O solidarności pokoleń w kontekście demograficznych przemian rodziny
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie, jak zmiany demograficzne w obszarze rodziny warunkują przemiany w obszarze solidarności rodzinnej, jak również wskazanie kierunków owych przemian.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Założony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: czy zmiany demograficzne w obszarze życia rodzinnego oznaczają spadek wartości i norm solidarności rodzinnej? Zastosowano metodę analityczno-syntetyczną literatury, badań i danych statystycznych z zakresu przemian rodziny i solidarności rodzinnej.
PROCES WYWODU: Punktem wyjścia podjętych analiz są dane demograficzne przemian struktury rodziny. Zmieniający się model życia rodzinnego jest jedną z przyczyn przeobrażeń normy solidarności rodzinnej. W toku analizy ukazano czynniki i kierunek przekształceń tejże solidarności.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych analiz wynika, iż zmieniająca się struktura rodziny przekłada się na zmniejszenie potencjału opiekuńczego rodzin, przy jednoczesnej wertykalizacji więzi rodzinnych i wydłużaniu pełnienia ról rodzinnych. Wydłużenie i zawężenie sieci krewniaczych będzie istotnie warunkować realizację zobowiązań rodzinnych równocześnie wobec kilku pokoleń.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zmiana postaw młodego pokolenia wobec solidarności rodzinnej zakłada większą rolę pozarodzinnych układów i konieczność rozbudowania instytucjonalnego systemu wsparcia seniorów.
SŁOWA KLUCZOWE: rodzina, solidarność rodzina, przemiany demograficzne
Bibliografia
Bengston, V.L. i Martin, P. (2001). Families and intergenerational relationships in ageing societies: Comparing the United States and German-speaking Countries. Zietschrift für Gerontologie und Geriatrie, 34, 207-217.
Billari, F.C. i Kohler, H-P. (2004). Patterns of Low and Lowest-Low Fertility in Europe. Population Studies, No 58, 161-176.
Błędowski, P., Szatur-Jaworska, B., Szweda-Lewandowska, Z. i Kubicki, P. (2012). Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Brannen, J., Moss, P. i Mooney, A. (2004). Working and Caring over the Twentieth Century. Change and Continuity in Four-Generation Families. New York: Palgrave Macmillan.
Budzyńska, E. (2018). Międzypokoleniowe więzi w rodzinie. Studium socjologiczne rodzin polskich i słowackich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
CBOS. (1998). Wychowanie dzieci w rodzinie i opieka nad nimi. Komunikat z badań nr 4/5/95. Oprac. M. Falkowska.
CBOS. (2012). Społeczna solidarność z osobami w starszym wieku. Komunikat z badań nr 83/2012. Oprac. M. Omyła-Rudzka.
CBOS. (2017). Pełnoletnie dzieci mieszkające z rodzicami. Komunikat z badań nr 98/2017. Oprac. R. Boguszewski, M. Piszczatowska-Oleksiewicz.
Dyczewski, L. (2009). Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie. Pomiędzy tradycją a nowoczesnością. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Giddens, A. (2004). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gospodarstwa domowe i rodziny z osobami przebywającymi czasowo za granicą. (2015). Warszawa: GUS.
Grundy, E. i Henretta, J.C. (2006). Between elderly parents and adult children: a New look at the intergenerational care provided by the ‘sandwich generation’. Ageing and Society, 26(5), 707-722.
Hank, K. i Buber, I. (2009). Grandparents Caring for Their Grandchildren. Findings from the 2004.
Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe. Journal of Family Issues, No 30(1), 53-73.
Herlofson, K. i Hagestad, G. (2011). Challenges in moving from macro to micro: Population andfamily structures in ageing societies. Demographic Research, 337-370.
Igel, C., Brandt, M., Haberkern, K. i Szydlik, M. (2009). Specialization between Family and State. Intergenerational Time Transfers in Western Europe. Journal of Comparative Family Studies, 40(2), 203-226 (XV).
Jappens, M. i Van Bavel, J. (2012). Regional family norms and child care by grandparents in Europe. Demographic Research, No 27, 85-120.
Johnson, C.L. (2000). Kinship and Gender. W: D.H. Demo, K.R. Allen i M.A. Fine (red.), Handbook of Family Diversity. New York-Oxford: Oxford University Press, 128-148.
Kalbarczyk, M. i Nicińska, A. (2009). Finansowe i niefinansowe transfery w próbie SHARE. Polityka Społeczna, 4, 13-19.
Kotlarska-Michalska, A. (1990). Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca wielkomiejskich rodzin pracowniczych. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Kotlarska-Michalska, A. (2017). Dylematy towarzyszące realizacji zasad solidarności rodzinnej. Na podstawie relacji między pokoleniami w rodzinie. Studia Socjologiczne, 2(225), 167-188.
Kotowska, I.E. i Jóźwiak, J. (2012). Nowa demografia Europy a rodzina. Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, z. 28, 9-33.
Kotowska, I.E. i Wóycicka, I. (2008). Sprawowanie opieki oraz inne uwarunkowania podnoszenia aktywności zawodowej osób w starszym wieku produkcyjnym. Raport z badań. Warszawa: Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz MIPS.
Kwak, A. (2005). Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kwak, A. (2014). Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kwak, A. (2015). Małżeństwo i rodzina w czasach zmiany społecznej. W: D Gizicka (red.), Małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Przemiany we współczesnej Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL, 13-28.
Lowenstein, A. (1999). Intergenerational family relationships and social support. Zietschrift für Gerontologie und Geriatrie, 32, 398-406.
Mariański, J. (2012). Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zamiana. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Meil, G. (2001). Individualization and family solidarity. Social Studies Collection, No 32, Welfare Projects ‘la Caixa” Foundation.
Meulen, R. i Wright, K. (2010). The role of family solidarity: Ethical and social issues, CESifo DICE Report 2. Pozyskano z: https://www.cesifo-group.de/DocDL/dicereport210-forum2.pdf (dostęp: 02.11.2018).
Migracje zagraniczne ludności. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. (2013). Warszawa: GUS.
Moor, N. i Komter, A. (2014). Demographic changes, intergenerational solidarity and well-being in Europe: a comparative approach, Multilinks Position Papre, April. Pozyskano z: http://www.multilinks-project.eu/wp-content/uploads/2014/01/Demographic_changes_intergenerational_solidarity_
and_well-being_in_Europe_final__Moor___Komter_1.pdf (dostęp: 05.11.2018).
Prskawetz, A., Mamolo, M. i Engelhardt, H. (2010). On the relation between fertility, natality, and nuptiality. European Sociological Review, 26(6), 675-689.
Saraceno, Ch. i Keck, W. (2011). Towards an integrated approach for the analysis of gender equity in policies supporting paid work and care responsibilities. Demographic Research, 25, 371-406.
Sikorska, M. (2009). Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Sroczyńska, M. (2015), Ciągłość i przeobrażenia więzi rodzinnej we współczesnym społeczeństwie. W: D. Gizicka (red.), Małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Przemiany we współczesnej Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL, 95-112.
Styrc, M. (2007). Transfery finansowe i opieki w nieformalnych sieciach wsparcia. W: I.E. Kotowska, U. Sztanderska i I. Wóycicka (red.), Aktywność zawodowa i edukacyjna a obowiązki rodzinne w Polsce w świetle badań empirycznych. Warszawa: Scholar, 306-344.
Sytuacja demograficzna Polski do 2017 r. Urodzenia i dzietność. (2018). Warszawa: GUS.
Szelewa, D. i Polakowski, M.P. (2008). Who cares? Changing patterns of child care in Central and Eastern Europe. Journal of European Social Policy, 18(2), 115-131.
Szlendak, T. (2010). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szukalski, P. (2005). Rodzina jako obszar zainteresowania badawczego gerontologów społecznych. Gerontologia Polska, T. 13, Nr 13, 162-169.
Szukalski, P. (2012). Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szyszka, M. (2017). Polityka rodzinna uzupełnieniem solidarności rodzinnej. Studia Socjologiczne, 2(225), 241-266.
Świątkiewicz, W. (2012). Więzi międzypokoleniowe. Między losem a wyborem. W: W. Świątkiewicz (red.), Więzi międzypokoleniowe w rodzinie i w kulturze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 39-56.
Taranowicz, I. (2015). Deinstytucjonalizacja czy nowa instytucjonalizacja rodziny? Małżeństwo w społeczeństwie samolubnych jednostek. Roczniki Socjologii Rodziny, t. XXIV/XXV, 29-47.
Wóycicka, I. (2009). Model opieki w Polsce. W: I.E. Kotowska (red.), Strukturalne i kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce. Warszawa: Scholar, 99-117.
Wrzesień, W. (2003). Jednostka – rodzina – pokolenie. Studium relacji międzypokoleniowych w rodzinie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żurek, A. (2010). Atrakcyjność instytucji małżeństwa we współczesnych społeczeństwach. Zalety
i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki Socjologii Rodziny, t. XX, 93-108.
Copyright (c) 2019 Małgorzata Szyszka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
