Zaburzenia mowy a potrzeba porozumiewania się. O komunikacji alternatywnej i wspomagającej

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zapoznanie czytelnika z wybranymi zagadnieniami związanymi z zaburzeniami mowy, najważniejszymi rodzajami komunikacji alternatywnej i wspomagającej, a także zwrócenie uwagi na fakt, iż systemy te, oprócz tego, że służą do porozumiewania się, realizują też inne funkcje językowe.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób osoby niemówiące lub z zaburzeniami mowy mogą komunikować się z otoczeniem. Posługując się metodą analizy literatury przedmiotu i odniesieniami do konkretnych biografii przedstawionych w książce Oddany (Hoyt i Yeager, 2011) oraz filmie Skafander i motyl (reż. J. Schnabel, 2007), zaprezentowałam najczęściej spotykane typy komunikacji alternatywnej i wspomagającej oraz zestawiłam je z modelem komunikacji językowej Romana Jakobsona.

PROCES WYWODU: W pierwszej, wprowadzającej części artykułu, scharakteryzowałam mowę jako zjawisko uwarunkowane biologicznie i społecznie, a jednocześnie pozwalające realizować wyższe, duchowe potrzeby człowieka. Następnie, zwracając uwagę na problem rozmaicie uwarunkowanych zaburzeń mowy, zaprezentowałam najbardziej popularne typy komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Wykorzystałam również przykłady z literatury i filmu, jak również odniosłam się do modelu aktu mowy Jakobsona, aby zobrazować liczne funkcje realizowane przez tę komunikację.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zaburzenia mowy są bardzo poważnym obciążeniem dla osób nimi dotkniętych, dlatego istotne jest poznawanie przez nie dostosowanych do ich potrzeb i możliwości rodzajów komunikacji wspomagającej i alternatywnej. Przedstawione w pracy przykłady komunikacji wspomagającej i alternatywnej spełniają wszystkie funkcje aktu mowy wymienione przez autora Poetyki w świetle językoznawstwa, nie tylko te związane z nadawcą, odbiorcą, kodem, kanałem czy kontekstem, ale także te ukierunkowane na sam komunikat, czyli funkcję poetycką. Umożliwiają osobom z zaburzeniami mowy porozumiewanie się, nawiązywanie relacji osobistych, społecznych, wyrażanie uczuć, intencji, a nawet twórczość literacką.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Bardzo ważne wydaje się poszerzanie wiedzy na temat alternatywnych i wspomagających metod komunikacji. Problem trudności komunikacyjnych związanych z rozmaitymi zaburzeniami mowy dotyczy wielu osób, które bez tych metod skazane byłyby na alienację społeczną. Również podejmowane przez te osoby próby literackie (realizowane np. w formie blogów) powinny być zauważane i rozpowszechniane.