The Theatre Organised by the Industrial and Handicraft Youth Association in Krakow – Inspired by Father Mieczysław Kuznowicz, a Graduate of the Jesuit School in Chyrów
Abstrakt
The theatre established by the Industrial and Handicraft Youth Association is a representative of the amateur theatre movement, typical for Krakow during the inter-war period. However, it has one remarkable feature – it was created by young people from very diverse social backgrounds, far from the gymnasium elite, often illiterate. They were connected by common passion and artistic needs, awakened by the creative educational concept of Father Mieczysław Kuznowicz. The aim of the theatre on Skarbowa Street was to use appropriate dramatic texts to develop religious, national and social feelings among the members of the association, to teach proper communication in the mother tongue and to form the habits of cultural behaviour and solid teamwork. The form of the youth theatre adopted in the association seems to correspond with the concept known from the theatrical stages of Jesuit schools. The author attempts to answer the following question: ”To what extent did the experiences of Kuznowicz, a graduate of the Scientific and Educational Department of the Jesuits in Chyrów, influence the shape of the theatrical stage in Krakow?”
STRESZCZENIE
Teatr Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej w Krakowie – chyrowskie inspiracje księdza Mieczysława Kuznowicza.
Scena Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej z jednej strony wpisuje się w typowy dla Krakowa okresu 20-lecia międzywojennego ruch teatrów amatorskich, z drugiej posiada cechę niezwykłą – tworzyli ją młodzi ludzie pochodzący z bardzo odmiennych środowisk społecznych, dalekich od elit gimnazjalnych, często analfabeci. Jednoczyły ich wspólne pasje i potrzeby artystyczne, rozbudzane twórczą koncepcją wychowawczą księdza Mieczysława Kuznowicza. Celem działalności teatru przy ulicy Skarbowej stało się rozwijanie wśród członków Związku, za pomocą odpowiedniej literatury dramatycznej, uczuć religijnych, narodowych i społecznych, uczenie poprawnego komunikowania się w języku ojczystym oraz wpajanie nawyków kulturalnego zachowania, a także solidnej, zespołowej pracy. Przyjęta w Związku formuła teatru młodzieżowego zdaje się korespondować z koncepcją znaną z działalności szkolnych scen konwiktów jezuickich. Autorka stara się, w kontekście wychowania przez pracę oraz edukacji przez sztukę, odpowiedzieć na pytanie, w jakiej mierze doświadczenia Kuznowicza, absolwenta Zakładu Naukowo-Wychowawczego w Chyrowie, wpłynęły na kształt tej krakowskiej sceny.
Bibliografia
Bender K., Katolickie stowarzyszenia rzemieślnicze i robotnicze w Polsce w XIX-XX wieku, “Zeszyty Społeczne KIK” 9 (2001) 9.
Bielawska A., Amatorski ruch teatralny w Kielcach do 1914 roku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1996.
Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886-1939, compiled by L. Grzebień, J. Kochanowicz, J. Niemiec, Wydawnictwo WAM, Kraków 2000.
Cierniak J., Zaborowska nuta, compiled by J. Zawieyski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1956.
Dalewski T., Kuznowicz Mieczysław Józef, in: Polski słownik biograficzny, vol. XVI/2, 3, ed. E. Rostworowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1971, pp. 69-70.
Data S., Instytucje wychowawcze w Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej, dissertation written under the direction of the Reverend Professor Ludwik Piechnik, Faculty of Philosophy of the Society of Jesus, Kraków 1973, AP signature no. 2968.
Dziechcińska H., Oglądanie i słuchanie w kulturze dawnej Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
Estreicher K., Teatra w Polsce, vol. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1953.
Gajewski S., Kuznowicz Mieczysław Józef, in: Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. II [K-P], ed. R. Bender, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
Grzebień L., Cozel Feliks, in: Encyklopedia katolicka, vol. 3, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1979.
Jakubowski H.T., Amatorski ruch teatralny. Zarys historii do roku 1939, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1975.
Kronika Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej, AP signature no.1430.
Księga pamiątkowa pięćdziesięciolecia Konwiktu i Gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie 1886-1936, Nakładem Konwiktu w Chyrowie, Kraków 1936.
Ks. Mieczysław Kuznowicz i jego dzieło, ed. A. Migała, Kuria Prowincji SJ, Kraków 1980.
Kuznowicz Mieczysław Józef, In Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, compiled by L. Grzebień, Wydawnictwo WAM, Kraków 1996.
Kuznowicz M., Kwestya terminatorów w naszym kraju, [s.n.], Kraków 1907.
Kuznowicz M.J. TJ, Młodzież rzemieślnicza polska i jej wykształcenie zawodowe, “Jednodniówka. Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku”, n.d.
Kuznowicz M., Organizacja Młodzieży przemysłowej i rękodzielniczej a Kościół i społeczeństwo, “Strzecha Rodzinna” 6 (n.d.) 3-4.
Kwieciński Z., Teatr ochotniczy w Polsce: w pięćdziesięciolecie organizacji, “Pamiętnik Teatralny” 6 (1957) 2.
Lewański J., Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Dzieje Teatru Polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.
Lewicki K., Chyrowskie popioły, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1989.
Mółka J., Koncepcja wychowawcza księdza Mieczysława Kuznowicza SJ (1874-1945), Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.
Olszewski K., Lata gimnazjalne Leona Schillera, “Pamiętnik Teatralny” 4 (1955) 3-4.
Orzechowski E., Teatry amatorskie, in: Teatr. Widowisko, ed. M. Fik, Encyklopedia Kultury Polskiej XX Wieku, Instytut Kultury, Warszawa 2000.
Orzechowski E., Introduction [to] Słownik polskich teatrów niezawodowych, Issue I, vol. 1: Galicja do roku 1918, part I: Albigowa-Lwów, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1992.
Padechowicz M., Był i taki teatr. W piętnastą rocznicę śmierci Ks. M. Kuznowicza 1874-1945, “Przewodnik Katolicki” 66 (1960) 37.
Papée S., Drogi i cele teatru szkolnego, Wydawnictwa Szkolne, Poznań 1930.
Piątkiewicz A., Czy teatr potrzebny w naszych stowarzyszeniach?, “Przewodnik Społeczny” 1 (1919/20) 1.
Program Zakładu naukowo-wychowawczego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [Bąkowice] 1914.
“Przegląd Miesięczny Działalności Związku Polskiej Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej” 1 (1925) 2.
Puchowska M., Szkolny teatr jezuicki w Chyrowie (1886-1939). Doctoral dissertation written under the direction of Professor Irena Kadulska, at the University of Gdańsk, Gdańsk 2001.
Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007.
Pyszka S., Sylwetki jezuickich publicystów i działaczy społecznych 1872-1918, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1996.
Raszewski Z., Amatorszczyzna, “Pamiętnik Teatralny” 6 (1957) 2.
Schiller L., Teatralny Kraków, “ Krakowski Przegląd Teatralny” 2 (1920) 5.
XXXVIII Sprawozdanie Dyrekcji Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1931/32, Nakładem Zakładu, Chyrów 1932.
XLII Sprawozdanie Dyrekcji Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szk. 1935/36, Nakładem Zakładu, Bąkowice pod Chyrowem 1936.
Sprawozdanie z działalności Polskiego Związku Katol. Uczniów Rękodzielniczych w Krakowie za rok 1910, Nakładem Polskiego Związku katolickich uczniów rękodzielniczych, Kraków 1911.
Sprawozdanie z działalności Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej w Krakowie za lata 1906-1908, AP signature no. 2301.
Sprawozdanie z 10-letniej działalności Koła Teatralnego, AP signature no. 994-VII.
“Przegląd Miesięczny Działalności Związku Polskiej Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej” 1 (1925) 10-11.
Styk M.B., Teatry amatorskie w Lublinie i na Lubelszczyźnie w latach 1866-1918, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1997.
Szkice o polskim teatrze amatorskim, ed. S. Kaszyński, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1990.
Szuman S., Pochwała dyletantów. Rzecz o znaczeniu samorodnej twórczości w wychowaniu estetycznym społeczeństwa, Instytut Wydawniczy “Sztuka”, Warszawa 1947.
Teatr w Gimnazjum, “Kurier Lubelski” 4 (1869) 23.
Ustawy Koła Teatralnego ZMPiR w Krakowie, AP signature no. 2143.
Yanitelli V.R., Heir of The Renaissanc: The Jesuit Theatre, “Jesuit Educational Quarterly” 14 (1952) 3.
Zasady kulturalnych form towarzyskich. Napisał dla polskiej młodzieży Prezes Związków Polskiej Młodzieży, Gebethner i Spółka, Kraków 1918.
“Związkowiec” 8 (1934) 7-8.
“Związkowiec” 9 (1935) 3-4.
“Związkowiec” 9 (1935) 10-11.
Żółkiewski S., Kultura literacka 1918/1932, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973.
Copyright (c) 2016 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
