Horyzonty Wychowania

Editorial: Education in the age of artificial intelligence

Jarosław Charchuła, Mirosław Kowalski — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

Postęp cywilizacyjny jest podłożem zmian w życiu każdego człowieka. Rozwój technik informatycznych, telekomunikacyjnych czy też multimediów jest ogromnym krokiem w dziejach całej cywilizacji. Ewolucja, ta z ery industrialnej, gdy mieliśmy do czynienia ze społeczeństwem przemysłowym, przenosi nas do społeczeństwa informacyjnego, opartego na sztucznej inteligencji (AI). Informacja staje się podstawą nie tylko sprawnego funkcjonowania wszelkiego typu instytucji, ale również, a może przede wszystkim – procesu edukacji. Wdrażanie sztucznej inteligencji w systemie edukacji to temat, który wywołuje zarówno entuzjazm, jak i obawy. Z jednej strony możliwości, jakie ona oferuje w kontekście edukacji, wydają się niemal nieograniczone, obiecując m.in. personalizację nauczania, optymalizację procesów dydaktycznych oraz wsparcie w diagnozie i rozwoju umiejętności uczniów. Z drugiej strony natomiast pojawiają się pytania o bezpieczeństwo danych, etykę oraz potencjalne zastąpienie nauczycieli przez maszyny.

Edytorial: Edukacja w dobie sztucznej inteligencji

Jarosław Charchuła, Mirosław Kowalski — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

Edukacja w dobie sztucznej inteligencji. Wprowadzenie w problematykę i próba zarysowania niektórych pól problemowych

Mirosław Kowalski, Renata Tomaszewska — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest próba syntetycznego przedstawienia obszarów problemowych i wskazania zagadnień, jakie pojawiają się na horyzoncie określenia „Sztuczna inteligencja – edukacja”. W artykule zarysowano wybrane, aktualne tendencje rozwojowe w teorii i praktyce edukacyjnej, zmiany, jakie zachodzą/będą zachodziły w procesach nauczania/uczenia się na przestrzeni najbliższych lat, w aspekcie wykorzystania nowych technologii/sztucznej inteligencji.

PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Pytanie problemowe sformułowano następująco: jakie zagadnienia powinny być uwzględniane w społecznym (w tym pedagogicznym) namyśle wokół triady sztuczna inteligencja – postęp technologiczny – edukacja? Zastosowano metodę analizy literatury oraz selekcji i rekonstrukcji treści w celu uzyskania syntezy omawianych zagadnień.

PROCES WYWODU: Realizacja celu i odpowiedzi na pytanie problemowe została ujęta w procesie wywodu, na który składa się: wprowadzenie w zagadnienie, zaprezentowane analizy i refleksje (ujęte dwubiegunowo) dotyczące istoty, wzajemnych relacji, zależności pomiędzy sztuczną inteligencją i edukacją (w aspekcie wolności i (do)wolności działań człowieka).

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Refleksja nad podjętą problematyką wskazuje na wielowymiarowość analizowanego obszaru; prezentowane analizy i refleksje świadczą o zróżnicowaniu koncepcyjnym (i celowościowym) w obrębie badanej rzeczywistości, a przedstawione analizy sugerują konieczność zmian w niektórych wymiarach/zakresach instytucjonalnej edukacji.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Istnieje potrzeba przygotowania uniwersalnych opracowań o charakterze m.in. pogłębionego dyskursu kry- tycznego z zakresu sztucznej inteligencji i jej edukacyjnego ukierunkowania. W obliczu nowych wyzwań (ale i zagrożeń) edukacyjnych, w warunkach ciągłej zmiany społeczno-kulturowej należy rozwijać wiedzę, umiejętności i kompetencje – przede wszystkim młodego pokolenia – w celu skutecznego podejmowania krytycznych dyskursów.

„Dzieci Frankensteina”? Socjalizacyjne modyfikacje procesu edukacji w dobie sztucznej inteligencji

Witold Wrzesień — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem jest teoretyczna diagnoza wpływu tempa współczesnych przemian cywilizacyjnych – stanowiących konsekwencje rozwoju technologii informatycznych – na specyfikę modyfikacji przestrzeni socjalizacji młodzieży i ich oddziaływanie na prognozowane zmiany modelu edukacyjnego przyszłości.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy zawiera się w pytaniu: W jakich zakresach skok cywilizacyjny, generowany poprzez kolejne etapy cyfrowej rewolucji, modyfikuje proces socjalizacji młodzieży, tworząc nowe jego przestrzenie i nowe realizowane wzory oddziaływań o charakterze edukacyjnym? Jako metodę badawczą zastosowano selektywną analizę prac teoretycznych oraz raportów z badań z zakresu socjologii, pedagogiki, psychologii, psychiatrii, neurobiologii i technologii informatycznych, łącząc ją z efektami własnych prac badawczych.

PROCES WYWODU: W artykule analizie poddano kształtującą się w ostatnich latach nową jakość procesu socjalizacji młodych i jej efekty w przestrzeniach edukacji, wykorzystując wybrane elementy modelu pojęciowego stosowanego do analiz świata współczesnej młodzieży w czasach przyśpieszonych przemian cywilizacyjnych.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W konsekwencji powstawania nowych możliwości, dynamicznego rozwoju technologii informatycznych, w tym zwłaszcza systemów sztucznej inteligencji, obserwujemy tworzenie się nowych podstaw procesu socjalizacji młodzieży, co zauważalnie zaznacza swoją obecność w przestrzeniach edukacji.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Pojawiające się w następstwie szybkich przemian cywilizacyjnych modyfikacje procesu socjalizacji młodzieży przyczyniają się do kształtowania nowego modelu edukacji przyszłości, a istniejący dotychczas zaczyna tracić swoje znaczenie. Niezbędne wydaje się w takiej sytuacji wypracowanie stosownych mechanizmów stałego monitorowania wpływu systemów AI na ich użytkowników.

The Attitudes of Czech Teachers Towards the Use of Artificial Intelligence in Schools

Lucie Zormanová — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem tego badania było poznanie subiektywnych odczuć czeskich nauczycieli dotyczących stosowania sztucznej inteligencji w szkołach.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Z celu badawczego wynikają następujące pytania badawcze: Czy czescy nauczyciele obawiają się stosowania sztucznej inteligencji w szkołach? Czy czescy nauczyciele postrzegają sztuczną inteligencję jako narzędzie, które im pomoże? Czy czescy nauczyciele mają doświadczenie ze stosowaniem sztucznej inteligencji? Jakie doświadczenia mają nauczyciele ze sztuczną inteligencją? Aby osiągnąć cel badawczy i odpowiedzieć na postawione pytania badawcze, zastosowano metodę wywiadu z nauczycielami szkół podstawowych i średnich.

PROCES WYWODU: W pierwszej części artykułu omówiono pojęcie sztucznej inteligencji. W części drugiej poruszono temat stosowania sztucznej inteligencji w czeskich szkołach. W części trzeciej zostały przedstawione wyniki badania na temat subiektywnych odczuć czeskich nauczycieli dotyczących stosowania sztucznej inteligencji w szkołach.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W ramach badania odkryto, że niektórzy nauczyciele są zaniepokojeni pojawieniem się sztucznej inteligencji i jej wykorzystaniem w edukacji, zwłaszcza tym, że uczniowie będą „niewłaściwie wykorzystywać” sztuczną inteligencję w celu oszukiwania i dokonywania plagiatu. Większość nauczycieli uważa stosowanie sztucznej inteligencji w szkołach za nie‑ uniknione i zdaje sobie sprawę, że ich zadaniem jest nauczenie uczniów efektywnego wykorzystania sztucznej inteligencji. Nauczyciele mają także świadomość, że wraz ze stosowaniem sztucznej inteligencji w szkołach będzie musiał ulec zmianom także system nauczania.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Można zatem oczekiwać, że nauczyciele będą odbierać sztuczną inteligencję jako narzędzie, które im ułatwia pracę. Dużym impulsem będzie integracja sztucznej inteligencji z narzędziami, z którymi na co dzień pracują nauczyciele, takimi jak Office 365 czy Google Workspace.

Sztuczna inteligencja w mediach - aspekt edukacyjny

Barbara Leja — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zaprezentowanie zastosowań sztucznej inteligencji w mediach i ich wpływu na edukację

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy artykułu dotyczył odpowiedzi na pytanie: Jaki wpływ na edukację mają media z zastosowaniem w nich sztucznej inteligencji? Użytą metodą była analiza danych zastanych desk research oraz przeprowadzono analizę literatury przedmiotu.

PROCES WYWODU: W artykule krótko scharakteryzowano teoretyczne podstawy nowych mediów i sztucznej inteligencji, uwzględniając dane z raportów. Opisano również zastosowanie sztucznej inteligencji w dziennikarstwie, a następnie rolę mediów w edukacji.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza dotyczyła oddziaływania na odbiorców mediów z zastosowaniem w nich sztucznej inteligencji. Wskazane zostały wielorakie korzyści i liczne zagrożenia mające wpływ na ich aspekt edukacyjny.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: W kontekście stałej obecności mediów cyfrowych w społeczeństwie niezbędna jest edukacja medialna odbiorców. W celu uzyskania jak najlepszych rezultatów w procesach dydaktycznych i wychowawczych używając mediów z zastosowaniem w nich sztucznej inteligencji, należy podkreślić znaczenie kształtowania świadomych i odpowiedzialnych postaw użytkowników mediów szczególnie wobec nowych technologii.

Doskonalenie kompetencji cyfrowych w klastrach

Bogusław Bembenek — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: W artykule dokonano charakterystyki wybranych aspektów doskonalenia kompetencji cyfrowych w polskich klastrach w warunkach transformacji cyfrowej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W procesie badawczym zastosowano tradycyjną metodykę przeglądu literatury naukowej, analizę danych zastanych (desk research) i metodę studium przypadku. W trakcie badań jakościowych metoda studium przypadku pozwoliła na pogłębioną eksplorację wybranego problemu badawczego.

PROCES WYWODU: Nie ulega wątpliwości, że doskonalenie kompetencji cyfrowych jest źródłem rozwoju osobistego i zawodowego, w tym zdobywania wiedzy i doświadczenia oraz kształtowania inteligencji cyfrowej. Mając świadomość wartości tej aktywności w klastrach, uznano za zasadne skoncentrowanie się na analizie wybranych dobrych praktyk klastrów w tym obszarze.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych badań i analiz wynika, że klastry zapewniają odpowiednie warunki do rozwoju kompetencji cyfrowych, które są bardzo użyteczne w warunkach transformacji cyfrowej. Ich aktywność innowacyjna i społeczno-gospodarcza sprzyja ciągłemu i sprawnemu kształtowaniu tych kompetencji w wymiarze informatycznym, informacyjno-komunikacyjnym i funkcjonalnym. Jest to bardzo ważne, gdyż może przyczynić się do osiągnięcia przez nie dojrzałości cyfrowej.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Podjęta w artykule aktualna i naukowo interesująca tematyka badawcza wymaga dalszych, bardziej pogłębionych i interdyscyplinarnych badań i analiz. Zasadne jest uwzględnienie szerszych rozważań naukowych dotyczących postrzegania nie tylko metod, form i narzędzi rozwoju kompetencji cyfrowych, ale także przygotowania do transformacji cyfrowej i stopnia wykorzystania potencjału sztucznej inteligencji. Badania z tego obszaru mogą przyczynić się do lepszego poznania współczesnych procesów, zjawisk i trendów w gospodarce opartej na wiedzy oraz przyśpieszyć sprawną transformację cyfrową w warunkach turbulentnego otoczenia.

Znaczenie kompetencji miękkich w procesie dostosowań rynku pracy do wymagań rewolucji 4.0

Marcin Stanuch, Magdalena Gorzelany – Dziadkowiec, Halina Smutek — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest poszerzenie wiedzy dotyczącej istoty i znaczenia kompetencji miękkich w procesie dopasowania zawodowego w warunkach rewolucji 4.0. na przykładzie sektora IT w wybranych krajach europejskich.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W badaniu skupiono się na próbie określenia potencjalnych cech przyszłego pracownika w aspekcie wymagań rewolucji 4.0. W badaniu, które miało miejsce w dniach 11–12 kwietnia 2023 roku, zostało przeanalizowanych łącznie 1870 ofert o pracę pobranych z międzynarodowego serwisu LinkedIn dla pięciu europejskich krajów.

PROCES WYWODU: W artykule wskazano na zmiany, jakie niesie ze sobą rewolucja 4.0 w zarządzaniu zasobami ludzkimi, ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w profilu kompetencyjnym pracownika. Szczególną uwagę zwrócono na wzrost znaczenia kompetencji miękkich. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy literatury przedmiotu oraz wyników badań własnych pod- jęto próbę identyfikacji kluczowych cech, istotnych z punktu widzenia rynku pracy, które wpływają na kryteria doboru zawodowego w branży IT.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzone badania wykazały, że najbardziej pożądany- mi kompetencjami miękkimi w wybranych zawodach IT są: komunikatywność pozwalająca na łatwość nawiązywania kontaktu z drugą osobą oraz motywacja do pracy. Na trzecim miejscu wskazano kreatywność.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Badacze zwracają uwagę na fakt, że dla wypracowania skutecznej polityki personalnej ważna jest współpraca menedżerów mających świadomość rzeczywistych potrzeb organizacji w zakresie kompetencji wymaganych od pracowników oraz działów HR, aby opracować rozwiązanie problemu niedoborów zasobów pracy spowodowanych przez Przemysł 4.0.

Uniwersytet w dobie sztucznej inteligencji – szanse i zagrożenia

Jarosław Charchuła — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy dotyczącej najważniejszych wyzwań, jakie stoją przed współczesnym uniwersytetem w dobie rozwoju sztucznej inteligencji.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem prowadzonych analiz jest wskazanie na najważniejsze wyzwania, jakie stoją przed współczesnymi uniwersytetami w dobie rozwoju sztucznej inteligencji. Do rozwiązania problemu posłuży analiza literatury.

PROCES WYWODU: W artykule, wychodząc od wskazania różnic między inteligencją ludzką a sztuczną, analizowane są następnie wyzwania, jakie stoją przed współczesnym uniwersytetem, aby dostosować się do dynamicznie zmieniającego się pod wpływem sztucznej inteligencji rynku pracy. Zwrócono również uwagę na zagrożenia wiązane z opisywanymi zmianami.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Współczesny uniwersytet pomimo dużej swobody badań i za‑ angażowaniu dużych nakładów finansowych ciągle w sposób zbyt wolny reaguje na zachodzące zmiany spowodowane rozwojem sztucznej inteligencji. Źródła takiego stanu rzeczy tkwią po części w samym uniwersytecie, a po części także poza nim.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Pełne dostosowanie edukacji akademickiej do dynamicznych zmian sztucznej inteligencji jest niemożliwe przede wszystkim dlatego, że jej rozwój jest zbyt szybki i trudny do przewidzenia. Istotne jest jednak to, że brak pełnego dostosowania uniwersytetu może być również korzystne, ponieważ może pomóc w uniknięciu potencjalnych zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją.

Postawy studentów wobec ChatGPT w edukacji

Agnieszka Franczyk, Anna Rajchel — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest scharakteryzowanie postaw studentów wobec ChatGPT w edukacji.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy zawarto w pytaniu: Jakie są postawy studentów wobec ChatGPT w edukacji? Ponadto podjęto próbę ustalenia, w jaki sposób poszczególne komponenty postaw studentów (behawioralny, poznawczy, emocjonalny) wobec ChatGPT są różnicowane przez rodzaj studiowanego kierunku (społeczno-humanistyczny vs ścisły). Wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Aby zebrać niezbędne dane, posłużono się kwe- stionariuszem ankiety własnego autorstwa w wersji online. W badaniu wzięło udział 189 studentów w wieku od 17 do 52 lat (M = 21,83; SD = 4,96).

PROCES WYWODU: W części teoretycznej tekstu wyjaśniono, czym jest sztuczna inteligencja (AI) oraz scharakteryzowano ChatGPT. Wskazano na pozycje podejmujące problematykę szans i zagrożeń zastosowania modelu językowego w edukacji. W części empirycznej zaprezentowano wyniki badań własnych oraz wnioski.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Postawy studentów wobec ChatGPT są zróżnicowane. Zdecydowanie bardziej pozytywne prezentują studenci kierunków ścisłych niż społeczno-humanistycznych, co wyraża się w ich przekonaniach na temat narzędzia oraz w dominujących emocjach. Pozytywne nastawienie sygnalizuje również fakt testowania chatbota oraz chęć korzystania z niego w najbliższym czasie.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Warto, żeby nauczyciele przygotowali się na to, że ChatGPT będzie stosowany przez uczniów/studentów i dobrze by było, żeby nauczyli się z niego korzystać. Warto opracować regulacje określające, w jakim stopniu studenci oraz nauczyciele mogą używać ChatGPT w edukacji. Warto także monitorować postawy wobec ChatGPT, ponieważ na pewno wraz ze wzrostem wiedzy i doświadczenia w korzystaniu z AI, będą się one zmieniać. Przeprowadzone badania mogą stać się przyczynkiem do analizy zachowań edukacyjnych młodych ludzi korzystających z AI.

Young People’s Preferences Regarding Classical Music and Gender: The Educational Context of a Study Carried out in Poland

Beata Bonna — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem badań była diagnoza preferencji osób młodych dotyczących muzyki klasycznej oraz ustalenie, czy płeć wykazuje z nimi związek.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W badaniach sformułowano problem odnoszący się do preferencji muzycznych kobiet i mężczyzn w zakresie muzyki klasycznej. Zastosowano w nich metodę sondażu diagnostycznego oraz technikę ankiety.

PROCES WYWODU: Choć muzyka klasyczna jest przedmiotem intensywnych zabiegów edukacyjnych, to nadal znajduje się na marginesie preferencji muzycznych ludzi młodych. Wśród czynników determinujących te preferencje wymienia się płeć. Jest to jednak rzadko uwzględniana w badaniach zmienna.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Nie wykazano związku między płcią a obszarami preferencji muzyki klasycznej – nastawieniem do jej słuchania, ulubionymi kompozytorami oraz formami aktywności muzycznej. Kobiety częściej jednak słuchały muzyki klasycznej. Ponadto więcej kobiet niż mężczyzn wyraziło opinię, że rozwijanie zainteresowań tą muzyką spoczywa na szkole, rodzi- nie, mediach i instytucjach kultury.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Płeć nie wykazała jednoznacznych związków z preferencjami dotyczącymi muzyki klasycznej. Wyniki badań mogą inspirować do dalszych eksploracji w tym zakresie oraz stać się przesłanką do podjęcia wielokierunkowych działań rozwijających zainteresowania tą muzyką.

The Etykieta „obcego” w instytucji totalizującej. Adaptacja (pod) kulturowa młodzieży pochodzenia ukraińskiego w placówkach resocjalizacyjnych

Angelika Cieślikowska-Ryczko — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem podjętej analizy jest nakreślenie problemu umieszczania i adaptacji młodzieży pochodzenia ukraińskiego w męskich placówkach resocjalizacyjnych dla nieletnich.

PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Zasadniczym obszarem problemowym jest doświadczenie pracy z młodzieżą pochodzenia ukraińskiego, która w wyniku popełnionych przestępstw trafiła do polskich placówkach resocjalizacyjnych dla nieletnich. Podjęte analizy oparte są na (auto)entnograficznej strategii badawczej oraz obserwacjach zebranych w toku pracy z ukraińskimi wychowankami.

PROCES WYWODU: Ramą teoretyczną badań własnych uczyniono pojęcie adaptacji nieletnich do wybranych wymiarów instytucji totalizującej. Nakreślono formalno-prawny kontekst placówek izolacyjnych, a także sposób rozumienia i interpretowania „obcego”, nowego wychowanka placów- ki w różnych sferach funkcjonowania.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W rezultacie przeprowadzonych analiz scharakteryzowano specyficzny kontekst adaptacji (pod)kulturowej wychowanków, którzy mierzą się nie tylko z izolacją społeczną, ale też skumulowanymi trudnościami wychowawczymi oraz doświadczeniem migracji i wojny.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Analizy stanowią ważny wkład w aktualną dyskusję na temat kierunku pracy resocjalizacyjnej z nieletnimi. Odnotowana odmienność procesu adaptacji Ukraińców może przede wszystkim posłużyć praktykom w efektywnym planowaniu metod pracy wychowawczej z nową grupą wychowanków, jaką stanowią migranci wojenni.

Wolność podmiotów edukacyjnych a problem odpowiedzialności moralnej za edukację

Anna Kot — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Opis, w jaki sposób podmioty edukacyjne postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Poszukując odpowiedzi na problem badawczy: Jak uczniowie i nauczyciele liceów postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji? przeprowadzono wywiady pogłębione: indywidualne z nauczycielami (8 os.) oraz fokusowe z uczniami (60 os.).

PROCES WYWODU: Odpowiedzialności moralnej nie można rozpatrywać w oderwaniu od problemu wolności podmiotu. W niniejszym tekście przywołano trzy sposoby rozumienia wolności i odpowiedzialności: kartezjański, leibnizowski i nietzscheański.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wyników wskazuje, że uczniowie i nauczyciele: 1) nie postrzegają odpowiedzialności moralnej za proces edukacji jako osobistej, własnej, lecz przerzucają ją na innych: ministerstwo, partie polityczne, czy też system, 2) ujmują odpowiedzialność moralną jedynie w wymiarze negatywnym – jako winę będącą następstwem niewłaściwego czy nagannego działania.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Żadna z badanych grup nie jest gotowa na zmianę obecnego stanu rzeczy. Wyniki badań i wnioski dotyczą wyłącznie analizowanych przypadków i na ich podstawie nie powinny być dokonywane uogólnienia. Jednak wyłaniający się z nich sposób, w jaki podmioty edukacyjne postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji, jest na tyle niepokojący, że powinien zostać poddany głębszej analizie, dla której niniejsza praca stanowić może punkt wyjścia i inspirację.

Mediacje w szkole: od konfliktu do demokracji

Sylwester Zielka — pią, 29 mar 2024 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Wyodrębnienie, opis i określenie relacji pomiędzy podejściami do mediacji w szkole ze względu na odmienność ich celów.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Ukazanie mediacji w szkole jako konstruktywnego narzędzia rozumienia naturalności konfliktów międzyludzkich i społecznych, będącego podstawą wypracowania demokratycznych stosunków międzyosobowych. Zastosowaną metodą jest analiza treści oraz krytyczna analiza źródeł, a także metaanaliza pojęć odnoszących się do postawionego problemu badawczego.

PROCES WYWODU: Wychodząc od kwestii naturalności konfliktów w życiu społecznym i edukacyjnym, gdzie jedną z dostępnych możliwości ich rozwiązywania jest mediacja, wyodrębnione i scharakteryzowane zostają dwa sposoby rozumienia mediacji w szkole oraz wewnętrzne dla nich sposoby postrzegania konfliktu i celu mediacji.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Pozwala to na zobaczenie w procesie mediacji w szkole potencjału budowania relacji opartych na wartościach demokratycznych, partnerstwie we wspólnym projektowaniu przyszłości w odróżnieniu od bazujących na dominacji i poszukiwaniu winnych.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Przeprowadzone analizy prowadzą do stwierdzenia, że mediacje w szkole mogą być wsparciem dla wychowania demokratycznego jako niezbędnego elementu demokratycznych relacji międzyludzkich oraz ustroju demokratycznego. Wnioski mają znaczenie dla praktyków szkolnych mediacji, zachęcając nie tylko do koncentracji na rozwiązywaniu sporów, ale także wykorzystywaniu ich transformatywnego charakteru.