Pamięć – „stare”, „nowe” i „najnowsze” konteksty językowo-kulturowe

Abstract

CEL NAUKOWY: Artykuł mieści się w lingwistycznym nurcie badań nad pamięcią. Autorka bada leksykalno‑semantyczną kategorię pamięci we współczesnej polszczyźnie, jej redefinicje i rekontekstualizacje.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Tekst jest kontynuacją i uzupełnieniem wcześniejszych analiz Anny Pajdzińskiej i Wojciecha Chlebdy. Na podstawie danych językowych pochodzących z wybranych słowników języka polskiego oraz badań tekstów internetowych autorka konstruuje model pamięci i wskazuje starsze, nowe i najnowsze konteksty leksykalne, w jakich to słowo się pojawia. Zauważa znaczne przeobrażenia w tym zakresie. Zmiany w funkcjonowaniu tego leksemu i jego semantyce są oznakami zmian we współczesnej kulturze.

PROCES WYWODU: Autorka przypomina m.in. praindoeuropejską etymologię tego wyrazu, odnosząc ją nie tylko do ludzkiej dyspozycji mentalnej, ale i do aspektu (samo)świadomości. Ukazuje najważniejsze metafory pojęciowe (m.in. pamięć jako naczynie w umyśle), utrwalone w dawniejszych i współczesnych słownikach językach polskiego. Analizuje także obecne przemiany semantyczne i frazeologiczne dokonujące się w obrębie tego pojęcia, badając dwa typy tekstów internetowych: frazy w wyszukiwarce Google i elementy werbalne w ramach tzw. demotywatorów.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autorka wskazuje, że pamięć rozszerza obecnie swoje znaczenia, z jednej strony w stronę biologii/ psychologii i wysokiej technologii, z drugiej – w stronę potoczności, prywatności, dystansu i humoru.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Badanie tekstów internetowych pokazuje znaczne przemiany w obrębie domeny pamięci. Tworzone są nowe quasi‑definicje i nowe profile znaczeniowe tego słowa, te mniej istotne jeszcze kilka lat temu – obecnie stają się centralne. Artykuł pokazuje, w jaki sposób analizy językoznawcze mogą prowadzić do refleksji kulturoznawczej.