Polityka między bezpieczeństwem i lękami

Abstract

W odpowiedzi na niepewność i lęki zauważalne we współczesnym świecie, człowiek oraz instytucje szukają bezpieczeństwa. Mogą je powiększać, ale i pomniejszać w obliczu chorób, lokalnej i międzynarodowej przestępczości, groźba wojny, nierozwiązanych konfliktów kulturowych i religijnych, katastrof ekologicznych, kryzysów ekonomicznych oraz potencjalnych katastrof. Możliwe są cztery reakcje: pragmatyczna akceptacja, umiarkowany optymizm, cyniczny pesymizm i radykalne zaangażowanie. Interesują nas zwyczajne środki, z jakimi instytucje stawiają czoło niepewności i lękom.

Jeżeli chodzi o te pierwsze, umożliwienie dostępu do poznania stawia w centrum uwagi problem prawdy, natomiast w odniesieniu do tych drugich uwaga skupia się na jakości życia wewnętrznego w instytucjach, a w szczególności w życiu politycznym. Nie wystarczy mówić o prawdzie. Trzeba wychowywać do prawdy i komunikować prawdę. Celem edukacji jest formowanie osób dojrzałych, zdolnych do uczciwego życia. Testem weryfikującym nie jest mówienie o zasadach moralnych, ale rzeczywista zdolność zmiany indywidualnych postaw. Aspekt edukacyjny łączy się ściśle z aspektem komunikacji, gdzie często spotykamy się z dwuznacznością i/lub manipulacją prawdy. Dzisiaj skandalem jest nie mówienie całej prawdy, wprowadzenie do niej kłamstwa przez pominięcie. Instytucje, dla których dwuznaczność, kłamstwo i manipulacja prawdą stanowi chleb codzienny, nie tylko zaprzeczają sobie, degenerując się w poważnym stopniu, ale powiększają niepewność swoich członków.

Szczęście osoby nie jest w żadnym przypadku ograniczone tylko do kręgu indywidualnego. Wspólnota jest również miejscem, w którym dzielimy się szczęściem i w którym umacnia się ono dzięki szczęściu innych. Nie trzeba oczekiwać przesadnej opiekuńczości ze strony instytucji: nie istnieją one, by uzupełniać nasze braki psychologiczne, lecz aby pomóc nam być sobą w sposób dojrzały i odpowiedzialny. Natomiast jest rzeczą mądrą i konieczną oczekiwać, aby członkowie instytucji, zwłaszcza liderzy, odznaczali się zdolnością empatii, czyli potrafili odczytywać i rozumieć osobiste emocje, by lepiej odpowiedzieć na rzeczywiste i prawdziwe potrzeby innych. Gdy jakość życia jakiejś instytucji nie jest zdrowa, nie pomaga w przekazaniu poczucia bezpieczeństwa. Często w naszej kulturze pojmujemy pokój jako brak konfliktu. Ideałem byłaby rzeczywistość, którą wyraża hebrajskie słowo shalom: wewnętrzna pogoda, pełnia życia w relacji z Bogiem, z samym sobą, z innymi, z naturą, sprawiedliwość zwłaszcza wobec najmniejszych, ład społeczny, brak wszelkiego lęku i niebezpieczeństwa, pojednanie i rozwiązanie konfliktów.