Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie badań psychologicznych nad narracją z punktu widzenia rozwoju poznawczej reprezentacji narracji oraz kompetencji narracyjnej w biegu życia.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przedstawiono wyniki analiz literatury przedmiotowej oraz pokazano empiryczne poszukiwania dotyczące wiedzy o narracji, zmian rozwojowych w tym zakresie oraz kształtowania się kompetencji narracyjnej.
PROCES WYWODU: Wywód składa się z czterech części. W pierwszej przedstawiono wyniki analizy badań nad narracją ujmowaną jako efekt ekspresji werbalnej, dotyczące wiedzy o cechach formalnych wypowiedzi narracyjnej oraz o przekazywanych treściach. Część druga zawiera rozważania nad tworzeniem się schematów zdarzeń stanowiących istotę narracji, ze zwróceniem uwagi na wczesne powstawanie schematu narracyjnego i jego automatyczne aktualizowanie się. Część trzecia pokazuje rozwój kompetencji narracyjnej oraz jej związek z wiedzą o narracji. Ostatnia część pokazuje zastosowanie narracji w psychologicznych badaniach nad biegiem życia w formie wywiadu narracyjnego.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione rozważania zawierają propozycję całościowego ujęcia rozważanego problemu, czyli istoty narracji z punktu widzenia badań nad rozwojem psychicznym człowieka.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Jednym z ważnych sposobów psychologicznego pozyskiwania wiedzy o człowieku, jego tożsamości, a także sposobów modyfikowania tej wiedzy jest narracja. Wiedza o zastosowaniu narracji w pracy psychologa powinna znaleźć miejsce w programach kształcenia.
References
Abell, F., Happe, F. i Frith, U. (2000). Do triangles play tricks? Attribution of mental states to animated shapes in normal and abnormal development. Cognitive Development, 15, 1-16.
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: WUJ.
Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
Bokus, B. (2000). Światy fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia.
Bruner, J. (1986). Actual Minds, Possible Worlds. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Bruner, J. (1990). Życie jako narracja. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 3-17.
Bühler, Ch. (1999). Bieg życia ludzkiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cook, J.V. (1979). Young children and language. London: Edward Arnold.
Cichorz‑Sadowska, J. (2011). Teoria umysłu i koncepcja siebie w średnim dzieciństwie. Nieopublikowana praca doktorska, przygotowana pod kierunkiem M. Kielar‑Turskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Forster, E.M. (1966). Aspects of the novel. Harmondsworth: Penguin Books.Gülich, E. i Quasthoff, U.M. (1985). Narrative analysis. W: T.A. van Dijk (red), Handbook of discourse analysis. Vol. 2.
Dimensions of discourse. London, Orlando: Academic Press, 169-197.
Hajduk, J. (2015). Petroniusza sztuka narracji. Kraków: WUJ.
Harman, O., (2017). Cena altruizmu. George Price i poszukiwanie źródeł moralności. Kraków: Copercnicus Center Press.
Katra, G. (2004). Metoda biograficzna i analiza narracji w badaniach nad planowaniem swojego życia. W: E. Dryll i A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, 159-174.
Kemper, S. (1987). Constraints on psychological processes in discourse production. W: H.W. Dechert i M. Raupach (red.), Discourse Production. Norwood, NJ: Ablex.
Kielar, M. (1987). W poszukiwaniu sposobów analizy dziecięcej narracji. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Psychologiczne, z. 3, 33-55.
Kielar‑Turska, M. (1989). Mowa dziecka. Słowo i tekst. Kraków: WUJ.
Kintsch, W. i van Dijk, T.A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85, 363-394.
Klawiter, A. (red.). (2009a). Formy aktywności umysłu, t. 1. Ujęcie kognitywistyczne. Emocje, percepcja, świadomość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Klawiter, A. (red.). (2009b). Formy aktywności umysłu, t. 2. Ujęcie kognitywistyczne. Ewolucja i złożone struktury poznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Labov, V. i Waletzky, J. (1967). Narrative analysis: oral versions of personal experience. W: J. Helm (red.), Essays on the verbal and visual arts. Seattle: American Ethnological Society.
Linker, L. (1973). Modes of instructional speech in seven‑year‑old children. London: University Press.
Mazur, B. (2001). Skrypt a opowiadanie u dzieci trzyletnich i sześcioletnich. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem Marii Kielar‑Turskiej. Kraków: Akademia Pedagogiczna. Komisji Edukacji Narodowej.
Moragan, A. (2000). Terapia narracyjna. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Oatley, K. i Yuill, N. (1985). Perception of personal and interpersonal action in a cartoon film. British Journal of Social Psychology, 24, 115-124.
Polanyi, L. (1985). Conversational storytelling. W: T.A. van Dijk (red.), Handbook of discourse analysis. Vol. 3. Disourse and dialogue. London, Orlando: Academic Press, 183-201.
Propp, V. (1968). Morfologia bajki. Pamiętnik Literacki, LIX, z. 4, 203-242.
Przetacznik‑Gierowska, M. (1994). Posługiwanie się językiem w niektórych kontekstach społecznych przez dzieci i młodzież: mowa kontrolująca, instrukcyjna i narracyjna. W: M. Przetacznik‑Gierowska (red.), Od słowa do dyskursu. Warszawa: Energeia, 207-266.
Robinson, W.P. (1972). Language and social behaviour. London: Penguin Books.
Schütze, F. (1987). Das narrative Interview in Interaktionsfeldstudien I. Studienbrief der Fernuniversität. Hagen: Studienbrief der Fernuniversität.
Siwiec‑Ojirogbe, K. (2012). Reprezentacja poznawcza narracji u dzieci w okresie średniego dzieciństwa. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem M. Kielar‑Turskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Stein, N.L. (1988). The development of storytelling skill. W: M.B. Franklin i S. Barten (red.), Child language. A book of readings. New York: Cambridge University Press.
Stein, N.L. i Liwag, M.D. (1997). Children’s understanding, evaluation, and memory for emotional events. W: P.W. van den Broek, P.J. Bauer i T. Bourg (red.), Developmental spans in event comprehension and representation. Mahwah, New Jork: Lawrence Erlbaum Associates, 199-235.
Szuman, S. i Dzierżanka A. (1957). Rozwój umiejętności opisywania i wyjaśniania przez dzieci splotu zdarzeń przedstawionego na obrazku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Psychologia i Pedagogika, z. 1, 9-54.
Trzebiński, J. (2008). Problematyka narracji we współczesnej psychologii. W: B. Janusz, K. Gdowska i B. de Barbaro (red.). Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
van Dijk, T. (1985). Działanie, opis działania a narracja. Pamiętnik Literacki, LXXVI, z. 1, 145-166.
Copyright (c) 2018 Maria Kielar-Turska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
