Horyzonty Wychowania

Editorial: Dimensions and Faces of Dialogue

Marta Prucnal-Wójcik, Helen Beckmann-Hamzei — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

Edytorial: Wymiary i oblicza dialogu

Marta Prucnal-Wójcik, Helen Beckmann-Hamzei — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

The Child’s Right to Co- and Self-determination: A Comparative Legal Analysis

Marta Prucnal-Wójcik, Helen Beckmann-Hamzei , Münevver Dal — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie analizy porównawczej unormowań prawnych wybranych krajów europejskich regulujących kwestie dotyczące prawa dziecka do współdecydowania/samostanowienia przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia osobistego przez osoby sprawujące nad nim opiekę (w postaci władzy rodzicielskiej, odpowiedzialności rodzicielskiej, opieki prawnej itp.).

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przedstawiony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytania: Czy dziecko może współdecydować/samodzielnie podejmować decyzje w sprawach dotyczących jego osoby lub majątku? A jeśli tak, jak kształtuje się zakres tego prawa? Poszukując odpowiedzi na powyższe pytania, autorzy zastosowali metodę teoretyczno- i dogmatyczno-prawną oraz metodę analizy (i syntezy) adekwatnych przepisów prawnych wybranych krajów europejskich.

PROCES WYWODU: Analizując przepisy obowiązujące w ustawodawstwie wewnętrznym wybranych państw europejskich (Niemcy, Norwegia, Polska, Szwecja, Holandia), autorzy przedstawili przyjęte rozwiązania prawne regulujące kwestie związane z zakresem uprawnień przysługujących dzieciom przy podejmowaniu decyzji dotyczących ich życia osobistego oraz zakresem obowiązków rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Ustawodawstwo każdego z pięciu omówionych państw przyznaje dziecku pozostającemu pod opieką rodziców prawo do współdecydowania/samostanowienia przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia osobistego, przy czym zauważalne są odrębności między poszczególnymi systemami krajowymi.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ze względu na wymogi redakcyjne dotyczące objętości artykułu autorzy ograniczyli analizę regulacji prawnych do ustawodawstw wybranych pięciu krajów europejskich oraz do ogólnej analizy przepisów krajowych regulujących omawiany problem badawczy. W dalszej perspektywie zasadna wydaje się wnikliwsza analiza przywołanych przepisów prawnych. Interesująca wydaje się również analiza rozwiązań prawnych obowiązujących w innych krajach, tak europejskich, jak i tych spoza naszego kręgu kulturowego.

Family Spaces of Socialisation Dialogue in the Times of Digital Revolution

Witold Wrzesień — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem jest teoretyczna diagnoza wpływu tempa współczesnych przemian cywilizacyjnych na wybrany fragment przebiegu procesu socjalizacji w rodzinie. Tok analiz ukierunkowano na specyfikę relacji rodzice – dorastające dzieci (15-18 lat), w tym na próbę eksplanacji pojawiających się w tych obszarach modyfikacji stanowiących efekt rozwoju technologii informatycznych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy zawiera się w pytaniu: W jakich zakresach nowe między- i wewnątrzpokoleniowe podziały – pojawiające się na skutek szybkich przemian cywilizacyjnych generowanych rozwojem technologii informatycznych – modyfikują socjalizacyjny dialog w relacjach rodzice – dorastające dzieci? Jako metodę badawczą zastosowano selektywną analizę prac teoretycznych oraz raportów z badań z zakresu socjologii, psychologii, psychia- trii, neurobiologii i technologii informatycznych.

PROCES WYWODU: W artykule zaprezentowano wybrane elementy modelu pojęciowego wykorzystywanego do analiz świata współczesnych pokoleń, w tym nowy podział na świat teraźniejszej przeszłości i świat teraźniejszej przyszłości wraz z zamieszkującymi je nowymi mieszkańcami – ludźmi przeszłości i ludźmi przyszłości.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W konsekwencji wciąż pogłębiającego się podziału świata pokoleń konstruowanie socjalizacyjnego dialogu w relacjach rodzice – dorastające dzieci staje się trudniejsze i coraz bardziej skomplikowane. Konfrontacyjno-weryfikujący wpływ socjalizacji wewnątrzrodzinnej wobec obszarów socjalizacji wtórnej zauważalnie traci na znaczeniu.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pojawiające się w następstwie szybkich przemian cywilizacyjnych modyfikacje wewnątrzrodzinnych relacji międzypokoleniowych skutkują „niedokoń- czonym”, niepełnym procesem socjalizacji dorastających dzieci, które z takim nowym kapitałem kulturowym zmierzają w stronę nieznanej nam formy dorosłości.

Images of the Educational Dialogue of Meanings Occurring in the Portfolio of Early Education Students

Grażyna Szyling — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zidentyfikowanie obszarów i scharakteryzowanie specyfiki dialogu znaczeń występującego w portfolio studentek wczesnej edukacji, rozpatrywane w kontekście możliwości kształcenia nauczycieli.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Rozważaniami kierują dwa problemy badawcze: Jakie treści portfolio studentek pedagogiki wczesnoszkolnej wskazują na podjęcie przez nie dialogu znaczeń z zagadnieniami edukacyjnymi i własnymi doświadczeniami szkolnymi? Jaki kształt przybiera zrekonstruowana przez adeptki zawodu nauczyciela wiedza o świecie szkoły? Do analizy portfolio, które traktuję jak dane zastane, wykorzystuję metodę jakościowej analizy tekstu.

PROCES WYWODU: W pierwszej części rekonstruuję relacje między dialogiem znaczeń, jako składnikiem strategii uczenia się, a portfolio edukacyjnym jako narzędziem monitorowania osiągnięć. W części empirycznej charakteryzuję kategorie wyłonione w analizie treści i wykazuję ich powiązania z dialogicznym nadawaniem znaczeń rzeczywistości edukacyjnej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analiz wskazują, że strategia uczenia się, wykorzystująca dialog znaczeń i portfolio, pozwala na odkrywanie przez studentki możliwości nadawania rzeczywistości edukacyjnej indywidualnych sensów niewykluczających istnienia odmiennych perspektyw i ich poszanowania. Podejmując dialog z wiedzą osobistą i własnymi doświadczeniami, studentki stopniowo wykraczały poza ramy oczywistości i poszerzały perspektywę myślenia o świecie szkoły.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zmienia się myślenie o profesjonalizmie nauczyciela, a przedstawiona analiza jest głosem w tej kwestii. Pokazuję założenia i efekty pewnej możliwości kształcenia nauczycieli otwartych na złożoność realiów edukacyjnych i na dialog zapobiegający ich redukowaniu.

Ideological Determinants of the Dialogical Relationship Between Teacher and Student in Polish Schools of the Stalinist Period (1948-1956)

Joanna Król — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem naukowym opracowania jest analiza uwarunkowań ideologicznych relacji dialogicznej nauczyciela i ucznia w szkole polskiej okresu stalinowskiego (1948-1956).

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: jakie były uwarunkowania ideologiczne relacji dialogicznej w szkole okresu stalinowskiego? Zastosowano metodę analizy wybranych materiałów źródłowych zgodnie z procedurą badań historycznych oraz metodę analizy i syntezy literatury przedmiotu.

PROCES WYWODU: Punktem wyjścia do zasadniczych rozważań było przedstawienie istoty dialogu, jego warunków brzegowych i podstawowych funkcji. Następnie omówiono ideologiczne uwarunkowania relacji dialogicznej w szkole polskiej okresu stalinowskiego.

WYNIKI ANALIZY BADAWCZEJ: Priorytety ideologiczne szkoły polskiej w okresie stalinowskim stały w zasadniczej sprzeczności z istotą dialogu pedagogicznego. Z założenia utrudniało to lub wręcz uniemożliwiało realizację relacji dialogicznej i spełnienia podstawowych funkcji dialogu w oficjalnej przestrzeni szkolnej.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przeprowadzone analizy dowiodły zarówno opozycyjności idei dialogu pedagogicznego, jak i jego funkcji wobec założeń ideologicznych szkoły stalinowskiej. Przedstawiony wywód może stanowić inspirację do poszerzenia poszukiwań badawczych o praktykę edukacyjną omawianego okresu historycznego. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że nieoficjalnie taki dialog istniał i wpisywał się w strategię przetrwania i/lub oporu wobec systemu szkolnego.

Implementation of Autonomy in Non-public Schools after 1989. The Perspective of Founders and Directors

Aleksandra Berkowicz — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Cele artykułu są trojakiego rodzaju: eksploracyjny, opisowy oraz wyjaśniający. Eksploracyjny – dążenie do rozpoznania podstawowych faktów związanych z implementacją autonomii w szkołach niepublicznych po roku 1989, cel opisowy – próba udokumentowania procesu autonomii w szkołach niepublicznych oraz wyjaśniający – wypracowanie i wzbogacanie wyjaśnień teoretycznych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W związku z podjętą tematyką pytanie badawcze brzmi: Jak przebiegał proces wdrażania autonomii w szkołach niepublicznych? W badaniach zastosowano strategię jakościową, a narzędziem wykorzystanym podczas badań był wywiad przeprowadzony z założycielami i dyrektorami polskich szkół niepublicznych.

PROCES WYWODU: Niepubliczne szkoły dynamicznie powstawały w Polsce po 1989 r. za przyczyną transformacji ustrojowej. Były one postrzegane jako nowoczesne formy tworzone oddolnie przez obywateli, oparte na humanistycznych, demokratycznych wartościach. Autonomia miała być narzędziem i pomocą w realizacji tych wartości, urzeczywistnieniem tych idei.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autonomia w szkołach niepublicznych była stopniowalnym procesem. W dużej mierze zakres autonomii, partycypacja w procesach decyzyjnych zależały w pierwszej kolejności od organów zarządzających: dyrekcji oraz organu prowadzącego.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Autonomia w polskich szkołach niepublicznych była dla założycieli i dyrektorów szkół istotnym elementem budowania wspólnoty szkolnej, choć realizowano ją metodą prób i błędów, ponieważ nie było dostępnych wzorców implementacji autonomii. Warto byłoby podjąć w przyszłości badania empiryczne w odniesieniu do polskich szkół publicznych w zakresie realizowania autonomii, a w dalszej kolejności przeprowadzić badania komparatystyczne w tym zakresie.

Designer, Creator, Trainer and Mentor… or an Academic Teacher Online

Agnieszka Wierzbicka — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem podjętych rozważań jest prezentacja kompetencji nauczycieli akademickich niezbędnych w nauczaniu online oraz koniecznych zmian postaw w tej grupie.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W kontekście określonego celu problem badawczy zawarto w pytaniach: Jakie kompetencje powinien posiadać nauczyciel akademicki, by efektywnie nauczać online? W jaki sposób uczelnie powinny wspomagać w pracy dydaktycznej nauczycieli akademickich w ich zdobywaniu? Wykorzystano metodę analizy literatury oraz wywiady z nauczycielami akademickimi Uniwersytetu Łódzkiego zgromadzone podczas szkoleń online w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia” Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój.

PROCES WYWODU: Wprowadzenie prezentuje rozwój e-learningu akademickiego w Polsce w ostatnich 20 latach. Następnie omówione są kompetencje nauczycieli akademickich nauczających online i konieczne zmiany postaw. Ukazany jest także udział uczelni w tym procesie.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przedstawionych rozważań wynika, że nie wszyscy nauczyciele byli przygotowani do e-learningu przed pandemią, a część uczelni niewystarczająco wspierała ich w pracy dydaktycznej. Pandemia pokazała, że przygotowanie do dydaktyki zdalnej powinno być jednym z celów rozwoju nauczycieli i uczelni.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Nauczanie online wymaga zmian i systemowego przygotowania nauczycieli do dydaktyki w cyfrowej rzeczywistości.

Mosaic Nature of Dialogue in Academic Tutoring

Edyta Zawadzka — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest sproblematyzowanie i przedstawienie mozaikowego ujęcia wymiarów dialogu w tutoringu akademickim.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Rozważania prowadzone w artykule ukierunkowane są na rozwiązanie następującego problemu badawczego: „jaka jest struktura oraz specyfika mozaikowego ujęcia dialogu w tutoringu akademickim”. Zastosowana w procesie konstruowania naukowego wywodu metoda to problematyzacja zagadnień oparta na literaturze przedmiotu oraz doświadczeniach autorki pozyskanych w trakcie programu „Mistrzowie Dydaktyki”.

PROCES WYWODU: Dążąc do udzielania odpowiedzi na sformułowane pytanie badawcze, najpierw dokonano charakterystyki tutoringu jako egzemplifikacji edukacji spersonalizowanej, a następnie skoncentrowano się na problematyzacji 3 wymiarów dialogu w tutoringu akademickim.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W procesie analizy naukowej scharakteryzowano 3 wymiary dialogu (jako sposób komunikacji pomiędzy tutorem a tutorantem, dialog personalny oraz dialog motywujący), pokazując mozaikową naturę dialogu w tutoringu akademickim oraz przyczynianie się tego procesu do realizacji wzajemnie uzupełniających się celów.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W mozaikowym ujęciu dialogu każdy z jego wymiarów jest istotny, a nasycenie pojedynczych procesów tutoringowych nimi uwarunkowane jest czynnikami korespondujących z personalizacją edukacji. Takie podejście wydaje się nie tylko uprawomocniać i czynić zróżnicowane praktyki tutorskie bardziej refleksyjnymi, ale również inspirować badania empiryczne dotyczące wymiarów dialogu w uczelniach wyższych.

Being Right or Builing Relationships? – positive discipline in the school classroom

Agnieszka Gandzel — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem naukowym jest wskazanie na znaczenie nawiązywania relacji między nauczycielami a uczniami w świetle wybranych badań naukowych, przedstawienie założeń pozytywnej dyscypliny J. Nelsen oraz zasygnalizowanie na podstawie tej metody sposobów nawiązywania relacji w klasie szkolnej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem główny został sformułowany następująco: Jakie jest znaczenie budowania relacji między uczniami a nauczycielami oraz jakie są możliwości zastosowania pozytywnej dyscypliny w klasie szkolnej? W badaniach zastosowano metodę analityczno-syntetyczną, która posłużyła do analizy literatury przedmiotu z zakresu psychologii i pedagogiki.

PROCES WYWODU: W artykule odwołano się do wyników badań przeprowadzonych w Polsce i innych krajach ukazujących znaczenie relacji w procesie kształcenia, a także wskazano założenia teoretyczne pozytywnej dyscypliny jako metody wychowawczej. Wskazano także implikacje dla praktyki szkolnej z wykorzystaniem wspomnianej metody.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki badań przeprowadzonych w wielu krajach ukazują, że dobre relacje panujące w szkole przekładają się na sukcesy edukacyjne uczniów. Dzieci i młodzież chętniej uczą się, gdy mają poczucie przynależności i znaczenia, a także, gdy czują, że nauczyciel ich lubi. W związku z tym pozytywna dyscyplina – opierająca się na założeniu, że oprócz wiedzy i umiejętności akademickich należy rozwijać kompetencje społeczne – jest metodą, którą warto wdrażać w szkołach i wykorzystywać jej narzędzia w celu budowania dobrego klimatu między uczniami i nauczycielami.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pozytywna dyscyplina to metoda, którą warto wdrażać w placówkach oświatowych w pracy z uczniami w każdym wieku. Uznając wagę relacji interpersonalnych w procesie kształcenia, należy tak organizować przestrzeń w szkole, by była miejscem, gdzie każdy zaspokaja potrzebę przynależności i znaczenia, a także w której ma prawo popełniać błędy.

The Role of Law in the Development of Parental Culture (with Particular Emphasis on the Principle as an Educational Leader)

Katarzyna Jadach — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Ukazanie roli prawa w kształtowaniu kultury rodzicielskiej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Wpływ prawa na kształtowanie się kultury rodzicielskiej na podstawie analizy i syntezy systemowej literatury.

PROCES WYWODU: Punktem wyjścia do rozważań jest teza o konieczności współdziałania podstawowych środowisk wychowawczych. Następnie przywołana zostaje kategoria kultury rodzicielskiej jako istotnego elementu budowania opartych na idei partnerstwa relacji na linii szkoła – dom. Równolegle skonfrontowana ona zostaje z krajowymi prawno-ustrojowymi uwarunkowaniami funkcjonowania szkoły publicznej i realizowanym obecnie dualnym modelem zarządzania oświatą. Jako propozycję neutralizacji hamującego proces uspołecznienia wpływu rozwiązań normatywnych wskazano rozwiązanie proponowane w nauce prawa (pedagogika prawa) – wykorzystania wychowawczego wpływu prawa poprzez rozwijanie edukacji prawnej wśród rodziców. W końcowej części wskazano obszary, w których dyrektor jako edukacyjny przywódca może tego typu oddziaływania podejmować.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Ustalenie możliwości realizacji pedagogicznej ścieżki uspołecznienia w warunkach oświatowych z wykorzystaniem dorobku nauk prawnych dotyczącego rozwoju obywatelskiego i odpowiedzialnego społeczeństwa, reprezentowanego przez rodziców uczniów.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Sformułowano rekomendację dotyczącą wagi formalnego kontekstu uspołecznienia.

Pursuit Eye Movements in the Context of Speech Development in Children with ASD

Tamara Cierpiałowska, Elżbieta Lubińska-Kościółek, Jolanta Zielińska — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem prezentowanych badań była ocena wolnych ruchów śledzenia dzieci pięcio- i sześcioletnich z ASD w kontekście rozwoju mowy.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problematyka badawcza dotyczy aktywności okoruchowej badanych dzieci z ASD w sytuacji śledzenia obiektów wolno poruszających się w polu widzenia. Sformułowane pytania badawcze odnoszą się do związków pomiędzy ruchami śledzącymi a dynamiką rozwoju mowy badanych, jak również aktualnymi umiejętnościami badanych w tej sferze. W badaniach zastosowano technikę eye trackingu.

PROCES WYWODU: Zaprezentowane zostały podstawowe informacje dotyczące procesu widzenia, ze szczególnym uwzględnieniem roli ruchu śledzącego. Dokonano prezentacji badań na temat znaczenia ruchu gałek ocznych w procesie nabywania umiejętności komunikacyjnych, budowania relacji społecznych i skutecznego działania.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawiono wyniki dotyczące korelacji pomiędzy zmienną niezależną (wzorzec wolnego ruchu śledzenia prezentowany przez badanych) a dynamiką rozwoju zaburzenia oraz poziomem rozwoju mowy badanych w odniesieniu do analiz innych autorów.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przeprowadzone analizy ujawniły silne i umiarkowane korelacje pomiędzy zmiennymi i pozwoliły na potwierdzenie hipotezy głównej, zakładającej, że zapisy ruchu oka podczas śledzenia wolno poruszających się obiektów we wszystkich płaszczyznach odznaczają się zmiennością związaną z dynamiką rozwoju mowy we wczesnym dzieciństwie oraz prezentowanymi obecnie przez badanych nieprawidłowościami w tym obszarze. Uzyskane wyniki wskazują na konieczność jak najwcześniejszego podjęcia treningu widzenia u dzieci z ASD.

A Marriage of Happiness and Religious Beliefs in a Nutshell

Anna Hamling — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zbadanie rozumienia związku szczęścia z przekonaniami religijnymi.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy zawiera się w pytaniu: Jak przedstawia się związek szczęścia z przekonaniami religijnymi w świetle przeprowadzonej analizy teorio- poznawczej? Przeprowadzono analizę literatury przedmiotu.

PROCES WYWODU: Analizę literatury przedmiotu zapoczątkowało dokonanie wybranych ujęć szczęścia, między innymi w odniesieniu do psychologii pozytywnej. Następnie odniesiono się do kategorii „przekonania religijne”, wreszcie do zbadania związku pomiędzy analizowanymi kategoriami. Wreszcie uwaga została skupiona wokół wniosków wypływających z tejże analizy.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Szczęście, uwarunkowane wieloma czynnikami, w tym zasadniczo osobowością człowieka i wydarzeniami, które pojawiają się w jego życiu, jest powiązane z przekonaniami religijnymi. Osoby religijne wykazują większą tendencję do bycia szczęśliwymi. Zachodzi zatem korelacja pomiędzy przekonaniami religijnymi a szczęściem.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przeprowadzona analiza przedmiotu badań wydobywająca aspekty psychologii pozytywnej, takie jak między innymi szczęście, poczucie sensu życia, wskazała na ważny czynnik kształtujący postawy pozytywne wobec trajektorii życiowej, jakim są przekonania religijne. Tymże zagadnieniem warto zająć się w przyszłości w kontekście kształtowania dojrzałej osobowości człowieka, na którą niewątpliwie mają wpływ przekonania religijne, ich jakość rozpatrywana w kategorii jakości życia duchowego, jakości życia w ogólności.