O solidarności pokoleń w kontekście demograficznych przemian rodziny
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie, jak zmiany demograficzne w obszarze rodziny warunkują przemiany w obszarze solidarności rodzinnej, jak również wskazanie kierunków owych przemian.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Założony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: czy zmiany demograficzne w obszarze życia rodzinnego oznaczają spadek wartości i norm solidarności rodzinnej? Zastosowano metodę analityczno-syntetyczną literatury, badań i danych statystycznych z zakresu przemian rodziny i solidarności rodzinnej.
PROCES WYWODU: Punktem wyjścia podjętych analiz są dane demograficzne przemian struktury rodziny. Zmieniający się model życia rodzinnego jest jedną z przyczyn przeobrażeń normy solidarności rodzinnej. W toku analizy ukazano czynniki i kierunek przekształceń tejże solidarności.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych analiz wynika, iż zmieniająca się struktura rodziny przekłada się na zmniejszenie potencjału opiekuńczego rodzin, przy jednoczesnej wertykalizacji więzi rodzinnych i wydłużaniu pełnienia ról rodzinnych. Wydłużenie i zawężenie sieci krewniaczych będzie istotnie warunkować realizację zobowiązań rodzinnych równocześnie wobec kilku pokoleń.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zmiana postaw młodego pokolenia wobec solidarności rodzinnej zakłada większą rolę pozarodzinnych układów i konieczność rozbudowania instytucjonalnego systemu wsparcia seniorów.
SŁOWA KLUCZOWE: rodzina, solidarność rodzina, przemiany demograficzne
References
Bengston, V.L. i Martin, P. (2001). Families and intergenerational relationships in ageing societies: Comparing the United States and German-speaking Countries. Zietschrift für Gerontologie und Geriatrie, 34, 207-217.
Billari, F.C. i Kohler, H-P. (2004). Patterns of Low and Lowest-Low Fertility in Europe. Population Studies, No 58, 161-176.
Błędowski, P., Szatur-Jaworska, B., Szweda-Lewandowska, Z. i Kubicki, P. (2012). Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Brannen, J., Moss, P. i Mooney, A. (2004). Working and Caring over the Twentieth Century. Change and Continuity in Four-Generation Families. New York: Palgrave Macmillan.
Budzyńska, E. (2018). Międzypokoleniowe więzi w rodzinie. Studium socjologiczne rodzin polskich i słowackich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
CBOS. (1998). Wychowanie dzieci w rodzinie i opieka nad nimi. Komunikat z badań nr 4/5/95. Oprac. M. Falkowska.
CBOS. (2012). Społeczna solidarność z osobami w starszym wieku. Komunikat z badań nr 83/2012. Oprac. M. Omyła-Rudzka.
CBOS. (2017). Pełnoletnie dzieci mieszkające z rodzicami. Komunikat z badań nr 98/2017. Oprac. R. Boguszewski, M. Piszczatowska-Oleksiewicz.
Dyczewski, L. (2009). Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie. Pomiędzy tradycją a nowoczesnością. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Giddens, A. (2004). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gospodarstwa domowe i rodziny z osobami przebywającymi czasowo za granicą. (2015). Warszawa: GUS.
Grundy, E. i Henretta, J.C. (2006). Between elderly parents and adult children: a New look at the intergenerational care provided by the ‘sandwich generation’. Ageing and Society, 26(5), 707-722.
Hank, K. i Buber, I. (2009). Grandparents Caring for Their Grandchildren. Findings from the 2004.
Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe. Journal of Family Issues, No 30(1), 53-73.
Herlofson, K. i Hagestad, G. (2011). Challenges in moving from macro to micro: Population andfamily structures in ageing societies. Demographic Research, 337-370.
Igel, C., Brandt, M., Haberkern, K. i Szydlik, M. (2009). Specialization between Family and State. Intergenerational Time Transfers in Western Europe. Journal of Comparative Family Studies, 40(2), 203-226 (XV).
Jappens, M. i Van Bavel, J. (2012). Regional family norms and child care by grandparents in Europe. Demographic Research, No 27, 85-120.
Johnson, C.L. (2000). Kinship and Gender. W: D.H. Demo, K.R. Allen i M.A. Fine (red.), Handbook of Family Diversity. New York-Oxford: Oxford University Press, 128-148.
Kalbarczyk, M. i Nicińska, A. (2009). Finansowe i niefinansowe transfery w próbie SHARE. Polityka Społeczna, 4, 13-19.
Kotlarska-Michalska, A. (1990). Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca wielkomiejskich rodzin pracowniczych. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Kotlarska-Michalska, A. (2017). Dylematy towarzyszące realizacji zasad solidarności rodzinnej. Na podstawie relacji między pokoleniami w rodzinie. Studia Socjologiczne, 2(225), 167-188.
Kotowska, I.E. i Jóźwiak, J. (2012). Nowa demografia Europy a rodzina. Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, z. 28, 9-33.
Kotowska, I.E. i Wóycicka, I. (2008). Sprawowanie opieki oraz inne uwarunkowania podnoszenia aktywności zawodowej osób w starszym wieku produkcyjnym. Raport z badań. Warszawa: Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz MIPS.
Kwak, A. (2005). Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kwak, A. (2014). Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kwak, A. (2015). Małżeństwo i rodzina w czasach zmiany społecznej. W: D Gizicka (red.), Małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Przemiany we współczesnej Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL, 13-28.
Lowenstein, A. (1999). Intergenerational family relationships and social support. Zietschrift für Gerontologie und Geriatrie, 32, 398-406.
Mariański, J. (2012). Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zamiana. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Meil, G. (2001). Individualization and family solidarity. Social Studies Collection, No 32, Welfare Projects ‘la Caixa” Foundation.
Meulen, R. i Wright, K. (2010). The role of family solidarity: Ethical and social issues, CESifo DICE Report 2. Pozyskano z: https://www.cesifo-group.de/DocDL/dicereport210-forum2.pdf (dostęp: 02.11.2018).
Migracje zagraniczne ludności. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. (2013). Warszawa: GUS.
Moor, N. i Komter, A. (2014). Demographic changes, intergenerational solidarity and well-being in Europe: a comparative approach, Multilinks Position Papre, April. Pozyskano z: http://www.multilinks-project.eu/wp-content/uploads/2014/01/Demographic_changes_intergenerational_solidarity_
and_well-being_in_Europe_final__Moor___Komter_1.pdf (dostęp: 05.11.2018).
Prskawetz, A., Mamolo, M. i Engelhardt, H. (2010). On the relation between fertility, natality, and nuptiality. European Sociological Review, 26(6), 675-689.
Saraceno, Ch. i Keck, W. (2011). Towards an integrated approach for the analysis of gender equity in policies supporting paid work and care responsibilities. Demographic Research, 25, 371-406.
Sikorska, M. (2009). Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Sroczyńska, M. (2015), Ciągłość i przeobrażenia więzi rodzinnej we współczesnym społeczeństwie. W: D. Gizicka (red.), Małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Przemiany we współczesnej Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL, 95-112.
Styrc, M. (2007). Transfery finansowe i opieki w nieformalnych sieciach wsparcia. W: I.E. Kotowska, U. Sztanderska i I. Wóycicka (red.), Aktywność zawodowa i edukacyjna a obowiązki rodzinne w Polsce w świetle badań empirycznych. Warszawa: Scholar, 306-344.
Sytuacja demograficzna Polski do 2017 r. Urodzenia i dzietność. (2018). Warszawa: GUS.
Szelewa, D. i Polakowski, M.P. (2008). Who cares? Changing patterns of child care in Central and Eastern Europe. Journal of European Social Policy, 18(2), 115-131.
Szlendak, T. (2010). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szukalski, P. (2005). Rodzina jako obszar zainteresowania badawczego gerontologów społecznych. Gerontologia Polska, T. 13, Nr 13, 162-169.
Szukalski, P. (2012). Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szyszka, M. (2017). Polityka rodzinna uzupełnieniem solidarności rodzinnej. Studia Socjologiczne, 2(225), 241-266.
Świątkiewicz, W. (2012). Więzi międzypokoleniowe. Między losem a wyborem. W: W. Świątkiewicz (red.), Więzi międzypokoleniowe w rodzinie i w kulturze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 39-56.
Taranowicz, I. (2015). Deinstytucjonalizacja czy nowa instytucjonalizacja rodziny? Małżeństwo w społeczeństwie samolubnych jednostek. Roczniki Socjologii Rodziny, t. XXIV/XXV, 29-47.
Wóycicka, I. (2009). Model opieki w Polsce. W: I.E. Kotowska (red.), Strukturalne i kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce. Warszawa: Scholar, 99-117.
Wrzesień, W. (2003). Jednostka – rodzina – pokolenie. Studium relacji międzypokoleniowych w rodzinie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żurek, A. (2010). Atrakcyjność instytucji małżeństwa we współczesnych społeczeństwach. Zalety
i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki Socjologii Rodziny, t. XX, 93-108.
Copyright (c) 2019 Małgorzata Szyszka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
