Tożsamość płciowa w świetle badań bio‑psychologicznych – analiza, rekonstrukcja i dyskusja
Abstrakt
Podstawowym zadaniem zawartych w tekście rozważań jest prezentacja stanu badań z zakresu biologicznych uwarunkowań tożsamości płciowej w odniesieniu do zróżnicowanej problematyki psychologii płci rozumianej jako dyscyplina antropologiczna. W obliczu teoretycznego i metateoretycznego zróżnicowania tej ostatniej oraz niejednoznaczności zgromadzonego na tym obszarze materiału empirycznego podejścia biologiczne mogą posłużyć za swego rodzaju weryfikację ujęć psychologicznych sensu stricto. W ten sposób mogą rzucić pewne dodatkowe światło na sprawę płciowości człowieka. Z drugiej strony jednak mogą przy tym same stać się przedmiotem analizy oraz oceny ich waloru poznawczego. W tym celu artykuł prezentuje najpierw zarys psychologicznej problematyki płci z jej zagadnieniami wiodącymi. W drugiej części natomiast przywołane zostają podejścia biologiczne oraz wnioski, które płyną z ich zastosowania.
Bibliografia
Ashmore R.D., Sex, Gender, and the Individual, in: Handbook of personality. Theory and research, eds. L.A. Pervin, Guilford Press, New York 1990, pp. 447-448.
Bem S.L., The Measurement of Psychological Androgyny, “Journal of Consulting and Clinical Psychology”, 42/1974, pp. 165-173.
Berenbaum S.A., Hines M., Early androgens are related to childhood sex-typed toy preferences, “Psychological Science” 3/1992, pp. 203-206.
Bielas J., Bio-psychologiczne koncepcje genezy poczucia tożsamości płciowej, in: Wokół genezy człowieka. Studia i rozprawy, ed. P.S. Mazur, Akademia Ignatianum Wydawnictwo WAM, Kraków 2013, pp. 145-162.
Bielas J., Doświadczanie cielesności. Podmiotowe uwarunkowania transseksualizmu, Wydawnictwo Aureus, Kraków 2012.
Bielas J., Paradigmatic conditions of psychologists’ concern with sex and gender, in: Understanding Sex and Gender, eds. A. Kuczyńska, E.K. Dzikowska, Oficyna Wydawnicza ATUT Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2006.
Chung W.C., De Vries G.J., Swaab D.F., Sexual differentiation of the bed nucleus of the stria terminalis in humans may extend into adulthood, “Journal of Neuroscience”, 22/2002, pp. 1027-1033.
Czarnecka A., Czy mózg ma płeć? Różnice płciowe w budowie ludzkiego mózgu, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, 52/2003, p. 25.
Davies W., Wilkinson L.S., It is not all hormones: alternative explanations for sexual differentiation of the brain, “Brain Research” 18/2006, pp. 36-45.
Dörner G., Sex-specific gonadotrophin secretion, sexual orientation and gender role behaviour, “Experimental and Clinical Endocrinology” 86/1985, pp. 1-6.
Ellis H., Man and Woman: a study of human secondary sexual character, Scott, London 1894.
Grabowska A., Mózg w mocy hormonów, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, 52/2003, p. 31.
Hampson E., Estrogen-related variations in human spatial and articulatory motor skills, “Psychoneuroendocrinology”, 15/1990b, pp. 97-111.
Hyży E., Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX, Universitas, Kraków 2003.
Imieliński K., Dulko S., Filar M., Transpozycje płci: transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji płciowej, Wydawnictwo ARC-EN-CIEL, Kraków 2001, pp. 6-7.
Imperator-McGinley J., Pichardo M., Gautier T., Voyer D., Bryden M., Cognitive abilities in androgen-insensitive subjects: comparison with control males and females from the same kindred, “Clinical Endocrinology” 34/1991, pp. 341-347.
Jastrow J., The Psychology of Conviction, Houghton, Mifflin & Co., Boston, New York, 1918, p. 314.
Kruijver F.P.M., Zhou J.N., Pool C.W., Hofman M.A., Gooren L.J., Swaab D.F., Male-to-female transsexuals have female neuron numbers in a limbic nucleus, “Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism”, 85/2000, pp. 2034-2041.
Kula K., Pawlikowski M., Gonadotropins and gonadal function in transsexualism and hypospadias, w: Systemic hormones, neurotransmitters and brain development, eds. G. Dörner, I. Martini, Basel 1986, pp. 69-74.
Levay S., A difference in hypothalamic structure between heterosexual and homosexual men,
„Science”, 253/1991, pp. 1034-1037.
Maccoby E.E., Jacklin C.N., The Psychology of Sex Differences, Stanford University Press, Standford 1974.
Miluska J., Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1996.
Money J., Shwartz M., Levis V.G., Adult erotosexual status and fetal hormonal masculinization and demasculinization: 46,XX congenital virilizing adrenal hyperplasia and 46,XY androgen-insensitivity syndrome compared, “Psychoneuroendocrinology”, 9/1984, pp. 405-414.
Morawski J.G., The Measurement of Masculinity and Femininity: Engendering Categorical Realities, in: Gender and Personality: Current Perspectives on Theory and Research, eds. J.A. Stewart, M.B. Lykes, Duke University Press, Durham 1985, pp. 202.
Nass R., Baker S., Androgen effects on cognition: congenital adrenal hyperplasia. “Psychoneuroendocrinology”, 16/1991, pp. 189-201.
Phillips S., Sheriwin B.B., Variations in memory function and sex steroid hormones across the menstrual cycle, “Psychoneuroendocrinology”, 17/1992b, pp. 497-506.
Rahman Q., The neurodevelopment of human sexual orientation, “Neuroscience & Biobehavavioral Review” 29(7)/2005, pp. 1057-1066.
Sherif C., Needed concepts in the Study of Gender Identity, “Psychology of Women
Quarterly”, 6(4)/1982, pp. 375-398.
Spence J.T., Helmreich R.L., Stapp J., Ratings of self and peers on sex-role attributes and their relation to self-esteem and conceptions of masculinity and femininity, “Journal of personality and Social Psychology”, 32/1975, pp. 29-39.
Swaab D.F., Fliers E., A sexually dimorphic nucleus in the human brain, “Science”, 228/1985, pp. 1112-1115.
Terman L.M., Miles C.C., Sex and Personality: Studies in Masculinity and Femininity, McGraw-Hill, New York 1936.
Wojciszke B., Psychologiczne różnice płci, „Wszechświat. Pismo przyrodnicze”, 113(1-3)/2012, pp. 13-18.
Zhou J.N., Hofman M.A., Gooren L.J., Swaab D.F., A sex difference in the human brain and its relation to transsexuality, “Nature”, 378/1995, pp. 68-70.
Copyright (c) 2016 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
