Edukacja religijna w świetle realizmu krytycznego i teorii morfogenezy

Jarosław Horowski; Wojciech Sadłoń

doi:10.17399/HW.2019.184509l

Jarosław Horowski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Pedagogicznych, Katedra Teorii Wychowania http://orcid.org/0000-0002-6412-1544
Wojciech Sadłoń Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego

DOI: https://doi.org/10.17399/HW.2019.184509l

Słowa kluczowe: rozwój religijny, podejście morfogenetyczne, edukacja religijna, doświadczenie religijne, wyłanianie się tożsamości religijnej

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Ujęcie edukacji religijnej w perspektywie sformułowanej przez Margaret Archer i odwołującej się do założeń realizmu krytycznego teorii morfogenezy.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem: jak można ująć edukację religijną z perspektywy sformułowanej przez Archer socjologicznej teorii morfogenezy; metoda: hermeneutyka.

PROCES WYWODU: W kolejnych punktach ukazano: 1) kontrowersje w odniesieniu do edukacji religijnej; 2) sformułowaną przez Archer teorię socjalizacji; 3) analizę religii z perspektywy teorii morfogenezy; 4) ujęcie edukacji religijnej w świetle teorii morfogenezy.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Fundamentem rozwoju religijnego jest niezależne od edukacji doświadczenie rzeczywistości transcendentnej, edukacja religijna jest pomocą w interpretacji tego doświadczenia oraz w poszukiwaniu modus vivendi w odniesieniu do trosk w porządkach: naturalnym, praktycznym, społecznym i transcendentnym.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ponieważ edukacja religijna odnosi się do niezależnego od niej doświadczenia, brak edukacji religijnej może skutkować trudnościami w interpretacji doświadczenia Transcendencji oraz formułowaniu modus vivendi albo przejmowaniem obecnych w kulturze nieracjonalnych lub fundamentalistycznych propozycji.

Biogramy autorów

Jarosław Horowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Pedagogicznych, Katedra Teorii Wychowania

Dr hab. Jarosław Horowski jest adiunktem w Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w Katedrze Teorii Wychowania. Adres mail: jarohor@umk.pl.

Wojciech Sadłoń, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego

Ks. dr Wojciech Sadłoń jest dyrektorem Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. Adres mail: w.sadlon@iskk.pl.

Bibliografia

Archer, M. (1988). Culture and Agency. The Place of Culture in Social Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

Archer, M. (1995). Realist Social Theory: the morphogenetic approach. Cambridge: Cambridge University Press.

Archer, M. (2006). Persons and Ultimate Concerns: Who We Are Is What We Care About. Conceptualization of the Person in Social Sciences. Pontifical Academy of Social Sciences, Acta, 11, 261-283.

Archer, M. (2007). Making our Way through the World: Human Reflexivity and Social Mobility. Cambridge: Cambridge University Press.

Archer, M. (2010). Introduction: The reflexive re-turn. W: M. Archer, Conversations About Reflexivity. London and New York: Routledge, 1-13.

Archer, M. (2012). The Reflexive Imperative in Late Modernity. Cambridge: Cambridge University Press.

Archer, M. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Kraków: Nomos (w oryginale: Archer, M. (2000). Being Human: the Problem of Agency. Cambridge: Cambridge University Press).

Archer, M., Collier, A. i Porpora, D. (2004). Transcendence. Critical realism and God. London and New York: Routledge.

Bagrowicz, J. (2000). Edukacja religijna współczesnej młodzieży. Źródła i cele. Toruń: UMK.

Bartnik, C.S. (1995). Personalizm. Lublin: „Czas”.

Donati, P. (2011). Relational Sociology. A new paradigm for the social science. London and New York: Routledge.

Durkheim, E. (1968). Éducation et sociologie. Paris: Les Presses universitaires de France. Frazer, J.G. (1925). The Golden Bough. A Study in Comparative Religion. London: MacMillan and Co.

Hurrelmann, K. (1994). Struktura społeczna a rozwój osobowości. Wprowadzenie do teorii socjalizacji. Poznań: UAM.

Luhmann, N. (1992). Die Wissenschaft der Gesellschaft. Frankfurt a.M.: Suhrkamp Verlag.

Maccarini, A. (2013). A morphogenetic-relational account of social emergence. Processes and forms. W: M.S. Archer i A. Maccarini (red.), Engaging with the World: Agency, Institutions, Historical Formations. London, New York: Routledge, 22-49.

Maccarini, A. i Prandini, R. (2010). Human Reflexivity in social realism. W: M.S. Archer (red.), Conversations About Reflexivity. London: Routledge, 77-107.

Marek, Z. (2013). Tożsamość pedagogiki religii. Paedagogia Christiana, 31(1), 93-105.

Marek, Z. (2017). Pedagogika towarzyszenia. Perspektywa tradycji ignacjańskiej. Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie.

Mari, G. (2017). Chrześcijaństwo a humanizm. Szanse i wyzwania w zsekularyzowanej kulturze. Paedagogia Christiana, 39(1), 11-28.

Maritain, J. (1993). Od filozofii człowieka do filozofii wychowania. W: F. Adamski (red.), Człowiek – wychowanie – kultura. Wybór tekstów. Kraków: WAM, 61-79.

Michalski, J. (2004). Edukacja i religia jako źródła rozwoju egzystencjalno-kognitywnego. Studium hermeneutyczno-krytyczne. Toruń: Wydawnictwo UMK.

Milerski, B. (2011). Hermeneutyka pedagogiczna. Perspektywy pedagogiki religii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT.

Nowak, M. (2000). Podstawy pedagogiki otwartej. Lublin: RW KUL.

Nowak, M. (2013). Tożsamość pedagogiki chrześcijańskiej. Paedagogia Christiana, 31(1), 25-44.

Porpora, D. (2006). Methodological Atheism, Methodological Agnosticism, and Religious Experience. Journal for the Theory of Social Behavior, 36(1), 57-75.

Smith, Ch. (2010). What is a person? Chicago: University of Chicago Press.

Starnawski, W. (2012). Źródła i pedagogiczne konsekwencje redukcjonizmu antropologicznego. Paedagogia Christiana, 29(1), 11-29.

Walle, G. van de (2008). Durkheim and Socialization. Durkheimian Studies / Études Durkheimiennes, New Series, 14, 35-58.

Wrong, D. (1961). The Oversocialized Conception of Man in Modern Sociology. American Sociological Review, 26:2, 183-193.

Zdybicka, Z. (2006). Człowiek i religia. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.