O potrzebie przygotowania nauczycieli do bycia z dziećmi i młodzieżą doświadczonymi kryzysem lub traumą

Justyna Sztobryn-Bochomulska

doi:10.35765/hw.2023.2262.12

Justyna Sztobryn-Bochomulska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-8088-9625

DOI: https://doi.org/10.35765/hw.2023.2262.12

Słowa kluczowe: edukacja, kryzys, trauma, szkoła, nauczyciel

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem podjętej analizy jest zwrócenie uwagi na aspekt, jakim jest konieczność przygotowywania osób zawodowo związanych z edukacją do wspierania dzieci i młodzieży w sytuacjach kryzysowych bądź traumatycznych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Podjęte badania należą do obszaru paradygmatu interpretatywnego, a przyjętą metodą badawczą jest jakościowa analiza treści literatury przedmiotowej i teoretyczna analiza omawianych zjawisk, a konkretnie podejście hermeneutyczne zakładające pogłębione rozumienie procesów edukacyjnych z uwzględnieniem problematyki dziecka z trudnościami, jak i problematyki pedeutologicznej.

PROCES WYWODU: Ukazane zostaną konsekwencje charakterystyczne dla kryzysów emocjonalnych i traum oraz ich wpływ na funkcjonowanie szkolne dziecka. Następnie obraz ucznia do- świadczonego skonfrontowany zostanie z rzeczywistością szkolną, gotowością i możliwościami nauczycieli do pracy z nim.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Szkoła jako instytucja jest prawnie zobowiązana do zapewnienia wszystkim uczniom dostępu do edukacji, jednak nie zawsze rozwiązania te są wystarczające. Kluczowa jest więc rola nauczyciela, który w edukacyjnej koegzystencji z uczniem staje się jednym z najważniejszych ogniw jego wsparcia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyzwania, przed którymi stoi współczesna szkoła, wymagają, by osoby zawodowo związane z edukacją dzieci i młodzieży były przygotowane do umiejętnej pracy i wspierania swoich wychowanków wieloaspektowo, również w zakresie kryzysu psychicznego.

Bibliografia

Chrostowska-Buzun, A. (2001). Obraz ciała u dziecka po traumie. Dialogi, 3-4, 24-32.

Drozdowski, L. (2011). „T” Dziecko. Dziecko z doświadczeniem kompleksowej traumy. W: L. Drozdowski i B. Weigl (red.), Rodzinne domy dziecka – opieka, wychowanie, terapia (s. 91-142). Fundacja Orlen – Dar Serca.

Fundacja Szkoła z Klasą. (2021, 24 stycznia). Zdrowie psychiczne uczniów i uczennic oczami nauczycieli i nauczycielek. Raport z badania. https://www.szkolazklasa.org.pl/zdrowie-psychiczne-uczniow-i-uczennic-oczami-nauczycieli-i-nauczycielek-raport-z-badania/

Gonzalez, A., Monzon, N., Solis, D., Jaycox, L. i Langley A.K. (2016). Trauma exposure in elementary school children: Description of screening procedures, level of exposure, and posttraumatic stress symptoms. School Mental Health, 8(1), 77-88.

Gruszczyńska, A. i Gębura, R. (2017, 16 listopada). Dlaczego sięgają po żyletki? Depresja u nastolatek – 7 metrów pod ziemią [wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=-DFRMheaXsM&t=419s

Helios, J. i Jedlecka, W. (2017). Diagnoza i ochrona dziecka z traumą rozwojową w polskim systemie oświatowym. Problemy Wczesnej Edukacji, 38(3), 73-81.

James, R.K. i Gilliland, B.E. (2005). Strategie interwencji kryzysowej. Pomoc psychologiczna poprzedzająca terapię (A. Bidziński, tłum.). Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Wydawnictwo Edukacyjne PARPA.

Kapuścińska, M.M. (2021). Realizacja funkcji opiekuńczej szkoły jako warunek powodzenia procesu dydaktycznego i wychowawczego w XXI wieku. Kultura – Przemiany – Edukacja, 9, 170-181.

Klecka, M. i Palicka, I. (2018). Trauma rozwojowa u dzieci – perspektywa neurorozwojowa. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 17(2), 26-37.

Kluczyńska, S. (2021). Interwencja kryzysowa w sytuacji przemocy wobec dziecka w rodzinie. W: S. Kluczyńska i J.C. Czabała (red.), Interwencja kryzysowa. Wybrane zagadnienia (s. 129-145). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

Kubacka-Jasiecka, D. (2005). Kryzys emocjonalny i interwencja kryzysowa – spojrzenie z perspektywy zagrożenia ja i poczucia tożsamości. W: D. Kubacka-Jasiecka i T. Ostrowski (red.), Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby (s. 57-85). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kubacka-Jasiecka, D. (2010). Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Kwaśnica, R. (2004). Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (t. 2, s. 291-323). Wydawnictwo Naukowe PWN.

MEN. (2021, 3 grudnia). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – biuletyn NFZ. Ministerstwo Edukacji i Nauki. https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/zdrowie-psychiczne-dzieci-i-mlodziezy-biuletyn-nfz

Nowicki, A. (1981). Nauczyciele. Wydawnictwo Lubelskie.

Ogińska-Bulik, N. (2013). Potraumatyczny wzrost: zróżnicowanie ze względu na rodzaj doświadczonego zdarzenia oraz płeć i wiek badanych osób. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 17, 51-66.

Ogińska-Bulik, N. i Kobylarczyk-Kaczmarek, M. (2023). Trauma u młodzieży. Konsekwencje i uwarunkowania. Difin.

Romanowska-Łakomy, H. (2005). O genezie kryzysów młodego człowieka. Dlaczego nie pozwalamy osobie niepełnoletniej być człowiekiem. W: B. Grochmal-Bach i A. Knobloch-Bala (red.), Kryzysy rozwojowe wieku dziecięco-młodzieżowego a możliwości społecznego wsparcia (s. 15-29). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Sajkowska, M. (2017). Wykorzystywanie seksualne dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 16(1), 232-251.

Sokołowska, E. (2021). Interwencja kryzysowa – przewidzieć nieprzewidywalne, korzystając z wiedzy o rozwoju człowieka. W: S. Kulczyńska i J.C. Czabała (red.), Interwencja kryzysowa. Wybrane zagadnienia (s. 15-32). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Wiśniewska, A.L. (2016). Trauma dziecka a funkcjonowanie szkolne. Zeszyty Naukowe KSW, 43(15), 43-60.

Wójcik, S. (2013). Przemoc w rodzinie, zaniedbanie, wiktymizacja pośrednia. Wyniki Ogólnopolskiej diagnozy problemu przemocy wobec dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 12(3), 40-62.

Zdankiewicz-Ścigała, E. (2017). Aleksytymia i dysocjacja jako podstawowe czynniki zjawisk potraumatycznych. Wydawnictwo Naukowe Scholar.