Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie badań psychologicznych nad narracją z punktu widzenia rozwoju poznawczej reprezentacji narracji oraz kompetencji narracyjnej w biegu życia.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przedstawiono wyniki analiz literatury przedmiotowej oraz pokazano empiryczne poszukiwania dotyczące wiedzy o narracji, zmian rozwojowych w tym zakresie oraz kształtowania się kompetencji narracyjnej.
PROCES WYWODU: Wywód składa się z czterech części. W pierwszej przedstawiono wyniki analizy badań nad narracją ujmowaną jako efekt ekspresji werbalnej, dotyczące wiedzy o cechach formalnych wypowiedzi narracyjnej oraz o przekazywanych treściach. Część druga zawiera rozważania nad tworzeniem się schematów zdarzeń stanowiących istotę narracji, ze zwróceniem uwagi na wczesne powstawanie schematu narracyjnego i jego automatyczne aktualizowanie się. Część trzecia pokazuje rozwój kompetencji narracyjnej oraz jej związek z wiedzą o narracji. Ostatnia część pokazuje zastosowanie narracji w psychologicznych badaniach nad biegiem życia w formie wywiadu narracyjnego.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione rozważania zawierają propozycję całościowego ujęcia rozważanego problemu, czyli istoty narracji z punktu widzenia badań nad rozwojem psychicznym człowieka.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Jednym z ważnych sposobów psychologicznego pozyskiwania wiedzy o człowieku, jego tożsamości, a także sposobów modyfikowania tej wiedzy jest narracja. Wiedza o zastosowaniu narracji w pracy psychologa powinna znaleźć miejsce w programach kształcenia.
Bibliografia
Abell, F., Happe, F. i Frith, U. (2000). Do triangles play tricks? Attribution of mental states to animated shapes in normal and abnormal development. Cognitive Development, 15, 1-16.
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: WUJ.
Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
Bokus, B. (2000). Światy fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia.
Bruner, J. (1986). Actual Minds, Possible Worlds. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Bruner, J. (1990). Życie jako narracja. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 3-17.
Bühler, Ch. (1999). Bieg życia ludzkiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cook, J.V. (1979). Young children and language. London: Edward Arnold.
Cichorz‑Sadowska, J. (2011). Teoria umysłu i koncepcja siebie w średnim dzieciństwie. Nieopublikowana praca doktorska, przygotowana pod kierunkiem M. Kielar‑Turskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Forster, E.M. (1966). Aspects of the novel. Harmondsworth: Penguin Books.Gülich, E. i Quasthoff, U.M. (1985). Narrative analysis. W: T.A. van Dijk (red), Handbook of discourse analysis. Vol. 2.
Dimensions of discourse. London, Orlando: Academic Press, 169-197.
Hajduk, J. (2015). Petroniusza sztuka narracji. Kraków: WUJ.
Harman, O., (2017). Cena altruizmu. George Price i poszukiwanie źródeł moralności. Kraków: Copercnicus Center Press.
Katra, G. (2004). Metoda biograficzna i analiza narracji w badaniach nad planowaniem swojego życia. W: E. Dryll i A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, 159-174.
Kemper, S. (1987). Constraints on psychological processes in discourse production. W: H.W. Dechert i M. Raupach (red.), Discourse Production. Norwood, NJ: Ablex.
Kielar, M. (1987). W poszukiwaniu sposobów analizy dziecięcej narracji. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Psychologiczne, z. 3, 33-55.
Kielar‑Turska, M. (1989). Mowa dziecka. Słowo i tekst. Kraków: WUJ.
Kintsch, W. i van Dijk, T.A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85, 363-394.
Klawiter, A. (red.). (2009a). Formy aktywności umysłu, t. 1. Ujęcie kognitywistyczne. Emocje, percepcja, świadomość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Klawiter, A. (red.). (2009b). Formy aktywności umysłu, t. 2. Ujęcie kognitywistyczne. Ewolucja i złożone struktury poznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Labov, V. i Waletzky, J. (1967). Narrative analysis: oral versions of personal experience. W: J. Helm (red.), Essays on the verbal and visual arts. Seattle: American Ethnological Society.
Linker, L. (1973). Modes of instructional speech in seven‑year‑old children. London: University Press.
Mazur, B. (2001). Skrypt a opowiadanie u dzieci trzyletnich i sześcioletnich. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem Marii Kielar‑Turskiej. Kraków: Akademia Pedagogiczna. Komisji Edukacji Narodowej.
Moragan, A. (2000). Terapia narracyjna. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Oatley, K. i Yuill, N. (1985). Perception of personal and interpersonal action in a cartoon film. British Journal of Social Psychology, 24, 115-124.
Polanyi, L. (1985). Conversational storytelling. W: T.A. van Dijk (red.), Handbook of discourse analysis. Vol. 3. Disourse and dialogue. London, Orlando: Academic Press, 183-201.
Propp, V. (1968). Morfologia bajki. Pamiętnik Literacki, LIX, z. 4, 203-242.
Przetacznik‑Gierowska, M. (1994). Posługiwanie się językiem w niektórych kontekstach społecznych przez dzieci i młodzież: mowa kontrolująca, instrukcyjna i narracyjna. W: M. Przetacznik‑Gierowska (red.), Od słowa do dyskursu. Warszawa: Energeia, 207-266.
Robinson, W.P. (1972). Language and social behaviour. London: Penguin Books.
Schütze, F. (1987). Das narrative Interview in Interaktionsfeldstudien I. Studienbrief der Fernuniversität. Hagen: Studienbrief der Fernuniversität.
Siwiec‑Ojirogbe, K. (2012). Reprezentacja poznawcza narracji u dzieci w okresie średniego dzieciństwa. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem M. Kielar‑Turskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Stein, N.L. (1988). The development of storytelling skill. W: M.B. Franklin i S. Barten (red.), Child language. A book of readings. New York: Cambridge University Press.
Stein, N.L. i Liwag, M.D. (1997). Children’s understanding, evaluation, and memory for emotional events. W: P.W. van den Broek, P.J. Bauer i T. Bourg (red.), Developmental spans in event comprehension and representation. Mahwah, New Jork: Lawrence Erlbaum Associates, 199-235.
Szuman, S. i Dzierżanka A. (1957). Rozwój umiejętności opisywania i wyjaśniania przez dzieci splotu zdarzeń przedstawionego na obrazku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Psychologia i Pedagogika, z. 1, 9-54.
Trzebiński, J. (2008). Problematyka narracji we współczesnej psychologii. W: B. Janusz, K. Gdowska i B. de Barbaro (red.). Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
van Dijk, T. (1985). Działanie, opis działania a narracja. Pamiętnik Literacki, LXXVI, z. 1, 145-166.
Copyright (c) 2018 Maria Kielar-Turska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
