Ideological Determinants of the Dialogical Relationship Between Teacher and Student in Polish Schools of the Stalinist Period (1948-1956)
Abstract
RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this study is to analyze the ideological determinants of the dialogical relationship between teacher and student in the Polish school of the Stalinist period (1948-1956).
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The main research problem is to answer the question: what were the ideological conditions of the dialogical relationship in the schools of the Stalinist period? The method used was the analysis of selected source materials in accordance with the historical research procedure and the method of analysis and synthesis of the literature on the subject.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The starting point for the discussion was to present the definition of dialogue, its boundary conditions as well as its basic functions. Subsequently, the political, social and educational conditions of dialogical relations in the Polish schools of the Stalinist period were discussed.
RESEARCH RESULTS: The ideological priorities of the Polish school during the Stalinist period stood in fundamental contradiction to the essence of pedagogical dialogue. By definition, this made it difficult or even impossible to realize the dialogical relationship and fulfil the basic functions of dialogue in the official school space.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: The analysis proved that the idea of pedagogical dialogue and its function were in opposition to the ideological premises of the Stalinist school. The presented discussion can serve as an inspiration to broaden research on education to include the educational practice of the historical period in question. It can be assumed with a high degree of probability that such a dialogue existed unofficially and was part of a strategy of survival and/or resistance to the school system.
References
Barbag, J. (1949). Zagadnienia programów szkolnych i wyników nauczania. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Bilińska-Suchanek, E. (2013). Nauczyciel i opór (wobec) systemu edukacji. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Chmielewski, W. (2006). Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944-1956). Wydawnictwo Neriton.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1948). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1948, nr 5, poz. 86. Instrukcja z dnia 4 maja 1948 r. w sprawie organizacji roku szkolnego 1948/1949 w szkolnictwie ogólnokształcącym.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1949a). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1949, nr 3, poz. 29. Okólnik nr 4 z dnia 18 lutego 1949 r. w sprawie Zespołów Młodzieżowych.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1949b). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1949, nr 4, poz. 56. Okólnik z dnia 3 marca 1949 r. w sprawie rekrutacji młodzieży do zakładów kształcenia nauczycieli i wychowawczyń przedszkoli.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1949c). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1949, nr 7, poz. 133. Komunikat w sprawie wykazu wydawnictw zatwierdzonych do użytku szkolnego.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1949d). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1949, nr 8, poz. 149. Instrukcja Ministra Oświaty z dnia 25 maja 1949 r. w sprawie pracy hospitacyjnej dyrektorów (kierowników) szkół.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1949e). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1949, nr 13, poz. 220. Okólnik z dnia 12 sierpnia 1949 r. w sprawie rozpoczęcia roku szkolnego 1949/50.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1950a). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1950, nr 7, poz. 111. Komunikat w sprawie organizacji szkolenia w szkolnych hufcach „SP”.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1950b). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1950, nr 20, poz. 285. Komunikat w sprawie pracy ZMP w szkołach.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1950c). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1950, nr 22, poz. 269. Komunikat w sprawie samokształcenia ideologicznego nauczycieli i pracowników administracji szkolnej.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1951a). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1951, nr 7, poz. 78. Za- rządzenie Ministra Oświaty z 6 kwietnia 1951 w sprawie organizacji roku szkolnego 1951/52.
Dz. Urz. Min. Ośw. (1951b). Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, 1951, nr 11, poz. 135. Z instrukcji programowo-podręcznikowej Ministerstwa Oświaty na rok szkolny 1951/52.
Folkierska, A. (1995). Kształcąca funkcja pytania. Perspektywa hermeneutyczna. In J. Rutkowiak (Ed.), Odmiany myślenia o edukacji (pp. 155-175). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Fudali, R. (2007). Heteronomiczny charakter ról społecznych nauczycieli w warunkach ustroju totalitarnego w Polsce 1945-1989. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 50(1-2), 97-109.
Głowiński, M. (1993). Nowomowa. In J. Bartmiński (Ed.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2 (pp. 163-172). Wiedza o Kulturze.
Grzybowski, R. (2013). Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Hejnicka-Bezwińska, T. (1996). Zarys historii wychowania (1944-1989) (oświata i pedagogika pomiędzy dwoma kryzysami). Część IV. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP.
Hejnicka-Bezwińska, T. (2015). Praktyka edukacyjna w warunkach zmiany kulturowej (w poszukiwaniu logiki zmian). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Instrukcja Ministra Oświaty z 27.X.1949 r. w sprawie obowiązkowego szkolenia ideologicznego nauczycieli oraz pracowników pedagogicznych, administracji szkolnej w zakresie nauki o Polsce i świecie współczesnym, nauki o społeczeństwie i pedagogiki socjalistycznej. (1949). Archiwum Państwowe Szczecin. KOSS, sygn. 2.
Kahl, E. (2008). Związkowe doskonalenie nauczycieli w Polsce (1944-1989). Uwarunkowania. Przejawy. Konteksty. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kairow, I. (Ed.). (1950). Pedagogika. T. 2. Nasza Księgarnia.
Koć-Sieniuch, G. (2003). Dialog. In T. Pilch (Ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1 (pp. 688-693). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kozielecki, J. (1998). Koncepcje psychologiczne człowieka. Wydawnictwo Akademickie „Żak”. Kryńska, E., & Mauersberg, S. (2003). Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1948-1956. Trans Humana.
Kuroczko, E. (1947). O postawę społeczną nauczyciela. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kuroczko, E. (1952). Perspektywy szkolenia ideologicznego nauczycieli. Głos Nauczycielski, 24, 2.
Mauersberg, S., & Walczak, M. (2005). Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944-1956). Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji.
Mazur, M. (2009). O człowieku tendencyjnym. Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w Polsce i PRL-u 1944-1956. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Ministerstwo Oświaty (1945). Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi, 18-22 czerwca 1945. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Ministerstwo Oświaty (1951). Program nauki w 11-letniej szkole ogólnokształcącej. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
O wychowaniu uczniów w karności i świadomej dyscyplinie. (1954). Archiwum Państwowe Szczecin. PWRN. Wydział Oświaty, sygn. 12267.
Ossowski, S. (1983). O osobliwościach nauk społecznych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Projekt rezolucji w sprawie szkolnictwa. (1948). Archiwum Akt Nowych. PPR KC, sygn. 295/XVII-8. Rezolucje Sekretariatu 1944-1948.
Protokół z posiedzenia rady pedagogicznej z 20.XII.1948 r. (1948). Archiwum Szkolne LO VI w Szczecinie.
Radziwiłł, A. (1981). Ideologia wychowawcza w Polsce w latach 1948-1956. Niezależna Oficyna Wydawnicza „Nowa”.
Rutkowiak, J. (1992). O dialogu edukacyjnym. Rusztowanie kategorialne. In J. Rutkowiak (Ed.), Pytanie – dialog – wychowanie (pp. 13-52). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skrzeszewski, S. (1948). Podstawowe zadania oświatowe. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Tarnowski, J. (1992). Pedagogika dialogu. In B. Śliwerski (Ed.), Edukacja alternatywna. Dylematy teorii i praktyki (pp. 141-151). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Uzasadnienie polityczne wprowadzenia apeli w szkole i umieszczenie nauki religii na ostatnich lekcjach, 20.VIII.1954 r. (1954). Archiwum Państwowe Szczecin. KW PZPR. Wydział Nauki i Oświaty, sygn.19.
Winiarski, M. (2003). Dialog międzyludzki. In T. Pilch (Ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1 (pp. 693-697). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Wytyczne Ministerstwa Oświaty dla autorów prac programowych. (1948). Archiwum Akt Nowych. Ministerstwo Oświaty. Departament Reformy Szkolnictwa. Tom 108/4.
Tyrowicz, S. (1970). Światło wiedzy zdeprawowanej. Idee niemieckiej socjologii i filozofii (1933- 1945). Instytut Zachodni.
Zadania nadzoru pedagogicznego w świetle uchwał KW PZPR (1953). Archiwum Państwowe Szczecin. PWRN, sygn.12385.
Zarządzenie nr 30/1953 z 3.XI.1953 r. (1953). Archiwum Państwowe Szczecin. I Liceum Ogólnokształcące, sygn. 8.
Zarządzenie z 4.V.1950 r. w sprawie zatrudniania w szkolnictwie bez zgody MO osób zamieszczonych w wykazie zdyskwalifikowanych pracowników. (1950). Archiwum Akt Nowych. Ministerstwo Oświaty, sygn. 517.
Copyright (c) 2022 HORIZONS OF EDUCATION
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
