O sytuacjach granicznych w nauczycielskiej codzienności. Przypadek podejmowania decyzji
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji granicznych doświadczanych w szkolnej codzienności przez nauczycieli podejmujących decyzje z zakresu edukacji.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: W opracowaniu skupiam się na problemie: Którym zdarzeniom edukacyjnym wymagającym podjęcia decyzji nauczyciele nadają znaczenie granicznych? Dane empiryczne pochodzą z wywiadów fokusowych przeprowadzonych z nauczycielami oraz z przeglądu danych zastanych – portfolio nauczycieli. W analizie tych danych stosuję jakościowe metody analizy tekstu.
PROCES WYWODU: Artykuł otwiera krótka rekonstrukcja koncepcji: sytuacji granicznych oraz teorii decyzji, powiązanych ze sobą w procesie kształcenia i wychowania. W części opisującej badania empiryczne przybliżam – wyłonione podczas analizy danych – kategorie znaczeń nadawanych przez nauczycieli doświadczaniu przez nich graniczności podczas podejmowania decyzji do- tyczących codziennej pracy z uczniami.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W przypadku decydowania nauczyciele jako sytuacji granicznych doświadczają: (1) opresywności środowiska szkolnego generowanej przez prawo oświatowe, (2) przeciwieństw powstających w relacjach społecznych; (3) bezradności konstruowanej oddolnie przez podmiot. Te opcje nie są rozłączne, a skutki ich doznawania mogą na pedagogów oddziaływać destrukcyjnie bądź mobilizować ich do rozwoju w zawodzie i do poszerzania autonomii.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Doświadczanie graniczności jest w pracy nauczyciela z uczniami elementem powszednim i skłaniającym do podejmowania samodzielnie pedagogicznej autorefleksji, która wymaga: (1) uświadomienia sobie zaistnienia sytuacji jako granicznej; opracowania skutecznej strategii jej przekroczenia; (3) podjęcia realnego działania. Choć jest ono ryzykowne, sprzyja autonomicznemu sprawstwu i transgresji.
Bibliografia
Abriszewski, K. (2005), Etyka, polityka i rzeczy. W: D. Probucka (red.), Etyka i polityka (s. 405-418). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Archer, M.S. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.). Zakład Wydawniczy »NOMOS«.
Babicka-Wirkus, A. i Groenwald, M. (2018). Głos dziecka w przedszkolu – między swobodą wypowiedzi a milczeniem. Problemy Wczesnej Edukacji, 40(1), 95-104.
Bales, K. (2019). Jednorazowi ludzie. Nowe niewolnictwo w gospodarce światowej (A. Dzierzgowska, tłum.). Wydawnictwo w Podwórku.
Barbour, R. (2011). Badania fokusowe (B. Komorowska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Denzin, N.K. i Lincoln, Y.S. (2009). Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych (K. Podemski, tłum.). W: N.K. Denzin i Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (t. 1, s. 19-75). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Filek, J. (2001). Filozofia jako etyka. Wydawnictwo Znak.
Flajszok, I., Męczyńska, A. i Michna, A. (2013). Zarządzanie publiczne. Nieprogramowalne decyzje w jednostkach oświatowych. Difin.
Flick, U. (2010). Projektowanie badania jakościowego (P. Tomanek, tłum.). Wydawnictwo Nauko- we PWN.
Gadamer, H.-G. (2004). Prawda i metoda (B. Baran, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gołębniak, B.D. (2019). Proces kształcenia. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 857-959). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gołębniak, B.D. (2021). Ekspansja uczenia się. Co z nauczaniem? W stronę społeczno-kulturowych podstaw edukacji nauczycieli. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Gołębniak, B.D. i Zamorska, B. (2014). Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia – praktyka – przestrzeń rozwoju. Dolnośląska Szkoła Wyższa.
Groenwald, M. (2021). Nauczycielskie decydowanie. Rekonstrukcja doświadczeń. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Jaspers, K. (2018). Problem winy. O politycznej odpowiedzialności (J. Garewicz, tłum.). Narodowe Centrum Nauki.
Jaworska-Witkowska, M. i Kwieciński, Z. (2011). Nurty pedagogii. Naukowe, dyskretne, odlotowe. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kędzierska, H. (2018). Opowiadanie o doświadczeniach z własnej praktyki jako metoda wspomagania rozwoju profesjonalnego nauczycieli. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Wspomaganie rozwoju kompetencji diagnostycznych nauczycieli (s. 143-151). Grupa Tomami.
Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce. Wydawnictwo Nauko- we PWN.
Korzeniecka-Bondar, A. (2018). Codzienny czas w szkole. Fenomenograficzne studium doświadczeń nauczycieli. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Miles, M.B. i Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych (S. Zabielski, tłum.). Trans Humana.
Niemierko, B. (2013). Czy diagnostyka edukacyjna i ewaluacja w edukacji zachowają odrębność? Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 4(64), 7-17.
Peräkylä, A. (2009). Analiza rozmów i tekstów (A. Figiel, tłum.). W: N.K. Denzin i Y.S. Lincoln, Metody badań jakościowych (t. 2, s. 325-349). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piecuch, C. (2007). Doniosłość egzystencjalna i etyczna doświadczenia sytuacji granicznych w ujęciu Karla Jaspersa. W: D. Probucka (red.), Etyka wobec sytuacji granicznych (s. 37-46). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Podrez, E. (2007). Kompromis i pojednanie jako przykład sytuacji krańcowych oraz granicznych. W: D. Probucka (red.), Etyka wobec sytuacji granicznych (s. 47-59). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Rapley, T. (2013). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów (A. Gąsior-Niemiec, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szempruch, J. (2013). Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Sztompka, P. (2008). Życie codzienne – temat najnowszej socjologii. W: P. Sztompka i M. Boguni-Borowska (red.), Socjologia codzienności (s. 15-52). Wydawnictwo Znak.
Szymańska, M. (2019). Portfolio w kształceniu nauczycieli. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
Śliwerski, B. (2015). Edukacja (w) polityce. Polityka (w) edukacji. Inspiracje do badań polityki oświatowej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Tyszka, T. (2010). Decyzje. Perspektywa psychologiczna i ekonomiczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wach-Kąkolewicz, A. i Kąkolewicz, M. (2015). Portfolio uczenia się jako metoda wspomagająca rozwój kompetencji do nauczania młodej kadry pedagogicznej. Pedagogika Szkoły Wyższej, 2(10), 99-113. https://doi.org/10.18276/psw.2015.2-05
Waldenfels, B. (2009). Podstawowe motywy fenomenologii obcego (J. Sidorej, tłum.). Oficyna Naukowa.
Wolińska, A. (2014). Zdziwienie, oczekiwanie, bezczynność. Estetyka wobec nadmiaru. Wydawnictwo Naukowe Semper.
Woźniak, A. (2013). Decyzje w warunkach współzawodnictwa. CeDeWu.
Copyright (c) 2022 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
