Inni czy tacy jak my? Wizerunek osób z niepełnosprawnościami w przekazach medialnych dla dzieci i młodzieży oraz jego znaczenie dla edukacji

Magdalena Pokrzywa

doi:10.35765/hw.2023.2261.10

Magdalena Pokrzywa Uniwersytet Rzeszowski https://orcid.org/0000-0002-1546-2270

DOI: https://doi.org/10.35765/hw.2023.2261.10

Słowa kluczowe: niepełnosprawność, wizerunek, mass media, analiza zawartości, dzieci i młodzież

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ukazanie stopnia nasycenia treściami związanymi z niepełnosprawnością oraz sposobów jej prezentacji w serialach, programach telewizyjnych i filmach najczęściej oglądanych przez dzieci i młodzież.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie, jak często podejmowana i jak prezentowana jest tematyka niepełnosprawności w analizowanych przekazach medialnych. Zastosowaną metodą była analiza zawartości treści.

PROCES WYWODU: Analiza tematyki niepełnosprawności w przekazach medialnych obejmuje odniesienie się do pojęcia niepełnosprawności, wskazanie znaczenia mass mediów w postrzeganiu osób z niepełnosprawnością oraz wyniki badań.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Tematyka niepełnosprawności pojawiała się w analizowanych przekazach sporadycznie. Dominującymi sposobami prezentacji niepełnosprawności jest przedstawienie jej jako źródła cierpień, niesamodzielności i zależności lub przeszkody pokonywanej przez ponadprzeciętne jednostki.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Stereotypowy dyskurs medialny dotyczący osób z niepełnosprawnością może być obiektywną przyczyną ich marginalizacji. Istnieje potrzeba odpowiedniego oddziaływania edukacyjnego w celu budowania pozytywnego postrzegania tej kategorii osób, które może obejmować prezentację odpowiednich treści oraz edukację medialną w tym zakresie.

Bibliografia

Backstrom, L. (2012). From the freak show to the living room: Cultural representations of dwarfism and obesity. Sociological Forum, 27(3), 682-707.

Barnes, C. (1997). Wizerunki niepełnosprawności i media. Badanie sposobów przedstawiania osób niepełnosprawnych w środkach masowego przekazu (M.D. Dastych, tłum.). Ogólnopolski Sejmik Osób Niepełnosprawnych.

Beckett, A., Ellison, N., Barrett, S. i Shah, S. (2010). ‘Away with the fairies?’ Disability within primary- age children’s literature. Disability & Society, 25(3), 373-386.

Bieganowska, A. (2005). Model niepełnosprawności w mediach a postawy wobec osób niepełnosprawnych. Szkoła Specjalna, 66(5), 362-371.

Dobrołowicz, J. (2014). Mediatyzacja współczesności a procesy socjalizacji i wychowania. Paedagogia Christiana, 2(34),137-150.

Ellis, K., Rodan, D. i Lececk, P. (2014). Disability, obesity and ageing: Popular media identifications. Routledge.

Flick, U. (2010). An introduction to qualitative research. SAGE Publications.

Fursich, E. (2010). Media and the representation of Others. International Social Science Journal, 61(199), 113-130.

Gąciarz, B. (2014). Przemyśleć niepełnosprawność na nowo. Od instytucji państwa opiekuńczego do integracji i aktywizacji społecznej. Studia Socjologiczne, 2(213), 15-42.

GUS (2021). Stan zdrowia ludności Polski w 2019. Główny Urząd Statystyczny.

Heumann, J.E., Salinas, K. i Hess, M. (2019). Road map for inclusion: Changing the face of disability in media. Ford Foundation.

Hodkinson, A. (2012). Inclusive education and the cultural representation of disability and disabled people within the English education system: The influence of electronic media in the primary school. Journal of Research in Special Educational Needs, 12(4), 252-262.

Kanar, M. (2021). Postawy studentów wobec osób z niepełnosprawnością ruchową oraz osób z niepełnosprawnością intelektualną. Ogrody Nauk i Sztuk, 11, 127-138.

Karaś, M. (2012). Niepełnosprawność, od spojrzenia medycznego do społecznego i disability studies. Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny, 4, 20-33.

Kubicka, D. (2007), Trzy spojrzenia na media masowe. W: D. Kubicka i A. Kołodziejczyk (red.), Psychologia wpływu mediów. Wybrane teorie, metody, badania (s. 13-29). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Lisowska-Magdziarz, M. (2004). Analiza zawartości mediów – przewodnik dla studentów, wersja 1.1.Uniwersytet Jagielloński.

Lisowska-Magdziarz, M. (2018). Badanie wielomodalnych przekazów w mediach masowych. Od teorii do schematu analitycznego. W: A. Szymańska, M. Lisowska-Magdziarz i A. Hess (red.), Metody badań medioznawczych i ich zastosowanie (s. 143-166). Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej.

Majer, A. i Nawrocka, A. (2017). Problematyka niepełnosprawności w telewizyjnych bajkach dla dzieci. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 26,158-167.

McQuail, D. (2007). Teoria komunikowania masowego (M. Bucholc, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Michalczyk, K. (2009). Uwagi o analizie zawartości mediów. Rocznik Prasoznawczy, 3, 95-109.

Mironiuk, A. (2020). (Un)seen difference, i.e. regarding the image of persons with physical disabilities in selected feature films. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 31(1), 173-199.

Morbitzer, J. (2014). O wychowaniu w świecie nowych mediów – zarys problematyki. Labor et Educatio, 2, 119-143.

Olędzki, S. (2017). Raport środowiskowy. Środowisko osób z niepełnosprawnością ruchową. https://www.dzp.pl/files/shares/Publikacje/ABM_APS_Raport%20srodowiskowy_07_osoby%20z%20niepelnosprawnosci%C4%85%20ruchowa_10022017.pdf

Oliver, M. i Barnes, C. (2012). The new politics of disablement. Palgrave Macmillan.

Otto W. (2012). Obrazy niepełnosprawności w polskim filmie. Wydawnictwo Naukowe UAM.

Plichta, P. (2017). Socjalizacja i wychowanie dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w erze cyfrowej. Wydawnictwo Adam Marszałek.

Podgórska-Jachnik, D. (2013). Deprecjacja osób z niepełnosprawnością w dyskursie publicznym za pośrednictwem mediów. W: Z. Gajdzica (red.), Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej (s. 65-110). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Pulak, I. i Wieczorek-Tomaszewska, M. (2016). Wprowadzanie dziecka w świat współczesnych mediów jako element socjalizacji. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 11(4), 67-80.

Purdue, D.E. i Howe, P.D. (2012). Empower, inspire, achieve: (Dis)empowerment and the Paralympic Games. Disability and Society, 27(7), 903-916.

Rogowska, D. (2020). Edukacja poprzez wykorzystanie filmu w kontekście poznawania tematyki niepełnosprawności – szkic problematyki. Zeszyty Naukowe WSG, 36(5), 141-150.

Silverman, D. (2008). Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji (M. Głowacka-Grajper i J. Ostrowska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Staples, J. (2011). At the intersection of disability and masculinity: Exploring gender and bodily difference in India. The Journal of the Royal Anthropological Institute, 17(3), 545-562.

Struck-Peregończyk, M. i Leonowicz-Bukała, I. (2018). Bezbronne ofiary i dzielni bohaterowie: wizerunek osób niepełnosprawnych w polskiej prasie. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura, 10(1), 148-164.

Thomas, G.M. (2021). The media love the artificial versions of what’s going on: Media (mis)representations of Down’s syndrome. British Journal of Sociology, 72(3), 693-706.

Twardowski, A. (2018). Społeczny model niepełnosprawności – analiza krytyczna. Studia Edukacyjne, 48, 97-114.

Wohlmann, A. i Rana, M. (2019). Narrating disability in literature and visual media: Introduction. Zeitschrift für Anglistik und Amerikanistik, 67(1), 3-17.

Wołowicz, A. (2021). Paradygmat zignorowany. Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.