Alkoholizm jako zagrożenie rodziny w świetle poradników oraz publicystyki społecznej i naukowej w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w.
Abstrakt
Cel naukowy: Celem artykułu jest syntetyzujące omówienie wiedzy, opinii i postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa w poradnikach i publicystyce w Królestwie Polskim w okresie „wchodzenia w nowoczesność”.
Problem i metody badawcze: Główny problem można sformułować następująco: Jak w analizowanym piśmiennictwie problematyzowano alkoholizm jako zagrożenie rodziny? W nawiązaniu do tego problemu można postawić kilka szczegółowych: Jakie czynniki wpływały na zmiany postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa? Które środowiska uznawano za szczególnie zagrożone tą patologią? W jaki sposób problem alkoholowy był formułowany w kontekście bieżących dyskusji na ogólne tematy społeczne? Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych, w tym metodę filologiczną, służąca analizie tekstów źródeł historycznych.
Proces wywodu: Po wprowadzeniu w problematykę przedstawiono trzy wyodrębnione zagadnienia: obraz pijaństwa jako problemu społecznego i moralnego w piśmiennictwie religijnym, kwestię medykalizacji alkoholizmu, widoczną również w kontekście rozważań o rodzinie, wreszcie obecność w źródłach problemu alkoholowego opisywanego jako przyczyna degeneracji rodziny i społeczeństwa.
Wyniki analizy naukowej: Sposób ukazywania alkoholizmu ulegał istotnym przeobrażeniom. Dyskusja na temat alkoholizmu jako czynnika zagrażającemu rodzinie i wychowaniu młodego pokolenia łączyła się z polemikami na szereg ogólnych tematów, takich jak relacje między rodziną a społeczeństwem, rola religii i nauki w rozwiązywaniu problemów społecznych, znaczenie rodziny w koncepcjach odbudowy polskiej państwowości.
Wnioski, innowacje, rekomendacje: analiza wypowiedzi o alkoholizmie jako zagrożeniu rodziny może służyć dalszym badaniom nad konstruowaniem obrazu rodziny i przemianami jej etosu u progu niepodległości.
Bibliografia
II Zjazd abstynentów polskich. (1905). Zdrowie, 6, 532-534.
Alkoholizm i jego skutki moralne. (1889). Przegląd Katolicki, 49, 710-712.
Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej.
Ewolucja modelu życia rodzinne-go w latach 1795-1918,
Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Bołdyrew, A. (2016). Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864-1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Bregman, L. (1906). O celach i zadaniach propagandy wstrzemięźliwości. Zdrowie, 4, 206-215.
Budzińska-Tylicka, J. (1909a). Higiena kobiety i kwestie społeczne z nią związane, Warsza-wa: Towarzystwo Akc. S. Orgelbranda Synów.
Budzińska-Tylicka, J. (1909b). O potomstwie alkoholików. Czystość, 2, 27-29.
Chętnik, A. (1914). Jak zwalczać pijaństwo, Zorza, 12, 177-178.
Chodecki, W. (1907). Alkohol i szkoła. Zdrowie, 6, 463-471.
Daszyńska-Golińska, Z. (1905). Pijaństwo nasz wróg, Warszawa: Wydawnictwo M. Arct.
Daszyńska-Golińska, Z. (1907). Największy wróg szczęścia kobiety. Ster, 3, 127-130.
Edman, J. (2015). Temperance and Modernity: Alcohol Consumption as a Collective Prob-lem, 1885–1913. Journal of Social History, 49, 20-52.
F. (1898). Alkoholizm. Przegląd Katolicki, 32, 481-482.
Gawin, M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880-1952). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Glass, J. (1907). Alkohol a prawo. Przyszłość, 4, 29-31.
Gundlach, R. (1910). Wystawa przeciwalkoholowa w Łodzi. Zwiastun Ewangeliczny, 1, 16-19.
Kłopotowski, I. (1903). Co czyni pijaństwo i litania o uproszenie wstrzemięźliwości, War-szawa: druk „Gazety Rolniczej”.
Krzewienie trzeźwości (1899). Przegląd Tygodniowy, 41, 445-446.
Mickiewicz, A. (1983). Księgi pielgrzymstwa polskiego, [w:] idem, Dzieła poetyckie, t. 2, oprac. Z. Dokurno, Warszawa: Czytelnik.
Mikoszewski, K. (1862). Kazania o pijaństwie, Warszawa: Drukarnia Józefa Ungra.
Nowodworski, M. (1893). Encyklopedia kościelna, t. XIX, Warszawa: Drukarnia Czerwiń-skiego i Spółki.
Puławski, A. (1899) Pogadanka o piciu trunków i pijaństwie: odczyt popularny, zalecony przez Warszawskie Towarzystwo Higieniczne, Warszawa:
Księgarnia G. Centnerszwera.
Skalski, S. (1910). Alkoholizm i sprawa robotnicza, Łódź: Tłocznia A. Karskiego.
Sterling, W. (1909). O samobójstwach wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Wychowanie w Domu i Szkole, 2, 119-137.
Szubstarski, T. (1917). Sześć nauk o pijaństwie, Radom: J. Grodzicki i S-ka.
Umiński, W. (1909). Precz z truciznami! Kofeina - Nikotyna – Alkohol. Tygodnik Mód i Powieści, 31, 2-3.
Walka z alkoholizmem (1900). Przegląd Katolicki, 36, 551-553.
w. s., (1908). Wpływ alkoholu na stosunek płci obojga. Przyszłość, 1, 11-12.
X. G. G. [German Grabowski], (1883). Słowa prawdy o papierosianej modzie i o pijaństwie dla ludu, Warszawa: Drukarnia Franciszka Czerwińskiego.
X. Y., (1913). Kobieta, alkohol i dziecko. Nasz Sztandar, 7, 123-125.
Copyright (c) 2020 Aneta Bołdyrew
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
