Kategoria osoby jako punkt krytyczny rozważań nad wychowaniem. Inspiracje z nurtu personalizmu chrześcijańskiego

  • Beata Zuzanna Bednarczuk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieInstytut Pedagogiki, Katedra Dydaktyki
Słowa kluczowe: Personalistyczna koncepcja człowieka, cechy wychowania personalistycznego

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest przywołanie konstytutywnych kryteriów personalistycznej koncepcji osoby jako punktów krytycznych w rozważaniach nad wychowaniem oraz odszukanie i wskazanie inspiracji, a w konsekwencji rekomendacji w odniesieniu do procesu wychowania.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Podstawą zebrania materiału empirycznego jest analiza treści, która zmierza do charakterystyki dotychczasowego dorobku w obrębie wybranego tematu i kierunków prowadzonych dyskusji. Towarzyszą temu elementy interpretacji i konceptualizacji. Postępowaniem badacza kierują reguły metodologiczne, związane z potrzebą zapewnienia sprawdzalności, wiarygodności oraz wartości poznawczej wyników pracy.

PROCES WYWODU: Odwołując się do założeń przedstawicieli personalizmu chrześcijańskiego, wskazano sposób interpretacji właściwości osoby, która pełnię rozwoju i własnego istnienia osiąga, działając na rzecz innych i pośród innych ludzi. Zaznaczono, że godność osoby ludzkiej jest podstawą powinności moralnej, a bezwarunkowe respektowanie godności pozwala traktować wychowanie jako służbę na rzecz rozwoju człowieka. Obowiązkiem pedagoga jest dysponowanie dojrzałym systemem wartości i organizowanie sytuacji służących ich rozpoznawaniu. Wybór wartości jest bowiem decydujący w procesie stawania się osobą (lub anty-osobą). Poznawanie i praktykowanie wartości dokonuje się za sprawą spotkania/relacji.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeniesienie założeń personalizmu na grunt pedagogiczny skutkuje przyjęciem założenia, że to człowiek jest programem wychowania. Człowiek charakteryzuje się specyficznymi właściwościami osobowymi, predyspozycjami ku rozwojowi, a wychowanie tworzy warunki do ujawniania i rozwijania wspomnianych potencji w dialogu i interakcji z innymi. Zasadą budowania wzajemnych relacji jest miłość.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ponieważ osoba jest wartością najwyższą, staje się per se, to jej celem jest doskonalenie siebie. W prowadzeniu tej całożyciowej pracy wspomaga proces wychowania. Podczas gdy wychowanie we współczesnej szkole sprowadza się na ogół do działań przystosowawczych do obowiązujących struktur i instytucjonalnych modeli życia, z perspektywy personalizmu jest pomocą udzielaną człowiekowi w odnalezieniu potencjału w sobie i wartości wokół siebie, dzięki którym będzie on mógł uczestniczyć w procesie budowania i rozwijania siebie.

Biogram autora

Beata Zuzanna Bednarczuk, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieInstytut Pedagogiki, Katedra Dydaktyki

Dr hab. Beata Bednarczuk, prof. uczelni, jest uznaną w środowisku pedagogicznym badaczką i popularyzatorką pedagogiki Marii Montessori. Należy do wąskiego grona specjalistów prowadzących studia nad ciągle mało w naszym kraju rozpoznanym obszarem wiedzy i praktyki szkolnej. Jest członkiem Polskiego Stowarzyszenia Montessori oraz europejskiego: Montessori Europe. Jej główne zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień związanych z organizacją procesu uczenia się oraz funkcjonowaniem dziecka w montessorianskich placówkach oświatowych. Autorka dwóch monografii, współredaktor dwóch prac zwartych, autorka  licznych artykułów naukowych.

Bibliografia

Adamski, F. (2005). Wprowadzenie: personalizm - filozoficzny nurt myślenia o człowiek u i wychowaniu. W: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Bagrowicz, J. (1999). Godność osoby fundamentem wychowania. W: F. Adamski, Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Bagrowicz, J. (1995). Wychowanie personalistyczne w chrześcijaństwie. W: S. Kowalczyk (red.), Z refleksji nad człowiekiem. Człowiek, społeczność, wartość. Lublin: Wydawnictwo TN KUL.

Bartnik, Cz. S. (2003). Personalizm. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Bednarczuk, B. (2016). Osobowość autorska absolwentów klas Montessori w perspektywie doświadczeń i celów życiowych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Chrobak, S. (1999). Personalistyczny wymiar pedagogii Jana Pawła II. W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Chrobak, S. (2009). Tożsamość człowieka w pryzmacie nadziei. W: K. Szudry, K. Uzar (red.), Personalistyczny wymiar filozofii wychowania. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Chudy W. (2007). Podstawy filozoficzna pedagogiki samowychowania. Rocznik Nauk Społecznych. t. XXXV, z. 2.

Chudy W. (2009). Pedagogika godności. Elementy etyki pedagogicznej. Lublin: Tow. Nauk. KUL.

Gadacz, T. (2005). Wychowanie jako spotkanie osób. W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Góźdź, K. (2008). Personalizm systemowy ks. Czesława Stanisława Bartnika. W: M. Rusecki (red.), Personalizm polski. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Grzywak-Kaczyńska, M. (2005). Wychowanie do miłości – miłości trzeba się uczyć, W: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Horowski, J. (2011). Tomistyczna myśl pedagogiczna w Polsce wobec idei personalizmu. Kwartalnik Pedagogiczny. t. 2 (220).

Kaczmarek, K., Gadacz, T. (2005). Racje za personalistyczną filozofia wychowania, W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Kowalczyk, S. (2008). Polski personalizm współczesny. W: M. Rusecki (red.), Personalizm polski. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kozielecki, J. (1998). Człowiek wielowymiarowy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Krąpiec, M.A. (1999). Człowiek bytem osobowym. W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Łobocki, M. (2009). W trosce o wychowanie w szkole, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Łobocki, M. (2006). Wychowanie moralne w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Majka, J. (2005). Wychowanie chrześcijańskie – wychowaniem personalistycznym. W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Matulka, Z. (2005). Wartości u podstaw wychowania personalistycznego, W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Męczkowska, A. (2006). Podmiot i pedagogika: od oświeceniowej utopii ku pokrytycznej dekonstrukcji, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Molesztak, A. (2009). Współczesny świat wartości a wychowanie. W: M. Nowak, E. Smołka, A. Szudra, K. Uzar (red.), Personalistyczny wymiar filozofii wychowania. Lublin: Wydawnictwo

Nowak, M. (2005c) Wychowanie do wolności i odpowiedzialności, W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Nowak M. (2003). Pedagogika personalistyczna. W: A. Kwieciński, . Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Nauk. PWN.

Jankowska, M. (2011). Godność osoby w aspekcie rozwoju „ja” i poczucia własnej wartości. W: J. Ławrynowicz, A. Zabołotny (red.), Nauka-Etyka-Wiara. NEW`11. Konferencja Chrześcijańskiego Forum Pracowników Nauki. Dobieszków 23-26 czerwca 2011. Warszawa: Chrześcijańskie Forum Pracowników Nauki.

Olbrycht, K. (1999). Dylematy współczesnego wychowania w świetle refleksji personalistycznej. W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Olbrycht, K. (2005). Tolerancja a wychowanie. W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Ostrowska, K. (2005). Wychowywać do urzeczywistniania wartości. W: F. Adamski (red), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Rusiecki, M. (2008). Personalizm polski. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Rzechowska, E.(1995). Potencjalność w psychologicznej analizie rozwoju. Roczniki Filozoficzne. T. 43, z. 4.

Styczyński, M. (2009). Wspólnota edukacyjne przestrzenią wychowania do wartości. W: M. Nowak, E. Smołka, A. Szudra, K. Uzar (red.), Personalistyczny wymiar filozofii wychowania. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Szołtysek, A. (1999). Nieokreślony podmiot wychowania: pytanie o filozofię człowieka W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Szudra A. (2009). Suplement. Dialektyczna etyka wychowania. W: Chudy W. Pedagogika godności. Elementy etyki pedagogicznej. Lublin: Tow. Nauk. KUL.

Śliwerski, B. (2003). Samowychowanie jako dominanta uniwersyteckiego kształcenia pedagogów. W: A. Ładyżyński, J. Raińczuk (red.), Uniwersytet – między tradycją a wyzwaniami współczesności. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śnieżyński, M. (2009). Dialog edukacyjny. Kraków: Wydawnictwo naukowe PAT.

Walczak, P (2009). Pedagogika agatologiczna jako projekt tischnerowskiej paidei. W: K. Szudry, K. Uzar (red.), Personalistyczny wymiar filozofii wychowania, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Opublikowane
2020-07-21
Jak cytować
Bednarczuk, B. Z. (2020). Kategoria osoby jako punkt krytyczny rozważań nad wychowaniem. Inspiracje z nurtu personalizmu chrześcijańskiego. Horyzonty Wychowania, 19(50), 117-130. https://doi.org/10.35765/hw.1825
Dział
Artykuły tematyczne