Social Roles of Grandparents in an Ageing, Modern Society
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem pracy jest stworzenie oryginalnej typologii ról społecznych babć i dziadków we współczesnym społeczeństwie. Rozważania osadzone są w kontekście zmian demograficznych związanych z procesami starzenia się społeczeństw i teorii faz życia.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główna teza rozważań jest taka, że pomimo znaczących zmian społeczno‑kulturowych zachodzących w kontekście nasilających się procesów starzenia się społeczeństw, można wskazać wielość ról społecznych odgrywanych przez dziadków. Artykuł powstał na podstawie dwóch projektów badawczych przeprowadzonych wśród kobiet w wieku 50‑64 lat i mężczyzn w wieku 55‑69 lat mieszkających w województwie lubuskim. Wykorzystane dane mają charakter jakościowy, a podstawą empiryczną jest 110 spisanych opowiadań biograficznych.
PROCES WYWODU: Tłem rozważań są dane statystyki publicznej, które obrazują pogłębiające się procesy starzenia się ludności regionu. Niekorzystne procesy demograficzne przeplatają się ze zmianami społeczno‑kulturowymi związanymi ze zmianą ról płciowych, aktywnością zawodową i czasem wolnym. Ten element jest związany z koncepcją faz życia. Analizę wyników badań nad typologią ról społecznych kobiet i mężczyzn jako dziadków poprzedza obszerne wprowadzenie teoretyczne.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zaproponowano oryginalną typologię ról społecznych dziadków i babć we współczesnym świecie. Mechanizmy związane z rolami skupiają się przede wszystkim na zaspokajaniu potrzeb rodziny. Możemy nakreślić oś tradycyjność vs. nowoczesność, co pozostawia miejsce na inne pośrednie możliwości (np. przestrzeń dla kobiecej samorealizacji). Zależy to jednak od czynników społeczno‑kulturowych i scenariuszy realizowanych na wcześniejszych etapach życia rodziny.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Chociaż można wskazać wielość wzorów roli babci, nie ma jednolitego i spójnego wzorca dziadka. Można także wskazać wyraźną różnicę między płciami na osi zaangażowania w funkcje opiekuńcze. Warto śledzić zmiany zachodzące w proponowanych modelach w czasie.
Bibliografia
Boyd, D. & Bee, H. (2008). Psychologia rozwoju człowieka (J. Gilewicz & A. Wojciechowski, Trans.). Wydawnictwo Zysk i S‑ka.
Brzezińska, A. & Trempała, J. (2000). Wprowadzenie do psychologii rozwoju. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Erikson, E. (2004). Tożsamość a cykl życia (M. Żywicki, Trans.). Wydawnictwo Zysk i S‑ka.
GUS. (2014). Gospodarstwa domowe i rodziny. Narodowy Spis Powszechny 2011. Główny Urząd Statystyczny.
GUS. (2019). Sytuacja demograficzna województwa lubuskiego w 2018 r. Główny Urząd Statystyczny.
Kempińska, U. (2015). The role of seniors in the family. Pedagogika Społeczna, 4(58), 81‑96.
Levinson, D.J. & Levinson, M. (1996). The seasons of women’s life. Knopf.
Okólski, M., 2004, Demografia. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Okólski, M. & Fihel, A. (2012). Demografia. Współczesne zjawiska i teorie. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Oleś, P. (2012). Psychologia człowieka dorosłego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szatur‑Jaworska B. (2012), Sytuacja rodzinna i więzi rodzinne osób starych i osób na przedpolu starości. In M. Mossakowska, A. Więcek & P. Błędowski (Eds.), Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce (pp. 419‑448). Termedia Wydawnictwa Medyczne.
Titkow, A. (2007). Tożsamość polskich kobiet. Ciągłość, zmiana, konteksty. Wydawnictwo IFiS PAN.
Trzop, B. (2013). Dojrzałe, spełnione, niezależne…? Kobiety 50+ w socjologicznym zwierciadle. Dom Wydawniczy Elipsa.
Trzop, B. (2016). W poszukiwaniu dojrzałej tożsamości: kim są kobiety i mężczyźni 50+ we współczesnym społeczeństwie polskim? Rocznik Lubuski, 42(1), 261‑277.
Trzop, B., Umiastowska, D. & Wachowiak, A. (2017). Światy kobiet. Nowe spojrzenie na narracje i doświadczenia polskich kobiet. Wydawnictwo Texter.
Tyszkowa, M. (1991). Społeczne role dziadków i babć w rodzinie. Problemy Rodziny, 175(1), 11‑20.
Vasta R., Haith M.M. & Miller S.A. (2004). Psychologia dziecka (M. Babiuch, Trans, 3th ed.). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Copyright (c) 2021 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
