- ważniejszych instytucji społecznych, która ma promować idee ustawicznego uczenia się i wartość edukacji. Chodzi o edukację na miarę społeczeństwa wiedzy. Jakość edukacji zależy od otwarcia się szkoły na rodzinę i społeczność lokalną. Budowanie kultury współpracy wymaga partnerstwa i zaangażowania wszystkich, działalności opartej na dialogu, wspólnych celach i wartościach oraz obopólnych korzyściach.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Edukacja nie jest działalnością indywidualną, lecz przedsięwzięciem zbiorowym, a zmiany cywilizacyjne generują nowe wyzwania w tym zakresie, dlatego konieczna jest współpraca wielopodmiotowa szkoły, rodziny i środowiska lokalnego, oparta na identyfikacji zasobów, potrzeb i kapitału społecznego podmiotów, by móc sprostać intelektualnym i moralnym wyzwaniom. Kluczową rolę odgrywają tutaj przywódcy edukacyjni – dyrektor szkoły i nauczyciele.

Interesant, klient i partner. Różne oblicza obywatelstwa w relacji rodziców ze szkołą

Marta Wiatr — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest refleksja nad uwarunkowaniami relacji między rodziną i szkołą, która sprzyja rodzicielskiemu zaangażowaniu w edukację.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Tekst stawia pytanie o inne niż indywidualistyczne i psycho‑ społeczne uwarunkowania relacji między rodziną i szkołą. Dociekania mają postać teoretycznej heurystyki na podstawie krytycznej lektury tekstów.

PROCES WYWODU: Zaprezentowano trzy typy racjonalności wyrażające się w sposobie zarządzania państwem i obywatelami oraz trzy obywatelskie role rodziców w relacji ze szkołą: interesanta, klienta i partnera.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Każda rola odpowiada innemu typowi racjonalności i zawiera oczekiwanie określonego zaangażowania/aktywności obywatelskiej: od pełnej pasywności do głębokiej partycypacji.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPLYWU BADAŃ: Przy badaniach nad relacją rodzina–szkoła warto uwzględnić szerszy kontekst polityczno‑prawny, który „ramuje” codzienną (i polityczną) aktywność obywateli. Szczególnie obiecujące są koncepcje radykalnego obywatelstwa Mouffe oraz przestrzeni publicznej Biesty dla rozumienia głębokiego za‑ angażowania rodziców. Wskazane jest odniesienie tu poczynionych ustaleń bezpośrednio do pro‑ wadzonych w Polsce badań empirycznych i teoretycznych na temat zaangażowania rodziców.

The Pros and Cons of Preschool and Early School Teachers’ Collaboration With Parents in the Light of Their Experiences

Teresa Zubrzycka-Maciąg — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem badań było ukazanie specyfiki współpracy z rodzicami nauczycielek edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej na podstawie ich doświadczeń.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W toku badań poszukiwano odpowiedzi na pytania o pozytywne i negatywne aspekty współpracy z rodzicami nauczycielek najmłodszych dzieci oraz o znaczenie tych doświadczeń dla funkcjonowania badanych w zawodzie. Metodą wykorzystaną w ba‑ daniach był sondaż diagnostyczny, zaś narzędziem ankieta własnej konstrukcji.

PROCES WYWODU: Obecnie rodzice chcą mieć coraz większy wpływ na sposób pracy nauczycieli, co podważa ich autonomię i prowadzi do wieku konfliktów. W szczególnej sytuacji są nauczyciele dzieci rozpoczynających edukację ze względu na specyficzny charakter ich współpracy z rodzicami. Ustalenie przyczyn trudności we wzajemnych relacjach może być podstawą do podejmowania działań naprawczych w tym obszarze.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Badane nauczycielki potrzebują akceptacji i docenienia ze strony rodziców. Kiedy spotykają się z uwagami lub roszczeniami z ich strony, doświadczają stresu, który starają się zniwelować poprzez nieadaptacyjne strategie radzenia sobie. W efekcie pojawia się u nich obojętność i zniechęcenie, a nawet z myśli o zmianie pracy.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Dla poprawy jakości współpracy z rodzicami nauczycielki potrzebują rozwijać własną asertywność, która wzmocni ich poczucie własnej wartości i autonomię oraz pozwoli budować konstruktywne relacje międzyludzkie. Wspieraniem nauczycieli w rozwijaniu dyspozycji osobowościowych niezbędnych w ich pracy powinny zająć się uczelnie wyższe przygotowujące kandydatów do tego zawodu oraz centra doskonalenia zawodowego.

Relacja rodzina–szkoła w kontekście pedagogiki towarzyszenia

Ewa Dybowska — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem podjętych analiz jest wskazanie pedagogiki towarzyszenia jako kontekstu dla relacji rodziny i szkoły.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Podjęty problem badawczy: W jaki sposób pedagogika towarzyszenia może stanowić tło dla relacji rodziców i nauczycieli? W refleksji zastosowano krytyczną analizę literatury naukowej oraz dokonano przeglądu wyników dotychczasowych badań.

PROCES WYWODU: Dokonano przeglądu i analizy wybranych stanowisk koncentrujących się wokół relacji rodzina–szkoła. Szczególny akcent położono na model Joyce L. Epstein. Przedstawiono ogólną charakterystykę pedagogiki towarzyszenia/ignacjańskiej, która ma swoje źródła w tradycji edukacyjnej prowadzonej przez Towarzystwo Jezusowe. Podjęto refleksję ukierunkowaną na praktykę edukacyjną dotyczącą możliwości wykorzystania elementów tradycji ignacjańskiej w budowaniu partnerstwa edukacyjnego rodziców i nauczycieli.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W wyniku podjętych analiz ustalono, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem dla relacji rodzina–szkoła jest partnerstwo edukacyjne, które w centrum podejmowanych aktywności stawia dziecko/ucznia i jego potrzeby, w czym pomocna może być perspektywa pedagogiki towarzyszenia/ignacjańskiej.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Pedagogika towarzyszenia/ignacjańska jest mało znaną koncepcją pedagogiczną. Jej popularyzacja pozwala na rozszerzenie edukacyjnego myślenia i praktyki edukacyjnej. Poszerza możliwości wyboru dla podmiotów edukacyjnych własnego, indywidualnego podejścia do partnerstwa i współpracy dostosowanej do możliwości dziecka/ucznia oraz rodziców i nauczycieli. Jest to nurt myślenia, który dorosłego stawia w pozycji niedyrektywnej, towarzyszenia, raczej jako „niewidzialnego”, co może dać inną jakość relacji rodzice–nauczyciele.

Wykorzystanie koncepcji profilaktyki pozytywnej w obszarze współpracy szkoły i rodziny

Katarzyna Jarosz — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie możliwości wykorzystania koncepcji profilaktyki pozytywnej w obszarze współpracy szkoły i rodziny.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: czy i w jaki sposób koncepcję profilaktyki pozytywnej można wykorzystać w obszarze współpracy szkoły i rodziny oraz jakie praktyczne implikacje wynikają z jej założeń. W artykule zastosowano metodę danych zastanych desk research.

PROCES WYWODU: Na podstawie opracowań literatury przedmiotu dokonano analizy zależności pomiędzy profilaktyką oraz profilaktyką pozytywną a procesem współpracy szkoły i rodziny. Odwołując się do głównych celów oraz kierunków współpracy szkoły i rodziny w kontekście wyzwań rozwoju dzieci i młodzieży, ukazano zakres tematów oraz dokonano przeglądu skutecznych programów profilaktycznych, wspierających rozwój umiejętności wychowawczych rodziców.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych analiz wynika, że profilaktyka pozytywna w znaczny sposób poszerza funkcję wychowawczą szkoły, wspierając jednocześnie funkcję wychowawczą rodziny. Koncentruje się przy tym na wspieraniu rozwoju umiejętności wychowawczych rodziców w zakresie: budowania wspólnoty w rodzinie opartej na zaangażowanej obecności, zastępowania strategii zdroworozsądkowych strategiami pozytywnymi, wzmacniania ochrony w środowiskach dorastania, podmiotowego uczestnictwa w programach profilaktycznych.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Wykorzystanie założeń koncepcji profilaktyki pozytywnej w obszarze współpracy szkoły i rodziny umożliwia realizację wspólnych działań skupionych na pozytywnym rozwoju dzieci i młodzieży jako alternatywy wobec podejścia skoncentrowanego na problemach. Implikacją tego podejścia jest poszerzenie działań edukacyjnych szkoły i rodziny o cele profilaktyczne oraz prorozwojowe.

The Career of Students who Use a Different Language at Home and at School

Zsófia Vincze — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem badania jest zrozumienie, w jaki sposób skład etniczny rodziny i wybór języka instytucji są ze sobą powiązane.

PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Mniejszości są często przedmiotem badań, a w ich obrębie dwujęzyczność, areny używania języka i państwowa edukacja językowa, jednak kwestia studentów z mniejszości etnicznych studiujących w instytucjach większościowych jest stosunkowo niezbadana.

PROCES WYWODU: Nasze badania koncentrują się na etnicznej mniejszości węgierskiej w Rumunii, jej decyzjach i doświadczeniach związanych z edukacją w języku większości. Niniejsze badanie jakościowe zostało przeprowadzone w formie częściowo ustrukturyzowanego wywiadu w listopadzie 2023 r. z 14 respondentami, do których dotarliśmy metodą kuli śnieżnej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Nasze wyniki pokazują, że oprócz bliskości instytucji i zwiększonej możliwości osiągania dobrych wyników w kraju doświadczenie szkolne rodziców i starszych dzieci są czynnikami wpływającymi na decyzje podejmowane przez rodziców. Niemniej jednak stwierdzamy również, że dalsza rodzina, nawet w trzecim pokoleniu, ma wpływ na wybór szkoły.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Badanie przedstawia perspektywę, która koncentruje się na wynikach edukacyjnych respondentów, z których większość odniosła sukces w swoich dziedzinach. Wyniki, które znaleźliśmy, potwierdzają hipotezy z literatury dotyczące wyborów językowych różnych narodowości. Badanie jest częścią większego projektu, który ma na celu zbadanie uczniów uczęszczających do szkół uczących w nierodzimych językach.

Can High Involvement of Roma Parents Combat the Impact of Poverty? Resilience and Parental Involvement in the Success of Roma Students at School from the Students’ Perspective

Tímea Ceglédi — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Powtarzającym się pytaniem w literaturze dotyczącej studiów romskich jest to, dlaczego trudno jest osiągnąć przełomowe sukcesy w programach inkluzji. Programy te koncentrują się głównie na podmiotach szkolnych, chociaż rola rodziców jest kluczowa dla rozwiązania problemu. Dlatego też niniejsze badanie dotyczy rodziców i ich roli w sukcesie szkolnym.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Celem niniejszego badania jest 1) ujawnienie, w jaki sposób uczniowie pochodzenia romskiego i nieromskiego postrzegają PI swoich rodziców oraz 2) zbliżenie się do wyjaśnienia, w jaki sposób PI wpływa na sukces szkolny uczniów pod kontrolą innych zmiennych. Analiza rzuca światło na poglądy dzieci romskich i nieromskich rodziców na Węgrzech. Zastosowano analizę krzyżową i analizę regresji liniowej.

PROCES WYWODU: Przeanalizowano bazę danych o nazwie Discovery of Hidden Value of Mentoring (DHVM), która obejmuje dane uczniów w wieku 13–14 lat (N = 206) (Romowie: 31,1%, nie‑Romowie: 68,9%).

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Dla wszystkich szkolnych i domowych wskaźników PI z wyjątkiem jednego (zebranie rodziców), rodzice romscy i nieromscy wykazali takie same wyniki. Niekorzystna sytuacja finansowa ucznia najsilniej determinuje poziom jego sukcesów szkolnych, przeważając nad efektem kompensacyjnym PI. Wariancja wyjaśniona przez model regresji wynosi 30,4%, a model jest istotny (F(7) 5,18, p < 0,001).

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Chociaż niekorzystna sytuacja finansowa przeważa nad kompensacyjnym wpływem PI na karierę szkolną, a podmioty polityczne potrzebują wielu działań, aby poprawić sytuację finansową, szkoły i rodziny nie mogą szukać rozwiązań tylko na zewnątrz. Najważniejszym wnioskiem z badań jest to, że istnieje ukryty zasób, który może poprawić sukces szkolny uczniów romskich, a mianowicie PI. Na podstawie wyników można zalecić szkołom partnerską współpracę z rodzicami, ponieważ wspólnie mogą zwiększyć przyszłe możliwości i odporność dzieci.

The Family as a Place of Experiencing Critical Events – Case Study

Amelia Krawczyk-Bocian — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Głównym celem jest ukazanie narracji kobiety, która doświadczyła zdarzeń krytycznych w przestrzeni życia rodzinnego.

PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Postawiono problemy badawcze: 1. W jaki sposób narratorka opisuje zdarzenia krytyczne na bazie swoich rodzinnych doświadczeń? 2. Jakie znaczenia przypisuje przeżytym zdarzeniom krytycznym z perspektywy czasu? Prezentowane badania usytuowano w interpretatywistycznej tradycji badawczej. Zastosowano opisowo‑teoretyczny typ studium przypadku. Dane empiryczne zebrano techniką wywiadu narracyjnego Fritza Schützego.

PROCES WYWODU: Wywód rozpoczęto przedstawieniem historii życia narratorki, począwszy od dzieciństwa aż do dnia dzisiejszego. Zwrócono uwagę na sposób rozumienia siebie i swojego życia, relacji z rodzicami, krytycznych zdarzeń, które miały miejsce w przestrzeni życia rodzinnego. Następnie dokonano interpretacji materiału empirycznego na podstawie struktur procesowych Schützego, które odsłoniły dotychczasowy bieg życia, zdarzenia krytyczne w rodzinie, przełomowe wydarzenia w biografii indywidualnej narratorki.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Interpretacja materiału empirycznego ukazała narratorkę w procesie zmian, wewnętrznych przemian. Ujawniła złe relacje wewnątrzrodzinne będące przyczyną wystąpienia choroby, braku akceptacji siebie, wystąpienia stanów depresyjnych, lękowych. Podjęta terapia, satysfakcjonująca praca zawodowa, odwzajemnione uczucie miłości pozwoliło narratorce pokonać ograniczenia, słabości, krytycznie spojrzeć na relacje rodzinne przysparzające bólu i cierpienia.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Przedstawiona w artykule opowieść narracyjna może stać się bodźcem do wprowadzenia zmian u osób, które w chwili obecnej zmagają się z kłopotami rodzinnymi, z trajektorią choroby czy cierpieniem, tych wszystkich, którzy w przestrzeni życia rodzinnego doświadczają poczucia lęku, osamotnienia.

Development of Empathy When Raising a Child in a Cultural Environment That Sanctions Aggression and Violence

Bożena Józefów –Czerwińska — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest pogłębienie wiedzy na temat znaczenia rozwoju empatii w wychowaniu młodych ludzi. Zagadnienie to dotyczy różnych kontekstów, w których np. określone wzorce i inne czynniki kulturowe mogą negatywnie wpływać na ten proces.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym było zbadanie związku zachodzącego pomiędzy społeczno‑kulturowymi uwarunkowaniami a rozwojem empatii poznawczej u przedstawicieli młodych generacji. W metodologii badań zastosowano analizę porównawczą bazującą na wnioskach z etnograficznych badań jakościowych przeprowadzonych na Mazowszu oraz Podlasiu.

PROCES WYWODU: Rozważania zostały zrealizowane w kilku etapach. Najpierw przedstawiono podstawy teoretyczne, by na tej podstawie odnieść się do wyników badań jakościowych poddanych interpretacji. W ostatnim etapie pracy skonstruowano uogólnione wnioski oraz postulaty badawcze.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Badania porównawcze wykazały, że istnieje potrzeba pogłębiania studiów nad znaczeniem wpływu uwarunkowań społecznych i kulturowych w procesie rozwijania u dzieci i młodzieży empatii poznawczej. Te zjawiska odgrywają istotną rolę nie tylko w budowaniu relacji rówieśniczych, ale także przekładają się na jakość relacji kreowanych przez ludzi w ich dorosłym życiu.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Niezwykle istotne jest zrozumienie wpływu czynników kulturowych i społecznych, które mogą hamować rozwój empatii poznawczej i moralności u młodych ludzi. Badania wskazują, że rozwijanie empatii poznawczej może zmniejszyć skłonność do agresji i przemocy w grupach rówieśniczych. Konieczne jest więc kontynuowanie badań nad przyczynami występowania przemocy rówieśniczej, obecnej w różnych środowiskach kulturowych. W związku z tym istnieje pilna potrzeba rozwijania dalszych studiów zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej.

From Seeing to Understanding: The Conceptual Metaphor UNDERSTANDING IS LIGHT in Julian of Norwich’s “Revelations of Divine Love”

Katarzyna Stadnik — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Artykuł podejmuje kwestię wzajemnych oddziaływań pomiędzy językiem, poznaniem a kulturą z perspektywy badań o charakterze kognitywno‑diachronicznym, zwracając szczególną uwagę na relację pomiędzy religią a metaforą pojęciową. Artykuł omawia rolę metafory pojęciowej ROZUMIENIE TO ŚWIATŁO w dyskursie religijnym na przykładzie Objawień Bożej miłości Juliany z Norwich, późnośredniowiecznej angielskiej mistyczki.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przyjęto metodologię tzw. rozszerzonego ujęcia metafory pojęciowej, opracowanego przez Zoltána Kövecsesa na podstawie teorii metafory pojęciowej, która podkreśla rolę uniwersalnych aspektów ludzkiego ucieleśnienia jako głównych źródeł metafor pojęciowych. Artykuł ukazuje, jak uwzględnić wpływ kontekstu społeczno‑kulturowego w metodologii diachronicznych badań nad metaforą pojęciową.

PROCES WYWODU: Analiza tekstu Objawień Bożej miłości łączy model Kövecsesa z koncepcją usytuowania społeczno‑kulturowego, rozwijaną w językoznawstwie kognitywnym. Badanie omawia możliwe uwarunkowania poznawczo‑kulturowe użycia metafory ROZUMIENIE TO ŚWIAT‑ ŁO w dziele Juliany.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki badania wskazują, że metaforyczne konceptualizacje w tekście mistyczki motywowane są nie tylko uniwersalnymi aspektami ucieleśnionego poznania, ale wynikają one w znacznej mierze z usytuowania autorki w późnośredniowiecznym środowisku społecznym i kulturowym.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BABAŃ: Badanie wskazuje na znaczenie koncepcji usytuowania społeczno‑kulturowego w badaniach tekstów historycznych. Należy powiązać podejście Kövecsesa z koncepcją usytuowania społeczno‑kulturowego, co pozwoli wzbogacić metodologię badań diachronicznych dotyczących metafor pojęciowych. Wyniki mają zastosowanie praktyczne, ponieważ mogą być wykorzystane w nauczaniu analizy tekstów historycznych w sposób pomagający studentom lepiej zrozumieć relację pomiędzy kulturą a metaforą pojęciową.

Psychologiczne procesy wychowawczego wpływu na dzieci i młodzież w zmieniających się środowiskach wychowawczych

Dorota Kubicka — 2024-06-30

CEL NAUKOWY: Wskazanie na aktualność rozwijanej przed laty koncepcji czterech odmiennych, ale komplementarnych psychologicznych mechanizmów wychowawczego wpływu na dzieci i młodzież w wyjaśnianiu procesów edukacyjnych we współczesnych środowiskach wychowawczych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem jest nieobecność tej koncepcji w aktualnym dyskursie naukowym na temat edukacji, co może utrudniać rozumienie całego spektrum koniecznych oddziaływań psychologicznych jako warunku skuteczności wszelkich zabiegów wychowawczych.

PROCES WYWODU: 1. Opis i analiza czterech uniwersalnych psychologicznych mechanizmów nadawania i odbioru wpływów wychowawczych. 2. Zarysowanie kontekstu i niektórych kierunków zmian doświadczeń edukacyjnych współczesnych dzieci i młodzieży. 3. Podkreślenie głównych zmian w transmisji i odbiorze wpływów wychowawczych z perspektywy psychologicznej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Uwydatnienie teoretycznej i praktycznej użyteczności koncepcji mechanizmów transmisji wpływów wychowawczych i ich roli jako kompleksowego systemu narzędzi w kontekście celowej działalności wychowawców.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Ponowna refleksja nad tymi procesami może pomóc w zrozumieniu i rozwijaniu relacji między współczesnymi wychowawcami a młodym cyfrowym pokoleniem wobec wyzwań, jakie stają przed wychowawcami dzieci i młodzieży w XXI wieku.