Ponowoczesny romantyzm jako nurt ideowy określający horyzonty współczesnego człowieczeństwa
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem analizy jest konceptualne zarysowanie modelów człowieczeństwa przyszłości. W zamierzeniach artykułu mieści się również przedstawienie refleksji nad kondycją współczesnego człowieka w kulturowym kontekście ponowoczesności. Kontekst ten dla celów niniejszej pracy zostanie określony mianem ponowoczesnego romantyzmu.
NARZĘDZIA I METODY BADAWCZE: Przedmiotem diagnozy jest model człowieczeństwa uformowany na podstawie „aksjologicznych antynomii współczesności”. Pozwalają one kulturę ponowoczesności zestawić ze wzorcami typowymi dla XIX-wiecznego romantyzmu. W rezultacie człowieczeństwo da się opisać poprzez wewnętrzne napięcia, które wyznaczają terminy: tymczasowość – nieśmiertelność, samorealizacja – poświęcenie; konsumpcja – praca; vita activa – vita contemplativa. Praca ma charakter socjologicznej analizy teoretycznej. Jej celom służy metodologia „postmodernistycznej nauki”. Przez to też narzędziem diagnozy stanie się metafora oraz kategoria archetypu, pozwalająca ostatecznie dookreślać horyzonty człowieczeństwa.
PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej z nich wprowadzona zostaje metafora labiryntu – podstawowe narzędzie poznania i diagnostyki. Pozwoli ona wyeksponować podstawę napięcia w konstrukcji człowieka i odnaleźć wiodącą narrację kształtującą współczesne człowieczeństwo. Jest nią ponowoczesny romantyzm. Identyfikacja odmian i cech narracji ponowoczesnego romantyzmu to drugi etap pracy. Legitymizuje on zastosowanie w kolejnej już – trzeciej części – kategorii archetypu. Pojęcie to umożliwi wskazanie ukrytych w narracji ponowoczesnego romantyzmu wzorów człowieczeństwa.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Podstawowym wynikiem analizy są modele ponowoczesnego człowieczeństwa zapisane w archetypach Prometeusza, Orfeusza, Ikara i Narcyza. Ich szczegółowa diagnostyka pozwala wskazać podstawowe nurty formacyjne człowieczeństwa, takie jak: transhumnaizm, indywidualizm i imaginaryzm. Jednocześnie umożliwia identyfikację ograniczeń każdego modelu i wskazanie związanych z nimi zagrożeń.
WNIOSKI, INNWACJE, REKOMENDACJE: Ostateczne wnioski i rekomendacje wiążą się z analizą ponowoczesnego romantyzmu. Nurt ten daje się opisać w dwóch formach: ideacyjnej i zwulgaryzowanej – przepracowanej przez kulturę popularną. Pierwsza z wymienionych określa szansę formującego się na jej podstawie modelu, a druga eksponuje zagrożenia.
Bibliografia
Baudrillard, J. (1996). Precesja symulakrów (T. Komendant, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 175-189). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
Bauman, Z. (2007). Szanse etyki w zglobalizowanym świecie (J. Konieczny, tłum). Kraków: Znak. Bauman, Z. (2012). Etyka ponowoczesna (J. Bauman i J. Tokarska-Bakir, tłum.). Warszawa: Aletheia. Campbell, C. (1987). The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism. Oxford: BasilBlackwell.
Daniel, Z. (2012). Orfeusz – starożytny archetyp poety inspirowanego przez muzy. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 18, 271-291.
Dessuant, P. (2007). Narcyzm. Przegląd koncepcji psychoanalitycznych (Z. Sładnicka-Dmitriew, tłum.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Galbraith, K.J. (1973). Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Golka, M. (2017). Paradoksy wolności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gorynia, M. i Samelak, O. (2013). Przegląd badań nad funkcjonowaniem filii korporacji transnarodowych w Polsce. Gospodarka Narodowa 10(266), 69-91.
Hryniewicz, J. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jameson, F. (1996). Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne (P. Czapliński, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 190-213). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
Jung, C.G. (1976). Archetypy i symbole. Pisma wybrane (J. Prokopiuk, tłum.). Warszawa: Czytelnik. Kleśta, A. (2016). Zasadność koncepcji nowej cywilizacji zaproponowanej przez Herberta Marcusego. Studia Philosophiae Christianae 52(1), 27-52
Komensky, J.A. (1914). Labirynt świata i raj serca (J. Pindór, tłum.). Cieszyn: Nakładem Ewangelickiego Towarzystwa.
Kozielecki, J. (2002). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kubiński, G. (2008). Narodziny podmiotu wirtualnego. Narracja. Dyskurs. Deixis. Kraków: Zakład Wydawniczy »NOMOS«.
Lasch, Ch. (2019). Kultura narcyzmu: amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań (G. Ptaszek i A. Skrzypek, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Lewandowicz, Z. (1973). Wstęp. W: J.K. Galbraith, Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Macdonald, D. (1995). Teoria kultury masowej (C. Miłosz, tłum.). W: A. Mencewel (red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów (cz. 1, s. 479-490). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Marcuse, H. (1998). Eros i cywilizacja (H. Janowska i A. Pawelski, tłum.). Warszawa: „Muza”. Mariański, J. (2013). Sens życia, wartości, religia. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo KUL. Marody, M. (2015). Jednostka w ponowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Nietzsche, F. (2010). Tako rzecze Zaratustra (W. Berent, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis/ Etiuda.
Rakusa-Suszczewski, M. (2007). Romantyzm i duch Europy. Studia Europejskie 3, 6-25. Schulze, G. (2005). Erlebnisgesellschaft. Kultursoziologie der Gegenwart. Frankfurt: Campus Verlag GmbH.
Schumpeter J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (J. Grzywicka, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Skarga, B. (1962). Praca ogranicza a filozofia narodowa i konserwatywna katolicka przed 1864 r. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 8, 175-214.
Suchodolski, B. (1972). Labirynt współczesności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Szacki, J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Szpunar, M. (2016). Kultura cyfrowego narcyzmu. Kraków: Wydawnictwo AGH.
Szymański, K. (2015). Transhumanizm. Kultura i Wartości 13, 133-152.
Tatarkiewicz, W. (1959). Historia filozofii (t. 2). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 62(4), 3-21.
Zarewicz, D. (2012). Orfeusz, starożytny archetyp poety inspirowanego. Humanistyka i Przyrodo- znawstwo 18, 271-272.
Zdun, M. (2016). Innowacyjność jako kategoria analityczna zmiany społecznej. O dychotomicznej naturze pojęcia. Studia Socjologiczne 2, 163-185.
Zdun, M. (2019). „Ponowoczesny romantyzm i „ponowoczesna praca ogranicza” jako kategorie wyjaśniające (nie)dojrzałość polskiej gospodarki rynkowej. W: M. Pawlak (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu (t. 8, s. 11-27). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Copyright (c) 2020 Magdalena Zdun
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: