Trzy horyzonty znaczeniowe „edukacji dla bezpieczeństwa”
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ustalenie znaczenia coraz częściej używanej konstrukcji słownej – „edukacja dla bezpieczeństwa”, której przypisywane są intuicyjne znaczenia i tymczasowe sensy, zależące od kontekstu użycia i wpisania w dany kadr referencyjny. „Edukacja dla bezpieczeństwa” może oznaczać wszystko, przysparzając kłopotliwej wieloznaczności, albo nic, co ogranicza możliwość porozumienia w obrębie środowisk nią zainteresowanych.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy zawiera się w pytaniu: Czym obecnie w pedagogice jest „edukacja dla bezpieczeństwa? Zastosowano metodę analizy literatury przedmiotu, aktów prawnych oraz działalności Zespołu Edukacji dla Bezpieczeństwa KNP PAN, którego autorzy są członkami.
PROCES WYWODU: Na podstawie analizy wyróżniono trzy horyzonty znaczeniowe (prekonceptualizacje) „edukacji dla bezpieczeństwa” i dokonano ich charakterystyki.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonej analizy wynika, że „edukacja dla bezpieczeństwa” może być obecnie w pedagogice rozumiana jako: (1) całożyciowa praktyka edukacyjna, (2) przedmiot szkolny oraz (3) przedmiot badań. Wyznaczone tu horyzonty znaczeniowe są jednocześnie możliwymi konceptualizacjami „edukacji dla bezpieczeństwa” w najbliższej przyszłości.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współistnienie wskazanych tu prekonceptualizacji sprzyja ich wzajemnym oddziaływaniom wspierających dalszy rozwój perspektywicznie skutkujący wyłonieniem się nowej subdyscypliny – pedagogiki bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo podlega dynamicznym zmianom i nie posiada stałego poziomu zorganizowania, dlatego „edukacja dla bezpieczeństwa” powinna być traktowana jako proces całożyciowy, składowa idei life long learning. W „edukacji dla bezpieczeństwa” jako przedmiocie szkolnym dominują treści bezpieczeństwa cywilnego, a przedmiot ten traktowany jest w szkołach jako drugorzędny. W dyskursie pedagogicznym „edukacja dla bezpieczeństwa” coraz częściej zastępuje popularne dotąd „wychowanie dla/do pokoju”.
Bibliografia
Bera, R. (2017). Pedagogika bezpieczeństwa w kontekście współczesnych zagrożeń w życiu społecznym. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia 30(4), 11-18.
Bera, R. i Kwiatkowski, S.M. (red.). (2019). Młodzież wobec współczesnych zagrożeń w życiu społecznym. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Berger P.L. i Luckmann T. (2010). Społeczne tworzenie rzeczywistości (J. Niżnik, tłum., wyd. 2).Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cieślarczyk, M. (2010). Współczesne postrzeganie edukacji do bezpieczeństwa i obronności. W: J. Kunikowski (red.), Bezpieczeństwo i obronność w świetle współczesnych wyzwań i potrzeb. Ujęcie naukowe, pedagogiczne i edukacyjne (s. 121-135). Siedlce: Wydawnictwo Akademii Podlaskiej.
Cieślarczyk, M. (2011). Metody badań w naukach o bezpieczeństwie. W: B. Wiśniewski (red.), Bezpieczeństwo w teorii i badaniach naukowych (s. 128-134). Szczytno: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji.
Drabik, K. (2013). Bezpieczeństwo personalne i strukturalne. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
Edukacja dla bezpieczeństwa. Informacja. (2004). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Departament Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego.
Filek, J. (1984). Pseudowychowanie. Studia Socjologiczne, 227(10), 165-178.
Gołębiowski, J. (2015). Anatomia bezpieczeństwa. Warszawa: Difin.
Hołyst, B. (2014). Bezpieczeństwo. Ogólne problemy badawcze (T. 1). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jarmoszko, S., Kalita, C. i Maciejewski, J. (2016). Nauki społeczne wobec problemu bezpieczeństwa (wybrane zagadnienia). Siedlce: Wydawnictwo UPH.
Kamiński, P. (red.). (2020). Edukacja w bezpieczeństwie i obronności. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kuhn, T.S. (2001). Struktura rewolucji naukowych. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Kunikowski, J. (2002). Wiedza i edukacja dla bezpieczeństwa. Warszawa: Bellona.
Kwieciński, Z. (1995) Socjopatologia edukacji. Olecko: Mazurska Wszechnica Nauczycielska.
Lewowicki, T. (2013). Filozofia i pedagogika. Tradycja i współczesność związków inspirujących teorię i praktykę edukacyjną. W: M. Dudzikowa (red.), Colloquia Communia. Filozofia pedagogice, pedagogika filozofii (s. 17‑24). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Maciejewski, J. (2014). Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Majer, P. i Urbanek A. (2016). Bezpieczeństwo społeczne. Ewolucja, instytucje, zagrożenia. Warszawa: Editions Spotkania.
Maslow, A.H. (1990). Motywacja i osobowość (P. Sawicka, tłum.). Warszawa: „Pax”.
Menkes, J. (2018). Wychowanie dla pokoju versus wychowanie do wojny. Wartości uniwersalne wobec wyzwań globalnych. Horyzonty Wychowania, 17(41), 215223.
Moore, R. (2006). Socjologia edukacji (A. Sulak, A. Kacmajor, S. Pikiel, E. Zaremba i K. Rogowski, tłum.). W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika (t. 2, s. 415-486). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Palka, S. (2006). Metodologia, badania, praktyka pedagogiczna. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pieczywok, A. (2011). Wybrane problemy z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa. Konteksty – zagrożenia – wyzwania. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
Rosa, R. (1995). Filozofia bezpieczeństwa. Warszawa: Bellona.
Rosa, R. (2005). Filozofia i edukacja dla bezpieczeństwa. Wybrane aspekty ontologiczne, aksjologiczne i prakseologiczne. Siedlce: Wydawnictwo Akademii Podlaskiej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz.U. z dnia 1 lutego 2017 r., poz. 356 (Polska).
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dz.U. z dnia 30 sierpnia 2012 r., poz. 977 (Polska).
Skrabacz, A. (red.). (2019). Bezpieczeństwo i edukacja: edukacja elit XXI wieku bezpieczeństwo – wielorakie perspektywy: edukacja XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa.
Skrabacz, A. i Loranty, K. (2016). Bezpieczeństwo społeczne w demokratycznym państwie: perspektywa personalna i strukturalna. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
Studenski, R. (2000). Kultura bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie. Bezpieczeństwo Pracy 9, 17-20. http://archiwum.ciop.pl/31063
Świniarski, J. (1997). O naturze bezpieczeństwa. Prolegomena do zagadnień ogólnych. Warszawa– Pruszków: Agencja Wydawnicza ULMAK.
Świniarski, J. (1999). Filozoficzne podstawy edukacji dla bezpieczeństwa. Warszawa: Departament Społeczno-Wychowawczy Ministerstwa Obrony Narodowej.
Uchwały Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia 28 stycznia 2011 zmieniającej uchwałę w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Monitor Polski z dnia 21 lutego 2011 (Polska).
Urych, I. i Orzyłowska A. (2020). Wiedza o bezpieczeństwie w procesie dydaktycznym: kontynuacja i rozwój myśli pedagogicznej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Dz.U. 1996, nr 67 poz. 329 z późn. zm.(Polska).
Wątorek, K. (2018). Edukacja na rzecz bezpieczeństwa – wybrane rozwiązania prawne. W: R. Kochańczyk i P. Mięsiak (red.), Edukacja na rzecz bezpieczeństwa – wielowymiarowa płaszczyzna (s. 131-148). Katowice: Wydawnictwo Szkoły Policji.
Copyright (c) 2021 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
