Adrenalina i sens. O życiu z pasją w ujęciu egzystencjalno-narracyjnym

Urszula Tokarska

doi:10.35765/hw.2023.2263.04

Urszula Tokarska Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-5510-3689

DOI: https://doi.org/10.35765/hw.2023.2263.04

Słowa kluczowe: pasja, psychologia egzystencjalna, podejście narracyjne, bieg życia, funkcjonowanie i istnienie

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie na znaczenie poszerzenia kontekstów stosowanych w analizach fenomenu pasji o podejścia egzystencjalne oraz narracyjne. Wzbogacają one rozumienie tego pojęcia, wyznaczając zarazem kierunki i strategie optymalizacji procesu inicjowania, wspierania oraz kontroli stopnia adaptacyjności pasji w biegu życia jednostki.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy stanowi niewspółmierność między potocznym rozumieniem (bliskim zainteresowaniom/hobby) oraz koncentracją na naukowym badaniu pasji harmonijnej vs obsesyjnej w odniesieniu do wybranej aktywności a dostrzeganym potencjałem dodatkowych kontekstów oglądu. Dostępna wiedza wymaga uzupełnienia o nowe znaczenia i praktyki.

PROCES WYWODU: 1. Określenie dostępnego zakresu wiedzy nt. źródeł, przejawów, typów oraz funkcji pasji w biegu życia ludzkiego. 2. Analiza pojęcia pasji w myśl ustaleń psychologii egzystencjalnej i narracyjnej: od treści i aktywności do samowzmacniającego się cyrkularnego procesu.3. Poszukiwanie strategii wieloaspektowego wspierania pasji w ww. kontekstach.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: 1. Poszerzenie rozumienia pasji jako: (1) obiektu atencji; (2) zaangażowanej czynności oraz (3) atrybutu podmiotowego o formę istnienia (4). 2. Ujęcie pasji jako pochodnej komponentu organizmicznego uwikłanego we wzorce znaczenia. 3. Funkcje pasji: egzystencjalna – intensyfikacja istnienia; narracyjna – wspierająca wzorce przetwarzania doświadczenia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: 1. Egzystencjalne cele rozwojowe mogą być osiągane z wykorzystaniem strategii narracyjnych (story-work) chroniących, do pewnego stopnia, przed trywializacją fenomenu pasji. 2. Poszukiwanie kierunków i metodyki wspierania pasji. 3. Podkreślenie znaczenia wspierania pasji w pełnym cyklu życia ludzkiego

Bibliografia

Bauman, Z. (2011). Ponowoczesne wzory osobowe. Studia Socjologiczne, 1(200), 435–458.

Breu, A. i Yasseri, T. (2023). What drives passion? An empirical examination on the impact of personality trait interactions and job environments on work passion. Current Psychology, 42, 14350–14367. https://doi.org/10.1007/s12144-022-02717-8

Bruner, J. (1992). Życie jako narracja. Kwartalnik Pedagogiczny, 2, 27–41.

Bugajska, B. (2015). Dziewiąta faza w cyklu życia – propozycja rozszerzenia teorii psychospołecznego rozwoju E.H. Eriksona. Exlibris – Biblioteka Gerontologii Społecznej, 1(9), 19–36.

Carse, J.P. (1986). Finite and infinite games. Ballantine Books.

Chardin, P.T. de. (1981). O szczęściu, cierpieniu, miłości (W. Sukiennicka i M. Tazbir, tłum.). Pax.

Csikszentmihalyi, M. (1996). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia (M. Wajda-Kacmajor, tłum.). Wydawnictwo Studio Emka.

Curran, T., Hill, A.P., Appleton, P.R., Vallerand, R.J. i Standage, M. (2015). The psychology of passion: A meta-analytical review of a decade of research on intrapersonal outcomes. Motivation and Emotion, 39(5), 631–655. https://doi.org/10.1007/s11031-015-9503-0

Datu, J.A. (2021). Beyond passion and perseverance: Review and future research initiatives on the science of grit. Frontiers of Psychology, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.545526

Erikson, E.H. (1963). Childhood and society. W.W. Norton.

Halonen, S.M. i Lomas, T. (2014). A passionate way of being: a qualitative study revealing the passion spiral. International Journal of Psychological Research, 7(2), 17–27. https://doi.org/10.21500/20112084.655

Jacobsen, B. (2007). Invitation to existential psychology: A psychology for the unique human being. John Willey & Sons.

Jachimowicz, J., Guenoun, B., To, Ch., Menges, J.I. i Akinola, M. (2021). Pursuing passion through feelings or values: How lay beliefs guide the pursuit of passion. PsyArXiv Preprints. https://psyarxiv.com/qj6y9/

Kunat, B. (2015). Pasja jako kategoria badawcza w świetle dualistycznego modelu R.J. Valleranda. Psychologia Wychowawcza, 8, 31-41. https://doi.org/10.5604/00332860.1178611

Laing, D. (2004). Podzielone „ja” (M. Karpiński, tłum.). Rebis.

Li, X., Han, M., Geoffrey L. Cohen, G.L. i Markus, H.R. (2020). Passion matters but not equally everywhere: Predicting achievement from interest, enjoyment, and efficacy in 59 societies. Psychological and Cognitive Sciences, 118(11) e2016964118. https://doi.org/10.1073/pnas.2016964118

May, R., Angel, E. i Ellenberger, H.F. (red.). (1958). Existence: A new dimension in psychiatry and psychology. Simon & Schuster.

Mudło-Głagolska, K. (2019a). Charakterystyka pasji a okres rozwoju człowieka – badania poprzeczne. Psychologia Rozwojowa, 24(4), 71–82. https://doi.org/10.4467/20843879PR.19.023.11729

Mudło-Głagolska, K. (2019b). Czy pasja męczy? Podstawowe potrzeby psychologiczne jako mediator związku pasji pracy i zmęczenia przewlekłego nauczycieli. Edukacja, 4(151), 22–37. https://doi.org/10.24131/3724.190402

Nietzsche, F. (2008). Wiedza radosna (M. Łukasiewicz, tłum.). Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.

Schellenberg, B.J. i Bailis, D.S. (2014). Can passion be polyamorous? The impact of heaving multiple passions on subjective well-being and momentary emotions. Journal of Happiness Studies,16, 1365–1381. https://doi.org/10.1007/s10902-014-9564-x

Schellenberg, B.J. i Bailis, D. (2021). More questions about multiple passions: Who has them, how many do people have, and the relationship between polyamorous passion and well-being. Journal of Happiness Studies, 22(8), 3299–3320. https://doi.org/10.1007/s10902-021-00369-2

Seligman, M.E. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia (W. Szymczak, tłum.). Media Rodzina.

Sigmundsson, H. (2021). Passion, grit and mindset in the ages 14 to 77: Exploring relationship and gender differences. New Ideas in Psychology, 60, 100815 https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2020.100815

Stemplewska-Żakowicz, K. i Zalewski, B. (2010). Czym jest dobra narracja? Struktura narracji z perspektywy badaczy i klinicystów. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz i M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (s. 17–51). Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury, Instytut Psychologii Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego.

Straś-Romanowska, M. (2005). Jakość życia w świetle założeń psychologii zorientowanej na osobę. Kolokwia Psychologiczne, 13, 261–274.

Tokarska, U. (2015). Narracyjna promocja zdrowia. Założenia teoretyczne, metody pracy, obszary zastosowań. Studia Edukacyjne, 35, 327–348. https://hdl.handle.net/10593/13811

Tokarska-Bakir, J. (2006). „Zanik doświadczenia”. Analiza antropologiczna. Teksty Drugie, 3(99), 34–45.

Tokarz, A. (2005). Motywacja jako warunek aktywności twórczej. W: A. Tokarz (red.), W poszukiwaniu zastosowań psychologii twórczości (s. 51–72). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Vallerand, R.J. (2003). Psychology of passion: A dualistic model. Oxford University Press.

Vallerand, R.J. i Houlfort, N. (red.). (2019). Passion for work: Theory, research and applications. Oxford University Press.

Zimbardo, PhD., Johnson, R.L. i McCann, V. (2011). Psychologia – kluczowe koncepcje. Motywacja i uczenie się (M. Guzowska-Dąbrowska, J. Radzicki i E. Czerniawska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Zohar, D. i Marshall, I. (2001). Inteligencja duchowa. Najwyższa z inteligencji (P. Turski, tłum). Dom Wydawniczy „Rebis”.