Rola ilustracji w narracji oswajającej tematykę śmierci i przemijania we współczesnej literaturze dla dzieci – analiza wybranych pozycji
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem naukowym artykułu jest prezentacja zastosowanych przez ilustratorów artystycznych środków wyrazu „oswajających” tematykę odchodzenia i przemijania w literaturze dla dzieci.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy zawarł się w pytaniu o sposoby budowania narracji poprzez ilustracje w książkach dla dzieci traktujących o śmierci i przemijaniu. Zastosowana metoda badawcza to jakościowa analiza treści materiałów wizualnych.
PROCES WYWODU: W artykule scharakteryzowano cechy i funkcje literatury dla dzieci oraz znaczenie ilustracji w opracowaniach kierowanych do najmłodszych. Przywołano także rozumienie procesów przemijania i odchodzenia z perspektywy psychologii rozwojowej.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Ilustracja w literaturze dla dzieci może pomóc w zapoznawaniu najmłodszych z tematyką śmierci. Obrazy w analizowanych książkach budują bowiem narrację refleksyjnego wnikania w tematykę.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Wnioskami płynącymi z badań jest konstatacja, że ilustracje w książkach o przemijaniu i odchodzeniu mogą odgrywać rolę pomostu pomiędzy między światem dziecięcej wyobraźni a rzeczywistością, wprowadzając stopniowe oswajanie się z emocjami, takimi jak smutek, lęk czy zagubienie.
Bibliografia
Borucka-Iwańska, A. i Dołęga, Z. (2018). Dziecko w żałobie – przegląd wybranych podejść teoretycznych. Psychologia Rozwojowa, 23(1), 9–23. https://doi.org/10.4467/20843879PR.18.001.8596
Centner-Guz, M. (2017). Wartości ilustracji w książce obrazkowej i ilustrowanej w perspektywie porządku jej udostępniania dzieciom. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12(3/45), 69–87. https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/eetp/article/view/888
Dacka, M. (2021). Śmierć jako wydarzenie trudne w życiu dziecka. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia–Psychologia, 34(3), 181–198. http://dx.doi.org/10.17951/j.2021.34.3.181-198
Davies, B. (2021). Cudowna wyspa dziadka (M. Pietrzyk, tłum.). Znak Emotikon.
Eland, E. (2019). Kiedy nadchodzi smutek (Z. Raczek, tłum.). Wydawnictwo Mamania.
Erlbruch, W. (2008). Gęś, śmierć i tulipan (Ł. Żebrowski, tłum.). Wydawnictwo Hokus-Pokus.
Frycie, S. i Ziółkowska-Sobecka, M. (1998). Kształcenie literackie w okresie wczesnoszkolnym. Poradnik metodyczny dla nauczycieli klas początkowych. Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
van Hest, P. i de Bruyn, S. (2019). Wszędzie i we wszystkim (M. Stonawska, tłum.). CoJaNaTo. Ilg, F.L., Bates, A.L. i Baker, S.M. (2005). Rozwój psychiczny dziecka. Od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy (M. Przylipiak, tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Józefowicz, A. (2016). Oswajanie z przemijaniem – temat śmierci we współczesnej literaturze dla dzieci. Terapeutyczne walory wybranych powieści. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 15(3), 152–169.
Krzemińska, W. (1963). Literatura dla dzieci i młodzieży. Zarys dziejów. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Larsen, E.H. i Schneider, M. (2021). Jestem Śmierć (K. Tunkiel, tłum.). Krótkie Gatki.
Larsen, E.H. i Schneider, M. (2021). Jestem Życie (K. Tunkiel, tłum.). Krótkie Gatki.
Mazepa-Domagała, B. (2008). O ilustracji w książce literackiej dla dzieci. W: K. Heska-Kwaśniewicz (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980) (s. 327–343). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Nanetti, A. (2018). Mój dziadek był drzewem czereśniowym (J. Mikołajewski i M. Mikołajewska, tłum.). Nasza Księgarnia.
Papuzińska, J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Słońska, I. (1977). Psychologiczne problemy ilustracji dla dzieci. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Sztobryn-Bochomulska, J. (2017). (Nie)obecność kategorii śmierci w edukacji dzieci – głos w dyskusji. Przegląd Pedagogiczny, 2, 153–164.
Sztyma, M. (2017). Pustka. Centrala – Dobre Komiksy.
Wincencjusz-Patyna, A. (2008). Stacja ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje. Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wojnarowska, A. (2013). Dziecko i tekst literacki – o wartościach edukacyjnych literatury dla dzieci. W: I. Adamek, Z. Szarota i E. Żmijewska (red.), Wartości w teorii i praktyce edukacyjnej (s. 166–183). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Zdankiewicz-Ścigała, E., Herda, M. i Odachowska, E. (2018). Dziecko wobec śmierci. Jak dzieci opisują stratę bliskiej osoby. Psychologia Wychowawcza, 55(13). 25–38. https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.4751
Copyright (c) 2025 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
