Epistemologia estetyczna – perspektywa metodologiczna badań opartych na sztuce w obszarze arteterapii
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie epistemologicznej perspektywy metodologicznej badań opartych na sztuce (ABR) stosowanych w arteterapii.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy skoncentrowany jest wokół pytania: jakie są podstawy poznania w projektach badawczych opartych na sztuce stosowanych w arteterapii? Wyjaśnienia dokonane są na podstawie teorii analizy w oparciu o specjalistyczną literaturę przedmiotu.
PROCES WYWODU: Badania oparte na sztuce cechuje hybrydyzacja metodologiczna oraz epistemologia estetyczna, która zakłada poznanie drogą sensoryczno-ucieleśnioną, emocjonalną i relacyjną. Kluczową teorią dla tej epistemologii jest koncepcja translacji oraz model continuum terapii kreatywnych (ETC).
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wnioskiem z przeprowadzonych rozważań jest stwierdzenie, że intersubiektywna perspektywa badawcza prowadzi do rozumienia wnętrza osoby wyrażonego idiomatyczną ekspresją artystyczną oraz odkrycia tego, co nie jest dostępne innymi metodami. Pozwala to na wyciągnięcie wniosku końcowego, że synergiczne praktyki badawcze, łącząc sztukę i naukę, umożliwiają głębsze rozumienie natury człowieka, ułatwiają pozytywne zmiany i terapeutyczną transformację, przyczyniają się do rozwoju arteterapii, pogłębiają zjawiska społeczne oraz poszerzają możliwości poznania ściśle naukowego o aspekty doświadczenia człowieka wykraczające poza logiczne rozumowanie oraz werbalne wyrażanie.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Wyłonienie najistotniejszych założeń epistemologii estetycznej nie wyczerpuje tematu i wymaga dalszych badań. Opracowanie w ramach artykułu poszerza perspektywę metodologiczną zarówno dla studentów arteterapii, jak również dla profesjonalistów o zasięgu nie tylko lokalnym, ale również światowym.
Bibliografia
Barone, T. i Eisner, E.W. (2012). Arts Based Research. SAGE.
Bryda, G. i Martini, N. (2016). W stronę ontologii pola badań jakościowych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 12(4), 24–40. https://doi.org/10.18778/1733-8069.12.4.02
Bielecka -Prus, J. (2020). Badacz jako artysta, artysta jako badacz. Założenia metodologiczne działań artystycznych w procesie badawczym ABR (art-based-research). Przegląd Socjologii Jakościowej, 16(2), 16-34. http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.16.2.02
Chilton, G. i Scotti, V. (2014). Snipping, gluing, writing: The properties of collage as an arts-based research practice in art therapy. Art Therapy: Journal of the American Art Therapy Association, 31(2), 54–61.
Conde, C.F. Arts-Based Methodologies: A summary. Public Health Agency of Canada. https://www. prevnet.ca/wp-content/uploads/2024/02/Arts-Based-Methodologies.pdf
Conrad, D. i Beck, J. (2015). Towards articulating an arts-based research paradigm: Growing deeper. The UNESCO Observatory Multi-Disciplinary Journal in the Arts, 5(1), 1–26. https://www.unescoejournal.com/wp-content/uploads/2020/04/5-1-5-CONRAD.pdf
Denzin, N.K. i Lincoln, Y.S. (2009). Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych (K. Podemski, tłum.). W: N.K. Denzin i Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (t. 1, s. 19–75). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dew, A. i Smith, L. (2025). Using arts-based methods in disability research. Forum: Qualitative Social Research, 26(2). https://doi.org/10.17169/fqs-26.2.4354
Finley, S. (2009). Badania posługujące się sztuką. Rewolucyjna pedagogika oparta na performansie (M. Podgórski, tłum.). W: N.K. Denzin i Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (t. 2, s. 57–79). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gerber, N., Bryl, K., Potvin, N. i Blank, C.A. (2018). Arts-Based Research approaches to studying mechanisms of change in the creative arts therapies. Frontiers in Psychology, 9, 2076. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02076
Gerber, N. i Myers-Coffman, K. (2018). Translation in arts-based research. W: P. Leavy (red.), Handbook of Arts-Based Research (s. 587–607). Guilford Press.
Hervey, L.W. (2000). Artistic inquiry in dance/movement therapy: Creative research alternatives. Charles C. Thomas.
Jung, C.G. (2009). The Red Book. Philemon Foundation i W.W. Norton & Co.
Kaiser, D. i Kay, L. (2016). Arts-Based Research: The basics for art therapists. W: D.E. Gussak i M.L. Rosal (red.), The Wiley Handbook of Arts Therapy (s. 663–672). Wiley Blackwell.
Klorer, P.G. (2014). My story, your story, our stories: A community art-based research project. Journal of the American Art Therapy Association, 31(2), 54–61.
Kosińska, M. (2016). Między autonomią a epifanią. Art based research, badania jakościowe i teoria sztuki. Sztuka i Dokumentacja, 14, 12–27.
Kubinowski, D. (2013). Book review: Barone, Tom and Elliot W. Eisner. 2012. Arts Based Research. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington, DC: Sage Publications. Qualitative Sociology Review, 9(2), 64–67. https://doi.org/10.18778/1733-8077.09.2.07
Lafrenière, D i Cox, S.M. (2012). If you can call it a poem: Toward a framework for the assessment of arts based
works. Qualitative Research 13(3), 318–336. https://doi.org/10.1177/1468794112446104
Lapum, J.L. (2018). Deepening the mystery of arts‐based research in the health sciences. W: Handbook of Arts-Based Research (s. 526–545). The Guilford Press.
Leavy, P. (2018a). Introduction to arts-based research. W: P. Leavy (red.), Handbook of Arts-Based Research (s. 3–21). The Guilford Press.
Leavy, P. (2018b). Metoda spotyka sztukę. Praktyki badawcze oparte na sztuce (K Stanisz i J. Kucharska, tłum.). Narodowe Centrum Kultury.
Malchiodi, C.A. (2018). Creative arts therapies and arts‐based research. W: P. Leavy (red.), Handbook of Arts-Based Research (s. 68–87). Guilford Press.
Manders, E. i Chilton, G. (2013). Translating the essence of dance: Rendering meaning in artistic inquiry of the creative arts therapies. International Journal of Education & the Arts, 14(16).
McNiff, S. (1998). Art-Based Research. Jessica Kingsley Publishers.
McNiff, S. (2014). Presentations that look and feel like the arts in therapy: Keeping creative tension with psychology. Australian and New Zealand Journal of Arts Therapy, 9(1), 89–94.
Mohr, E. (2014). Posttraumatic growth in youth survivors of a disaster: An Arts-Based Research project. Art Therapy: Journal of Art Therapy Association, 31(4), 155–162.
Viega, M. (2021). “Loving me and my butterfly wings”: Arts-Based Research and hip-hop remixing in music therapy. Journal of Music Therapy, 58(1), 67–89. http://dx.doi.org/10.34944/dspace/3734
Viega, M. i Forinash, M. (2016). Arts-Based Research in music therapy. W: B.L. Wheeler i K.M. Murphy (red.), Music therapy research third edition (s. 491–504). Barcelona Publishers.
Copyright (c) 2025 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
