Ontologiczne fundamenty koncepcji płci w paradygmacie starożytnej filozofii greckiej

Abstrakt

Dyskusja nad statusem kobiety w przestrzeni publicznej trwa od zarania myśli społeczno-politycznej i nie jest bynajmniej domeną naszych czasów. Współczesny spór o tożsamość kobiety, wyrażający się w dyskusji o gender, jeżeli zdefiniujemy jego cel jako poznawczy, a nie polityczny, okazuje się mieć zasadniczo dwie możliwe podstawy ontologiczne.  Pierwsza została wypracowana na gruncie myśli platońskiej, autorem drugiej jest Arystoteles. Celem tego artykułu jest prześledzenie dwóch ontologicznych fundamentów dyskursu o tożsamości kobiet u obu filozofów i pokazanie, jak wybór jednej z możliwych dróg generuje odmienne dyrektywy społeczne. Pierwsza koncepcja zakłada – upraszczając – że „kobieta” jest mniej lub bardziej arbitralnym konstruktem społeczno-politycznym, pojęcie kobiety nie ma zatem w sobie żadnej stałej treści. Jej charakter jest wtórny wobec sytuacji, którą zastaje, w której się ją socjalizuje. Kobieta jest więc równa mężczyźnie pod względem intelektualnym i mentalnym, a tylko sposób wychowania sprawia, że jest względem niego upośledzona. Podział na męskość i kobiecość jest zatem nadużyciem. Druga koncepcja afirmuje różnice w sposobie patrzenia na świat mężczyzny i kobiety, ich konstrukcji psychicznych, uważając, że skoro ludzkość dzieli się na dwie płcie biologiczne, to ta różnica musi się przekładać w sposób naturalny na kulturę i sposoby zachowania. Zachowania, zainteresowania, cele i potrzeby są i powinny być odmienne, gdyż gruntują je odrębne doświadczenia obu płci.