"Przegląd Powszechny" on the school system after Polish independence

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie poglądów autorów wpływowego czasopisma społeczno‑religijnego „Przegląd Powszechny” na temat założeń systemu oświaty po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W   1918 r. Rzeczpospolita Polska musiała stworzyć od początku swój system oświaty. W dyskusje nad jej modelem włączył się wydawany przez krakowskich jezuitów miesięcznik „Przegląd Powszechny”. W związku z tym pojawiają się pytania: Co autorzy periodyku pisali na temat propozycji reform edukacyjnych? Jak je oceniali? Na jakie szczegółowe kwestie zwracali uwagę? W analizie zawartości czasopisma użyto metody historycznej w badaniach edukacyjnych.

PROCES WYWODU: Autor poddał analizie zawartość miesięcznika od zeszytów z jesieni 1918 r. aż do wiosny 1921 r., czyli momentu uchwalenia konstytucji marcowej, w której sformułowano podstawowe zasady systemu edukacji w Polsce. W artykule zaprezentowano też reakcje „Przeglądu Powszechnego” na wydarzenia polityczne z tego okresu, ważne dla polskiej szkoły.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autorzy publikujący w „Przeglądzie Powszechnym” reagowali ad hoc na projekty reform polskiej edukacji. Czynili to w sposób klarowny, bezkompromisowy i krytyczny wobec niektórych propozycji formułowanych przez władze oświatowe. Skoncentrowali się przede wszystkim na postulacie utworzenia szkoły wyznaniowej, jak również na krytyce monopolu państwa w kwestiach edukacji.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Z   badań wynika, iż niektóre zmiany oświatowe wprowadzane w Polsce przed stu laty były przejawem większego zaufania państwa do swych obywateli niż obecnie: obowiązek szkolny mógł być swobodnie realizowany przez nauczanie domowe, szkoły niepubliczne nie podlegały obowiązkowej kontroli ze strony państwa, kształcenie nauczycieli mogło być prowadzone przez prywatne instytucje według ich własnych programów, rodzice mieli decydujący głos w sprawach wychowania swoich dzieci.