Chłopiec i Król – o dojrzewaniu do męskości w prozie Szczepana Twardocha

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest opis procesu przyswajania wzorów męskości w prozie Szczepana Twardocha, głównie w jego powieści Król.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zasadnicza problematyka artykułu koncentruje się wokół pytań o sposób konceptualizowania męskości w prozie Twardocha, zwłaszcza w aspekcie dojrzewania. Wiąże się z tym potrzeba analizy literackich figur inicjacji oraz utraty lub „wymiany” ojca. Jako efektywny kontekst i narzędzie badawcze wykorzystano badania z zakresu masculinity studies, psychoanalizy oraz narratologii i genologii. Implikacje edukacyjne przedstawionych rozpoznań sytuują się z kolei w obrębie wiedzy z zakresu pedagogiki oraz psychologii rodzaju.

PROCES WYWODU: Na wstępie ukazana została niejednoznaczność kwalifikacji prozy Twardocha jako typowo „męskiej”. Rozwinięciem wątku męskości jest analiza konsekwencji utraty ojca przez chłopięcego bohatera oraz opis modeli inicjacji opartych na dwóch figurach: gladiusa i fallusa. Silna ekspozycja przemocy i seksualności wpisuje się w proces dojrzewania chłopca, sytuowany w kontekście historycznym i psychoanalitycznym.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Jak się okazuje, dojrzewanie do męskości realizuje się w prozie autora Króla w zmiennych porządkach imitacji i kontestacji (buntu), zaś finalnym rytem przejścia okazuje się zabicie symbolicznego ojca. Jednocześnie męskość w wymiarze egzystencjalnym jawi się jako wartość wątpliwa lub iluzoryczna, niechroniąca przed porażką czy upadkiem.

WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Przeprowadzone studia nad męskością zachęcają do dalszych badań i stawiania nowych pytań, które zyskują w tym kontekście nowe oświetlenie – na przykład jakie funkcje pełni stosowane przez Twardocha „pismo przemocy” czy też jak zmieniają się wzorce męskości wraz z dojrzewaniem samego autora jako człowieka i twórcy. Istotną kwestią pozostają również implikacje psychologiczno-pedagogiczne wynikające z modelu wychowania do męskości zaprezentowanego w prozie Twardocha.