Mine or Alien? The Experience of Body and Corporeality in Sudden Vision Loss
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest opis specyficznych doświadczeń w zakresie odczuwania cielesności przez dorosłą osobę nagle tracącą wzrok, ze szczególnym zwróceniem uwagi na proces tworzenia nowej reprezentacji własnego ciała.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Tekst koncentruje się wokół problemu dekonstrukcji obrazu siebie wskutek zmiany doświadczania własnego ciała, okresowej niemożności wykonywania czynności życia codziennego oraz trudności w uniknięciu bólu i dyskomfortu. Przeprowadzono analizę literatury przedmiotu.
PROCES WYWODU: Omówiono główne konsekwencje utraty wzroku w dorosłości. Opisano proces tworzenia nowej reprezentacji własnego ciała w odwołaniu do stadialnej koncepcji przystosowania do utraty wzroku.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Osoby ociemniałe, porównując aktualny wygląd i funkcjonalną sprawność z sytuacją przed utratą wzroku, odczuwają obcość swojego ciała. Utracie podstawowej funkcji poznawania rzeczywistości towarzyszy rozpad obrazu Ja fizycznego, brak zaufania do informacji płynących z pozostałych zmysłów oraz odczucie cielesnej niepełnowartościowości. Negatywny stosunek do własnej cielesności może być wzmacniany przez reakcje innych osób.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przekonania i emocje związane z własnym ciałem wpływają na dynamikę przystosowania, w tym motywację osoby ociemniałej do aktywnego udziału w rehabilitacji. Rehabilitacja psychologiczna powinna wspomagać osobę tracącą wzrok w dekonstrukcji Ja cielesnego i rekonstrukcji nowego obrazu ciała. Problem zmiany obrazu ciała w sytuacji nagłej utraty wzroku w dorosłości jest słabo rozpoznany. Istnieje konieczność prowadzenia badań koncentrujących się na tym zagadnieniu.
Bibliografia
Belzyt, J. (2012). Niepełnosprawność – edukacja – dorosłość. Studium przypadku osoby ociemniałej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Belzyt, J.I. (2014). Ciało w sytuacji niepełnosprawności – kontrola, odrzucenie i działania terapeutyczne. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 16, 41-52.
Belzyt, J.I. (2015). Ciało w przestrzeni spotkania z Innym. In J.I. Belzyt, J. Doroszuk & A. Woynarowska (Eds.), Doświadczenia niepełnosprawności w przestrzeniach spotkania (pp. 179-228). Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Belzyt, J.I., Doroszuk, J. & Tersa, K. (2021). Życie z niepełnosprawnością w globalnym kryzysie. Rok pandemii COVID-19 w doświadczeniach osób z niepełnosprawnością sensoryczną i ich rodzin. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Berndtsson, I. (2001). Förskjutna horisonter. Livsförändring och lärande i samband med synnedsättning eller blindhet [Shifting horizons: Life changes and learning in relation to visual impairment or blindness]. [Unpublished PhD thesis]. University of Gothenburg. https://gupea.ub.gu.se/handle/2077/15271
Czerwińska, K. (2015). Nagła utrata wzroku jako sytuacja graniczna. In J. Wiśniewska (Ed.), Sytuacje graniczne w biegu ludzkiego życia (pp. 356-370). Państwowy Instytut Badawczy.
Dobrzańska-Socha, B. (2005). Zachowanie człowieka w sytuacji utraty zdrowia – strategie radzenia sobie z utratą wzroku. In M. Ledzińska, G. Rudkowska & L. Wrona (Eds.), Psychologia współczesna: oczekiwania i rzeczywistość (pp. 91‑110). Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Dobrzańska-Socha, B. (2013). Sytuacja utraty zdrowia. Problemy psychologiczne osób z kalectwem nabytym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gendek, M. (2013). Obraz ciała w wybranych zaburzeniach psychicznych i niepełnosprawności. In E. Zasępa (Ed.), Doświadczanie choroby i niepełnosprawności (pp. 89-108). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Hoppe, E., Walczak, K. & Trzcińska H. (2015). Postrzeganie własnej i cudzej kobiecości w niepełnosprawności. In W. Janocha & K. Zielińska-Król (Eds.), Kobiecość a niepełnosprawność (pp. 178-190). Wydawnictwo KUL.
Kowalewski, L. (1999). Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych. In I. Obuchowska (Ed.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (pp. 55-100). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kowalik, S. (2007). Psychologia rehabilitacji. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kubiński, G. (2021). Heterologie cielesności. Eseje o obcym ciele. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Labandt, W. & Mechliński, P. M. (2020). Problematyka cielesności w naukach społecznych. In K. Skrzypińska (Ed.), Okiem młodych badaczy. O duchowości i religijności inaczej (pp. 63-83). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Mirucka, B. (2018). Podmiot ucieleśniony. Psychologiczna analiza reprezentacji ciała i tożsamości cielesnej.
Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mirucka, B. & Sakson-Obada, O. (2013). Ja cielesne. Od normy do zaburzeń. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Parchomiuk, M. & Szabała, B. (Eds.) (2012). Dystans społeczny wobec osób z niepełnosprawnością jako problem pedagogiki specjalnej. T. 1: Przyczyny – konsekwencje – przeciwdziałanie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Piątek, K. (2012). Ciało nadzorowane. Strategie kontroli ciała podejmowane przez kobiety z niepełnosprawnością fizyczną. In E. Banaszak, P. Czajkowski & R. Florkowski (Eds.), Fenomeny kontroli ciała (pp. 166-185). Difin.
Rybarczyk, B.D., & Behel, J.M. (2002). Body image development in children. In T.F. Cash & T. Pruzinsky (Eds.), Body image: A handbook of theory, research, and clinical practice (pp. 65-73). The Guilford Press.
Sakson-Obada, O. (2009). Pamięć ciała. Ja cielesne w relacji przywiązania i traumie. Difin.
Schier, K. (2009). Piękne brzydactwo. Psychologiczna problematyka obrazu ciała i jego zaburzeń. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szóstyk, B., & Schier, K. (2015). Obraz ciała u dzieci z dysfunkcją narządu ruchu. In K. Bargiel-Matusiewicz, P. Tomaszewski & E. Pisula (Eds.), Kulturowe oraz społeczne aspekty zdrowia i obrazu ciała (pp. 11-41). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wolski, P. (2010). Utrata sprawności. Radzenie sobie z niepełnosprawnością nabytą a aktywizacja zawodowa. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Copyright (c) 2023 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
