O powinnościach uniwersytetu
Abstrakt
Autor artykułu odpowiada na dwa podstawowe pytania: 1) Czy społeczeństwu potrzebne są uniwersytety? 2) Jakie powinny być te uniwersytety? Szukając odpowiedzi na powyższe pytania, autor przytacza poglądy wybitnych polskich intelektualistów: Kazimierza Twardowskiego, Leszka Kołakowskiego, Tadeusza Czeżowskiego, Piotra Sztompki i Barbary Skargi. Wymienieni uczeni w swoich poglądach nawiązywali do poglądów założyciela Uniwersytetu Berlińskiego Wilhelma von Humboldta. Te poglądy legły u podstaw koncepcji nowożytnego europejskiego uniwersytetu. Można też znaleźć ich odbicie w Magna Charta Universitatum Europaeum podpisanej przez rektorów uniwersytetów europejskich w 1988 roku na Uniwersytecie w Bolonii. Ta wizja uniwersytetu autonomicznego, wolnego i przekraczającego granice geograficzne, polityczne i ekonomiczne jest podzielana i przez autora artykułu. W odniesieniu do współczesnych prób zreformowania tej ważnej instytucji autor wypowiada się przeciwko koncepcji przedsiębiorczych (entrepreneurial) uniwersytetów (uwidocznionej m.in. w pracy Clarka[1]). Zdaniem autora, nie można ulegać owemu swoistemu „redukcjonizmowi” ekonomicznemu. Obok praw należnych uniwersytetowi trzeba też zwrócić uwagę na powinności, jakie ma do spełnienia. Autor zwraca uwagę, iż uniwersytet to nie tylko miejsce prowadzenia badań naukowych i dobrego nauczania studentów, ale także pracy formacyjnej z młodym pokoleniem. Kształtowanie „społeczeństwa otwartego” (open society) to szczególnie ważna powinność uniwersytetów. Idzie o wychowanie młodego pokolenia do współistnienia w Europie bez granic politycznych, bez uprzedzeń etnicznych, bez ksenofobii, ale w duchu tolerancji odmienności i do życia w demokracji. Autor zwraca też uwagę na przeciwdziałanie rozmaitym patologiom, naukowym nadużyciom, które niszczą życie uniwersyteckie. Te najbardziej dotkliwe to: plagiatowanie (plagiarism), fabrykowanie (fabrication) wyników, fałszowanie (falsification) wyników, guestwriting czy ghostwriting. Zdaniem autora należy się skupić – aby uniwersytet przetrwał i spełniał swoje fundamentalne dla rozwoju społeczeństwa zadania – na zwalczaniu tych patologii.
[1] Por. B.R. Clark, Creating entrepreneurial universities. Organizational pathways of transformation, New York 1998.
Bibliografia
Clark B.R., Creating entrepreneurial universities. Organizational pathways of transformation, Pergamon Press, New York 1998.
Cyceron, Pisma filozoficzne, t. 2: O państwie. O prawach. O powinnościach. O cnotach, PWN, Warszawa 1960.
Czeżowski T., Uniwersytet nowoczesny, w: Tożsamość uniwersytetu, red. W. Wincławski, Wydawnictwo UMK, Toruń 1946/1994, s. 13-27.
Grabski M.W., Uczciwość i wiarygodność nauki. Praktyka, „Nauka” 2009, nr 2, s. 37-59.
Greenfeld K.T., Erudyci z Twittera, „Gazeta Wyborcza” z 7-8 czerwca 2014 r.
Hermans J.M.M., Nelissen M., Charters of foundation and early documents of the Universities of the Coimbra Group, Coimbra Group, Groningen 1994; też: <http://www.coimbra-group.eu> (dostęp: 04.10.2014).
Kołakowski L., Po co uniwersytet?, w: Czy Pan Bóg jest szczęśliwy?, Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2009, s. 259-267.
Ritzer G., Mcdonaldyzacja społeczeństwa, Muza, Warszawa 1999.
Ritzer G., Siedzimy nigdzie, pijemy nic, „Polityka” 2007 („Niezbędnik inteligenta”, nr 12) z 20 kwietnia.
Skarga B., Kiedy trzeba powiedzieć nie, „Gazeta Wyborcza” z dnia 12-13 maja 2007.
Stępień K., Nauka i biurokracja, „PAUza Akademicka”, nr 265 z 2 października 2014 r.
Stróżewski W., O idei uniwersytetu, w: W. Stróżewski, W kręgu wartości, Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1992, s. 7-26.
Sztompka P., Uniwersytet współczesny; zderzenie dwóch kultur, „Nauka” 2014, nr 1, s. 7-18.
Tadeusiewicz R., Ligęza A., Wady i zalety wprowadzenia Krajowych Ram Kwalifikacji, „Nauka” 2014, nr 1, s. 43-57.
Sztompka P., Uniwersytet współczesny; zderzenie dwóch kultur, „Nauka” 2014, nr 1, s. 7-18.
Twardowski K., O dostojeństwie uniwersytetu, Uniwersytet Poznański, Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakładowa, Poznań 1933.
WKUE, Wielka Karta Uniwersytetów Europejskich, 1988,
<http://www.uz.zgora.pl/ksztalcenie/html/dokumenty/Magna%20Charta.pdf> (dostęp: 03.10.2014).
Wróblewski A.K., Misja uniwersytetów: poszukiwanie prawdy czy pogoń za zyskiem?, „Nauka” 2011, nr 3, s. 51-59.
Copyright (c) 2016 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
