Wolność podmiotów edukacyjnych a problem odpowiedzialności moralnej za edukację
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Opis, w jaki sposób podmioty edukacyjne postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Poszukując odpowiedzi na problem badawczy: Jak uczniowie i nauczyciele liceów postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji? przeprowadzono wywiady pogłębione: indywidualne z nauczycielami (8 os.) oraz fokusowe z uczniami (60 os.).
PROCES WYWODU: Odpowiedzialności moralnej nie można rozpatrywać w oderwaniu od problemu wolności podmiotu. W niniejszym tekście przywołano trzy sposoby rozumienia wolności i odpowiedzialności: kartezjański, leibnizowski i nietzscheański.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wyników wskazuje, że uczniowie i nauczyciele: 1) nie postrzegają odpowiedzialności moralnej za proces edukacji jako osobistej, własnej, lecz przerzucają ją na innych: ministerstwo, partie polityczne, czy też system, 2) ujmują odpowiedzialność moralną jedynie w wymiarze negatywnym – jako winę będącą następstwem niewłaściwego czy nagannego działania.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Żadna z badanych grup nie jest gotowa na zmianę obecnego stanu rzeczy. Wyniki badań i wnioski dotyczą wyłącznie analizowanych przypadków i na ich podstawie nie powinny być dokonywane uogólnienia. Jednak wyłaniający się z nich sposób, w jaki podmioty edukacyjne postrzegają odpowiedzialność moralną za proces edukacji, jest na tyle niepokojący, że powinien zostać poddany głębszej analizie, dla której niniejsza praca stanowić może punkt wyjścia i inspirację.
Bibliografia
Czerepaniak-Walczak, M. (1994). Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii edukacji. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Descartes, R. (1958). Medytacje o filozofii pierwszej (M. i K. Ajdukiewiczowie, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Filek, J. (1996). Ontologizacja odpowiedzialności. Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
Frankfurt, H.G. (1997). Alternatywne możliwości i odpowiedzialność moralna. W: J. Hołówka (red.), Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna (s. 163–177). Wydawnictwo Spacja–Fundacja Aletheia.
Gut, P. (2016). Za co Leibniz krytykował Kartezjański pogląd na wolną wolę? Przegląd Filozoficzny, 25(4/100), 371–386.
Janikowski, W. (2016). Wolna wola i użyteczność. Podstawy etyki utylitaryzmu preferencji. Wydawnictwo Naukowe Semper.
Kittel, M. i Hess, L. (2012). Wolność bez alternatyw. W poszukiwaniu podstaw moralnej odpowiedzialności. Diametros, 34, 51–78.
Kozakiewicz, M. (1971). Z problemów etyki zawodowej nauczyciela. W: A. Sarapata (red.), Etyka zawodowa (s. 150–173). Książka i Wiedza.
Leibniz, G.W. (2001). Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła (M. Frankiewicz, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Miles, B.M. i Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych (S. Zabielski, tłum.). Wydawnictwo Trans Humana.
Muszyński, H. (1971). U podstaw etyki zawodowej nauczyciela. W: A. Sarapata (red.), Etyka zawodowa (s. 121–149). Książka i Wiedza.
Nietzsche, F. (1905–1906). Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem (S. Wyrzykowski, tłum.). Nakład Jakóba Mortkowicza.
Nietzsche, F. (2003). Wędrowiec i jego cień (K. Drzewiecki, tłum.). Wydawnictwo Zielona Sowa.
Pieniążek, P. (2016). Między historią a metafizyką – wolność i odpowiedzialność u Nietzschego. W: M. Drwięga i R. Strzelecki (red.), Wolność jako odpowiedzialność (s. 42–61). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rudnicki, P. (2007). Edukacja mamiąca: obywatel – szkoła – władza: W matni heteronomicznej rzeczywistości. Przegląd Badań Edukacyjnych, 1(4), 95–105.
Szkudlarek, T. (1998). Pedagogika krytyczna. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 1 (s. 363–377). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Śliwerski, B. (2008). Klinika szkolnej demokracji. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Tarnowski, K. (2016). Wolność i wartości. W: M. Drwięga i R. Strzelecki (red.), Wolność jako odpowiedzialność (s. 17–25). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tchórzewski, A. (1970). Odpowiedzialność jako wskaźnik postawy moralnej nauczyciela. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne, 30, 45–50.
Copyright (c) 2023 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
