Zaburzenia mowy a potrzeba porozumiewania się. O komunikacji alternatywnej i wspomagającej
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zapoznanie czytelnika z wybranymi zagadnieniami związanymi z zaburzeniami mowy, najważniejszymi rodzajami komunikacji alternatywnej i wspomagającej, a także zwrócenie uwagi na fakt, iż systemy te, oprócz tego, że służą do porozumiewania się, realizują też inne funkcje językowe.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób osoby niemówiące lub z zaburzeniami mowy mogą komunikować się z otoczeniem. Posługując się metodą analizy literatury przedmiotu i odniesieniami do konkretnych biografii przedstawionych w książce Oddany (Hoyt i Yeager, 2011) oraz filmie Skafander i motyl (reż. J. Schnabel, 2007), zaprezentowałam najczęściej spotykane typy komunikacji alternatywnej i wspomagającej oraz zestawiłam je z modelem komunikacji językowej Romana Jakobsona.
PROCES WYWODU: W pierwszej, wprowadzającej części artykułu, scharakteryzowałam mowę jako zjawisko uwarunkowane biologicznie i społecznie, a jednocześnie pozwalające realizować wyższe, duchowe potrzeby człowieka. Następnie, zwracając uwagę na problem rozmaicie uwarunkowanych zaburzeń mowy, zaprezentowałam najbardziej popularne typy komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Wykorzystałam również przykłady z literatury i filmu, jak również odniosłam się do modelu aktu mowy Jakobsona, aby zobrazować liczne funkcje realizowane przez tę komunikację.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zaburzenia mowy są bardzo poważnym obciążeniem dla osób nimi dotkniętych, dlatego istotne jest poznawanie przez nie dostosowanych do ich potrzeb i możliwości rodzajów komunikacji wspomagającej i alternatywnej. Przedstawione w pracy przykłady komunikacji wspomagającej i alternatywnej spełniają wszystkie funkcje aktu mowy wymienione przez autora Poetyki w świetle językoznawstwa, nie tylko te związane z nadawcą, odbiorcą, kodem, kanałem czy kontekstem, ale także te ukierunkowane na sam komunikat, czyli funkcję poetycką. Umożliwiają osobom z zaburzeniami mowy porozumiewanie się, nawiązywanie relacji osobistych, społecznych, wyrażanie uczuć, intencji, a nawet twórczość literacką.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Bardzo ważne wydaje się poszerzanie wiedzy na temat alternatywnych i wspomagających metod komunikacji. Problem trudności komunikacyjnych związanych z rozmaitymi zaburzeniami mowy dotyczy wielu osób, które bez tych metod skazane byłyby na alienację społeczną. Również podejmowane przez te osoby próby literackie (realizowane np. w formie blogów) powinny być zauważane i rozpowszechniane.
References
Antas, J. (2013). Semantyczność ciała. Gesty jako znaki myślenia. Łódź: Primum Verbum.
Aronson, E. (2009). Człowiek – istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Błeszyński, J. (2008). Alternatywne i wspomagające metody komunikacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Cieszyńska, J. i Korendo, M. (2007). Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od niemowlęcia do 6. roku życia. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Hoyt, D. i Yaeger, D. (2011). Oddany. Opowieść o miłości ojca do syna. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Jakobson, R. (1989). Poetyka w świetle językoznawstwa. W: W poszukiwaniu istoty języka. T. II. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 77-124.
Jak być dobrym słuchaczem. Pozyskano z: http://aac.org.pl/index.php?view=article&catid=45%3Az-biuletynu&id=69%3Ajak-by-dobrym-suchaczem&option=com_content&Itemid=66 (dostęp: 18.03.2017).
Jaszczuk, J. i Stępniewicz, I. (2013). Co zamiast mowy? O komunikacji alternatywnej. W: Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków. Materiały z IX Forum Kultury Słowa, Szczecin, 9-11 października, 252-262.
Kaczmarek, B.B. (2008). Teoretyczne i praktyczne podstawy metody Makaton. W: J. Błeszyński (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 245-283.
Karpowicz. A. (red.). (2012). Antropologia twórczości słownej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Lechowicz, A. (2008). System komunikacji symbolicznej Blissa – twórca systemu, budowa, użytkownicy, rozwój systemu w Polsce. W: J. Błeszyński (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 409-425.
Lewtak, K. i Parys, J. (b.d.) Alternatywne i wspomagające metody komunikacji. Pozyskano z: http://www.zssdebica.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=72&Itemid=93 (dostęp: 19.04.2017).
Najkrócej o AAC. Pozyskano z: http://www.aac.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=44:najkrocej-o-aac&catid=34:artykuy-najwaniejsze (dostęp: 18.03.2017).
Panasiuk, J. (2013). Gdzie w mózgu mieszka słowo. Filo- a ontogeneza języka. W: Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków. Materiały z IX Forum Kultury Słowa, Szczecin, 9-11 października, 224-251.
Ricoeur, P. (1989). Język, tekst, interpretacja. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sieradzka-Baziur, B. (2011). Lęki „homo loquens” i „homo scribens”. Horyzonty Wychowania, 10(19), 125-148.
Załazińska, A. (2013). Gesty jako akcenty mowy. W: Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków. Materiały z IX Forum Kultury Słowa, Szczecin, 9-11 października, 189-203.
Załazińska, A. (2016). Obraz, słowo, gest. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Copyright (c) 2017 HORIZONS OF EDUCATION
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nc-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a CC BY-NC-ND licence that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are asked to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access). We advise to use any of the following reserach society portals: