Samoocena a samotność uczniów szkół ponadpodstawowych. Moderacyjna rola lęku
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Badanie zostało zaprojektowane w celu ustalenia zależności pomiędzy samooceną a poczuciem samotności uczniów szkół ponadpodstawowych przy uwzględnieniu moderacyjnej roli lęku.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy brzmi: Czy lęk moderuje związek pomiędzy samooceną a poczuciem samotności młodzieży uczęszczającej do szkół ponadpodstawowych, a jeśli tak, to w jaki sposób? Do zbierania danych wykorzystano skalę samotności Rosenberga, zrewidowaną skalę samotności R-UCLA oraz inwentarz stanu i cechy lęku STAI.
PROCES WYWODU: Decyzja o podjęciu badań wynikła z wysokiego stopnia doniosłości społecznej opisywanych zagadnień, a przy tym – co równie istotne – braku w dostępnej literaturze kompleksowych opracowań zgłębiających tę materię, które mogłyby stanowić choćby częściowe remedium w kontekście opisywanych zagadnień; ponadto poruszana tematyka jest aktualna z uwagi na powszechną dynamizację opisywanych procesów lękowych w kontekście samooceny lub samotności (gdzie czynnikiem dynamizującym lęku są spotęgowane obecnie zagrożenia społeczne w postaci eskalacji konfliktów zbrojnych, postępujących zagrożeń cyfrowych oraz stanu postpandemicznego).
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki wskazują, że wraz ze wzrostem poziomu samooceny maleje poziom poczucia samotności uczniów szkół ponadpodstawowych w wymiarze poczucia zerwania kontaktu z innymi osobami oraz zerwania więzi społecznych u wszystkich badanych nie- zależnie od poziomu lęku.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Uzyskane wyniki sugerują potrzebę opracowania odpowiednich programów dla uczniów o wysokim poczuciu samotności, które uwzględniałyby podnoszenie własnej samooceny, jak też pracę nad lękiem, co może pozwolić na nabywanie zachowań ułatwiających wychodzenie ze społecznej izolacji i po- czucia samotności.
Bibliografia
Bach-Olasik, T. (1999). Lęk dzieci jako rezultat modelującego wpływu rodziców. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 5(6), 66–74.
Baumeister, R.F. i Tice, D.M. (1990). Anxiety and social exclusion. Journal of Social and Clinical Psychology, 9(2), 165–195. https://doi.org/10.1521/jscp.1990.9.2.165
Cattell, R.B. i Scheier, I.H. (1961). The meaning and measurement of neuroticism and anxiety. Ronald.
Chałas, K. (2005). Samotność siłą kreacji osobowej wychowanka. W: E.A. Zwolińska (red.), Edukacja kreatywna (s. 52–56). Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Cichocki, Ł. i Karbownik, M. (2020). Nowe technologie a zdrowie psychiczne — szanse i trudności. Psychiatria, 17(1), 41–48. https://doi.org/10.5603/psych.2020.0007
Cudak, H., (2003), Sieroctwo emocjonalne. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (s. 730). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Daszykowska-Tobiasz, J. (2023). Lęki egzystencjalne młodzieży. W: R. Polak (red.), Świat emocji młodzieży (s. 141–159). Instytut Badań Edukacyjnych.
Daszykowska-Tobiasz, J. i Babicki, Z. (2022). Jakość życia studentów w związku z wojną w Ukrainie w ich opiniach. Roczniki Nauk Społecznych, 14(50/4), 187–205. https://doi.org/10.18290/rns22504.9
Dollard, J. i Miller, N.E. (1967). Osobowość i psychoterapia. Analiza w terminach uczenia się, myślenia i kultury (A. Firkowska i in., tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Freund, B. (2023). Zarządzanie szkołą w kontekście zdrowia psychicznego uczniów w obliczu kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. Zarządzanie Publiczne, 3–4(60), 163–177. https://doi.org/10.4467/20843968ZP.23.012.19082
Grzegorzewska, I. i Felińska, A. (2020). Dziecko i młody człowiek w obliczu cyfryzacji życia. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska i A.R. Borkowska, (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (s. 721–737). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Isıklar, A. Examining multi-dimensional life satisfaction as a predictor of loneliness and self-esteem. Croatian Journal of Education, 15(4), 1013–1032.
Keerthika, K. i Joy, M. (2023). Relationship between Internet addiction and self esteem. International Journal of Indian Psychology, 11(2), 1823–1828.
Kuncewicz, D.S. (2023). W niewoli samopoczucia. W: R. Polak (red.), Świat emocji młodzieży (s. 121–125). Instytut Badań Edukacyjnych.
Kwiatkowska, M.M., Rogoza, R. i Kwiatkowska, K. (2018). Analysis of the psychometric properties of the Revised UCLA Loneliness Scale in a Polish adolescent sample. Current Issues in Personality Psychology, 6(2), 164–170. https://doi.org/10.5114/cipp.2017.69681
Lee, J., Sung, M.-J., Song, S.-H., Lee, Y.-M., Lee, J.-J., Cho, S.-M., Park, M.-K. i Shin, Y.-M. (2018). Psychological factors associated with smartphone addiction in South Korean adolescents. The Journal of Early Adolescence, 38(3), 288–302. https://doi.org/10.1177/0272431616670751
Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K. i Dzwonkowska, I. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2(4), 164–176.
Nowak, K. (2022). Poziom samooceny wychowanków młodzieżowych ośrodków socjoterapeutycznych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia–Psychologia, 35(3), 171–191.
Olearczyk, T. (2022), Samotność człowieka jako doświadczenie osobowe. Próba typizacji zjawiska. Teologia i Moralność, 2(32), 295–315. https://doi.org/10.14746/TIM.2022.32.2.17
Peplau, L.A. i Perlman D. (2016), Perspectives of loneliness. W: L.A. Peplau i D. Perlman (red.), Loneliness: A sourcebook of current theory, research, and therapy (s. 81–104). John Wiley & Sons.
Polivanova, K.N. (2018). Modern parenthood as a subject of research. Russian Education & Society, 60(4), 334–347. https://doi.org/10.1080/10609393.2018.1473695
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
Singh, S. i Kunal. (2023). Internet addiction in relation to self-esteem among the PG students of CUPB. International Journal of Applied Research, 9(1), 255–259.
Wołk, K. (2019). Odpowiedzialne rodzicielstwo w kontekście zmiany społecznej. Roczniki Pedagogiczne, 11(4), 109–121. https://doi.org/10.18290/rped.2019.11.4-8
Wosik-Kawala, D. (2020). Samoocena młodzieży stojącej u progu dalszego kształcenia lub tranzycji na rynek pracy – na przykładzie uczniów lubelskich szkół ponadpodstawowych. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 39(2), 243–257. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2020.39.2.243-257
Wójtowicz-Szefler, M., Grzankowska, I. i Deja, M. (2023). Stan psychiczny polskiej młodzieży w czasie pandemii COVID-19 i wojny na Ukrainie. Frontiers in Public Health, 11, 1257384. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1257384
Wrótniak, J. (2024). Samoocena a poczucie samotności młodych dorosłych. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 43(1), 107–124. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2024.43.1.107-124
Wrześniewski, K., Sosnowski T. i Matusik, D. (2002). Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Polska adaptacja STAI. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Zubrzycka-Maciąg, T. (2013). Psychospołeczne uwarunkowania stresu nauczycielek szkół podstawowych i gimnazjów. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Copyright (c) 2024 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
