Ponowoczesny romantyzm jako nurt ideowy określający horyzonty współczesnego człowieczeństwa

Słowa kluczowe: człowieczeństwo, kultura, ponowoczesność, Romantyzm

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem analizy jest konceptualne zarysowanie modelów człowieczeństwa przy­szłości. W zamierzeniach artykułu mieści się również przedstawienie refleksji nad kondycją współ­czesnego człowieka w kulturowym kontekście ponowoczesności. Kontekst ten dla celów niniejszej pracy zostanie określony mianem ponowoczesnego romantyzmu.

NARZĘDZIA I METODY BADAWCZE: Przedmiotem diagnozy jest model człowieczeństwa ufor­mowany na podstawie „aksjologicznych antynomii współczesności”. Pozwalają one kulturę po­nowoczesności zestawić ze wzorcami typowymi dla XIX-wiecznego romantyzmu. W rezultacie człowieczeństwo da się opisać poprzez wewnętrzne napięcia, które wyznaczają terminy: tymcza­sowość – nieśmiertelność, samorealizacja – poświęcenie; konsumpcja – praca; vita activa – vita contemplativa. Praca ma charakter socjologicznej analizy teoretycznej. Jej celom służy metodologia „postmodernistycznej nauki”. Przez to też narzędziem diagnozy stanie się metafora oraz kategoria archetypu, pozwalająca ostatecznie dookreślać horyzonty człowieczeństwa.

PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej z nich wprowadzona zostaje metafora labiryntu – podstawowe narzędzie poznania i diagnostyki. Pozwoli ona wyeksponować podstawę napięcia w konstrukcji człowieka i odnaleźć wiodącą narrację kształtującą współczesne człowieczeństwo. Jest nią ponowoczesny romantyzm. Identyfikacja odmian i cech narracji ponowo­czesnego romantyzmu to drugi etap pracy. Legitymizuje on zastosowanie w kolejnej już – trzeciej części – kategorii archetypu. Pojęcie to umożliwi wskazanie ukrytych w narracji ponowoczesnego romantyzmu wzorów człowieczeństwa.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Podstawowym wynikiem analizy są modele ponowoczesne­go człowieczeństwa zapisane w archetypach Prometeusza, Orfeusza, Ikara i Narcyza. Ich szcze­gółowa diagnostyka pozwala wskazać podstawowe nurty formacyjne człowieczeństwa, takie jak: transhumnaizm, indywidualizm i imaginaryzm. Jednocześnie umożliwia identyfikację ograniczeń każdego modelu i wskazanie związanych z nimi zagrożeń.

WNIOSKI, INNWACJE, REKOMENDACJE: Ostateczne wnioski i rekomendacje wiążą się z ana­lizą ponowoczesnego romantyzmu. Nurt ten daje się opisać w dwóch formach: ideacyjnej i zwul­garyzowanej – przepracowanej przez kulturę popularną. Pierwsza z wymienionych określa szansę formującego się na jej podstawie modelu, a druga eksponuje zagrożenia.

Biogram autora

Magdalena Zdun, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Magdalena Zdun – doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny  w Katedrze Geografii Społeczno-Ekonomicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Doktoryzowała się w 2014 roku w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie pracy: „Społeczno-kulturowe uwarunkowania innowacji technologicznych”. W roku 2019 uzyskała stopień doktora habilitowanego w zakresie nauk socjologicznych na podstawie monografii: "(Super) Nowe Atlantydy. Regionalna  dywersyfikacja rozwoju gospodarczego". Specjalizuje się socjologii gospodarczej i socjologii kultury. Podejmuje zagadnienia związane z innowacyjnością, przedsiębiorczością i rozwojem. Jest autorką około 40 publikacji w tym zakresie. W roku 2017 na podstwie książki "Innowacje. Perspektywa społeczno-kulturowa" otrzymała nagrodę im. Anieli hr. Potulickiej za wybitne osiągnięcia wpisujące się w ideę chrześcijańskiego humanizmu, a w roku 2019 została laureatką stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego  dla wybitnych młodych naukowców.

Bibliografia

Baudrillard, J. (1996). Precesja symulakrów (T. Komendant, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 175-189). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.

Bauman, Z. (2007). Szanse etyki w zglobalizowanym świecie (J. Konieczny, tłum). Kraków: Znak. Bauman, Z. (2012). Etyka ponowoczesna (J. Bauman i J. Tokarska-Bakir, tłum.). Warszawa: Aletheia. Campbell, C. (1987). The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism. Oxford: BasilBlackwell.

Daniel, Z. (2012). Orfeusz – starożytny archetyp poety inspirowanego przez muzy. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 18, 271-291.

Dessuant, P. (2007). Narcyzm. Przegląd koncepcji psychoanalitycznych (Z. Sładnicka-Dmitriew, tłum.). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Galbraith, K.J. (1973). Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Golka, M. (2017). Paradoksy wolności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gorynia, M. i Samelak, O. (2013). Przegląd badań nad funkcjonowaniem filii korporacji transnarodowych w Polsce. Gospodarka Narodowa 10(266), 69-91.

Hryniewicz, J. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Jameson, F. (1996). Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne (P. Czapliński, tłum.). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (s. 190-213). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.

Jung, C.G. (1976). Archetypy i symbole. Pisma wybrane (J. Prokopiuk, tłum.). Warszawa: Czytelnik. Kleśta, A. (2016). Zasadność koncepcji nowej cywilizacji zaproponowanej przez Herberta Marcusego. Studia Philosophiae Christianae 52(1), 27-52

Komensky, J.A. (1914). Labirynt świata i raj serca (J. Pindór, tłum.). Cieszyn: Nakładem Ewangelickiego Towarzystwa.

Kozielecki, J. (2002). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Kubiński, G. (2008). Narodziny podmiotu wirtualnego. Narracja. Dyskurs. Deixis. Kraków: Zakład Wydawniczy »NOMOS«.

Lasch, Ch. (2019). Kultura narcyzmu: amerykańskie życie w czasach malejących oczekiwań (G. Ptaszek i A. Skrzypek, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

Lewandowicz, Z. (1973). Wstęp. W: J.K. Galbraith, Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe (J. Prokopiuk i Z. Zinserling, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Macdonald, D. (1995). Teoria kultury masowej (C. Miłosz, tłum.). W: A. Mencewel (red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów (cz. 1, s. 479-490). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Marcuse, H. (1998). Eros i cywilizacja (H. Janowska i A. Pawelski, tłum.). Warszawa: „Muza”. Mariański, J. (2013). Sens życia, wartości, religia. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo KUL. Marody, M. (2015). Jednostka w ponowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Nietzsche, F. (2010). Tako rzecze Zaratustra (W. Berent, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis/ Etiuda.

Rakusa-Suszczewski, M. (2007). Romantyzm i duch Europy. Studia Europejskie 3, 6-25. Schulze, G. (2005). Erlebnisgesellschaft. Kultursoziologie der Gegenwart. Frankfurt: Campus Verlag GmbH.

Schumpeter J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (J. Grzywicka, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Skarga, B. (1962). Praca ogranicza a filozofia narodowa i konserwatywna katolicka przed 1864 r. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 8, 175-214.

Suchodolski, B. (1972). Labirynt współczesności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Szacki, J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Szpunar, M. (2016). Kultura cyfrowego narcyzmu. Kraków: Wydawnictwo AGH.

Szymański, K. (2015). Transhumanizm. Kultura i Wartości 13, 133-152.

Tatarkiewicz, W. (1959). Historia filozofii (t. 2). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 62(4), 3-21.

Zarewicz, D. (2012). Orfeusz, starożytny archetyp poety inspirowanego. Humanistyka i Przyrodo- znawstwo 18, 271-272.

Zdun, M. (2016). Innowacyjność jako kategoria analityczna zmiany społecznej. O dychotomicznej naturze pojęcia. Studia Socjologiczne 2, 163-185.

Zdun, M. (2019). „Ponowoczesny romantyzm i „ponowoczesna praca ogranicza” jako kategorie wyjaśniające (nie)dojrzałość polskiej gospodarki rynkowej. W: M. Pawlak (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu (t. 8, s. 11-27). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Opublikowane
2021-02-17
Jak cytować
Zdun, M. (2021). Ponowoczesny romantyzm jako nurt ideowy określający horyzonty współczesnego człowieczeństwa. Horyzonty Wychowania, 20(53), 103-116. https://doi.org/10.35765/hw.1816