Długotrwałe małżeństwa chrześcijan w świetle inskrypcji nagrobnych z katakumb Rzymu III– VI w.
Abstract
CEL NAUKOWY: Założeniem przeprowadzonych badań było poznanie stosunku chrześcijan rzymskich okresu III – VI w. do seniorów, których małżeństwa trwały ponad 34 lata.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem polega na ustaleniu wagi wartości długiego życia i trwania związku w systemie zapatrywań na życie oraz w etyce chrześcijańskiej. W badaniach posłużono się metodą analizy epigraficznej, historycznej i antropologicznej.
PROCES WYWODU: Analizie poddano inskrypcje nagrobne pochodzące z katakumb rzymskich z okresu III–VI w. W analizowanym zbiorze inskrypcji znalazły się 22 teksty o zmarłych mężczyznach: sześć z nich zawiera dane o ich wieku, a 16 tylko o czasie trwania związku małżeńskiego. Z tej liczby 7,3% tablic poświęcono mężczyznom zmarłym w wieku 60–100 lat. Analizie poddano również 26 tablic poświęconych kobietom: na sześciu z nich podano wiek ich życia, na 16 – czas trwania związku małżeńskiego, natomiast na czterech informacje dotyczące okresu wdowieństwa, co stanowi 15,6% ogółu przekazów dotyczących kobiet. Tym samym liczba danych dotyczących mężczyzn i kobiet jest porównywalna, choć odsetek danych w stosunku do wszystkich przekazów daje dwukrotną przewagę kobietom. Kolejność analizowania przeze mnie danych wynika z ówczesnych preferencji obowiązując w ówczesny świecie, dających pierwszeństwo mężczyznom. Nie zawsze jednak znajdowało to swój wyraz w analizowanych tekstach.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza epigraficzna, historyczna i antropologiczna nie wykazała specjalnego dowartościowania takich związków, w przeciwieństwie do długiego trwania stanu wdowieństwa. Natomiast istotną wartością dla fundatorów napisów było utrzymywanie silnych więzów w tak długim pożyciu oraz podkreślanie pozycji zmarłych.
References
I. Źródła
Inscriptiones Christiane Urbis Romae septimo saeculo antiquiores. Nova Series, vol. 1-10, ed.A. Silvagni, A. Ferrua, D. Mazzoleni, C. Carletti, Roma 1922, 1935, In Civitate Vaticana 1971-1992 (ICUR).
II. Opracowania
Bisconti, F. (1997). L’apparato figurativo delle iscrizioni cristiane di Roma. W: I. Di Stefano Manzella, Le iscrizioni dei cristiani in Vaticano. Città del Vaticano.
Bisconti, F. (2000). Mestieri nelle catacombe romane. Città del Vaticano.
Brekelsmans, A. (1965). Eine symbolgeschichtliche untersuchungen in frühen Schrifftum. Roma.
Buonocore, M. (1987). Le iscrizioni latine e greche. Città del Vaticano.
Carletti, C. (1986). Iscrizioni cristiane a Roma (ICR). Firenze.
Carletti, C. (2008). Epigrafia dei cristiani in Occidente dal III al VII secolo. Ideologia e prasi. (ECO).Bari.
Clark, G. (1993). Women in Late Antiquity. Oxford.
Cooper, J.C. (1998). Zwierzęta symboliczne i mityczne. Tłum. A. Kozłowska-Ryś, L. Ryś. Poznań.
Dickey, E. (2002). Latin Forms of Address. Oxford.
Fasola, U.M. (1978). Composizioni simboliche graffite su lapidi di catacombe romane. Miscellanea Amato Pietro Frutaz, Roma.
Fostner, D. (1990). Świat symboliki chrześcijańskiej. Warszawa.
Gough, M. (1973). The Origins of Christian Art. London.
Iwaszkiewicz-Wronikowska, B. (1981). Problem motywu oranta w sztuce wczesnochrześcijańskiej. W: Acta sympozjum patrystycznego poświęconego modlitwie w starożytnym chrześcijaństwie Tarnów 18-21.10.1978 r., Tarnowskie Studia Teologiczne, 8.
Jacobs, S. i Krawiec, R. (2003). Fathers Know Best? Christian Families in the Age of Ascetism, Journal of Early Christian Studies, 11, 3, 257-263.
Janssens, J. (1981). Vita e morte del cristiano negli epitaffi di Roma anteriori al sec. VII. Roma.
Jones, A.H.M. (1975). The Decline of Ancient World. London–New York.
Jundziłł, J. (1984). Pieniądz w łacińskiej literaturze chrześcijańskiej późnego cesarstwa rzymskiego. Warszawa.
Jundziłł, J. (1996). Rodzina rzymska w czasach prosperity i przemian ideowych II wieku. Bydgoszcz.
Jundziłł, J. (2001). Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej III w. p.n.e. – III w. n.e. Bydgoszcz.
Kelly, J.N.D. (2006). Encyklopedia papieży. Tłum. T. Szafrański. Warszawa.
Krause, U. (1994-1995). Witwen und Waisen im Römischen Reich. Vol. 1-3. Stuttgart.
Lattimore, R. (1962). Themes in Greek and Latin Epitaphs. Urbana.
Małżeństwo i rodzina w chrześcijaństwie starożytnym. (1985). Vox Patrum, z. 8-9, s. 81-320.
Nathan, G.S. (2000). The Family in Late Antiquity. The Rise of Christianity and the Endurance of Tradition. London–New York.
Pani Ermini, L., Siniscalco, P. (red.). (2000). La comunità cristiana di Roma. La sua vita e la sua cultura dalle origini all’Alto Medio Evo. Città del Vaticano.
Pergola, P. (1997). Le catacombe romane. Storia e topografia. Roma.
Sgarlata, M. (1991). Ricerche di demografia storica le iscrizioni tardo imperiali di Siracusa. Città del Vaticano.
Sigismund Nielsen, H. (1997). Interpreting Epithets in Roman Epitaphs. W: B. Rawson, P. Weaver (red.), The Roman Family in Italy. Oxford.
Sigismund Nielsen, H. (2001). The Value of Epithets in Pagan and Christian Epitaphs from Rome. W: S. Dixon (red.), Childhood, Class and Kin in the Roman World. London–New York.
Stawoska-Jundziłł, B. (2008). Vixit cum parentibus. Dzieci w wieku do siedmiu lat w rodzinach chrześcijan z Rzymu III-VI wieku. Bydgoszcz.
Suder, W. (2003). Census populi. Demografia starożytnego Rzymu. Wrocław.
Testini, P. (1980). Archeologia Cristiana. Bari.
Treggiari, S. (1991). Roman Marriage. Oxford.
Copyright (c) 2020 Juliusz Jundziłł
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
