Płeć w przestrzeni wiejskiej
Abstrakt
Istotą artykułu jest przedstawienie modelu funkcjonowania płci w środowisku wiejskim, wskazanie najważniejszych męskich i kobiecych ról oraz sposobu postrzegania płci. Tradycyjna społeczność wiejska wytworzyła w ciągu wieków własny układ płci, który różni się od znanego z kultury ogólnej. Badania na południu Małopolski wskazują na wyraźny podział na świat kobiecy i męski. Te dwa światy istnieją obok siebie, ale także w opozycji do siebie. Kobiety i mężczyźni pracują i realizują się w odmiennych przestrzeniach. Kobieca aktywność ogranicza się do sfery prywatnej, domu, rodziny, wychowania dzieci i pracy w gospodarstwie. W sferze publicznej dominuje świat męski. Mężczyzna pracuje poza domem, zarabia na utrzymanie rodziny, podejmuje ważne decyzje i reprezentuje swoją rodzinę na zewnątrz. W tradycyjnym układzie męsko-damskim dominujący jest mężczyzna, a kobieta – podporządkowana. Indywidualizm i odstępstwa od przyjętych schematów przyjmowane są negatywnie. Należy podkreślić, że kobiety podlegają większej kontroli społecznej niż mężczyźni oraz krytyce w sytuacjach niepożądanych, na przykład konkubinat, rozwód. Kultura masowa oraz przemiany społeczne wpływają obecnie na zmiany w wiejskim układzie męsko-damskim oraz światopoglądzie mieszkańców dotyczącym męskości i kobiecości.
Bibliografia
Aktorzy życia publicznego. Płeć jako czynnik różnicujący, red. R. Siemieńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, PWN, Warszawa 2000.
Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Głażewska E., Kisio U., Komunikacja niewerbalna. Płeć i kultura. Wybór zagadnień, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012.
Grochola-Szczepanek H., Badania języka mieszkańców wsi w kontekście przemian społecznych, „Socjolingwistyka” 2013, 27, s. 43-53.
Grochola-Szczepanek H., Język mieszkańców Spisza. Płeć jako czynnik różnicujący, Prace IJP PAN 139, IJP PAN, Kraków 2012.
Gromkowska A., Kobiecość w kulturze globalnej. Rekonstrukcje i reprezentacje, Wydawnictwo Wolumin, Poznań 2002.
Janion M., Kobiety i duch inności, wyd. 2, Sic!, Warszawa 2006.
Jazowski A., Opowieści ludu spiskiego, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1967.
Kartoteka Słownika gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej IJP PAN, Kraków.
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005.
Kąś J., Kulturowy stereotyp mężczyzny i kobiety w środowisku wiejskim. Na materiale gwar orawskich, w: Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, „Język a Kultura”, t. 9, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1994, s. 119-130.
Kąś J., Słownik gwary orawskiej, wyd. 2, Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.
Krawczyk-Tyrpa A., Tabu w dialektach polskich, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2011, s. 111-134.
Pakszysz E., Heller W., Humanistyka i płeć III. Publiczna przestrzeń kobiet: obrazy dawne i nowe, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1999.
Pelcowa H., Społeczne i kulturowe uwarunkowania słownictwa gwarowego a determinanty płci, w: Modernizm i feminizm. Postacie kobiece w literaturze polskiej i obcej, red. E. Łoch, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, s. 257-267.
Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, „Język a Kultura”, t. 9, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1994.
Renzetti C.M., Curran D.J., Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, przekł. A. Gromkowska-Melosik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Siemieńska R., Nie mogą, nie chcą czy nie potrafią? O postawach i uczestnictwie politycznym kobiet w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
Sikora K., Grzeczność językowa wsi, cz. 1, System adresatywny, Wydawnictwo UJ, Kraków 2010.
Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej IJP PAN, t. 1, red. M. Karaś, Ossolineum, Wrocław−Kraków 1981; t. 3, red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Ossolineum, Wrocław−Kraków 1991.
Spain D., Gendered Spaces, The University of Nort Carolina Press, Chapel Hill-London 1992.
Szymczak M., Polskie gwarowe nazwy panny mającej nieślubne dziecko, w: Symbolae philologicae in honorem Vitoldi Taszycki, „Prace Komisji Językoznawstwa PAN” 17, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 366-372.
Wiśniewska H., Świat płci baroku zaklęty w słowach, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003.
Zborowski J., Słownik gwary Zakopanego i okolic, oprac. i uzup. z materiałów autora przez Zespół Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk pod kier. J. Okoniowej, Wydawnictwo DWN, Zakopane–Kraków 2009.
Copyright (c) 2016 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
