Nie-swój w językowym obrazie świata polskich studentów. Refleksja językoznawcza
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest próba rekonstrukcji utrwalonych w językowym obrazie świata studentów wyobrażeń o innym, obcym i wrogu.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy jest głosem w dyskusji na temat znaczeń kulturowych zawartych w pojęciach: inny, obcy, wróg. Zakres semantyczny tych leksemów jest warunkowany kontekstem pojawiających się pod jego wpływem emocji oraz wynikających z nich opisów wartościujących.
PROCES WYWODU: Wywód rozpoczęto od uzasadnienia wyboru problematyki badawczej ze wskazaniem założeń badawczych językowego obrazu świata jako teoretyczno-metodologicznego podejścia do analiz pojęcia inności/obcości/wrogości w kontekście pojęcia tożsamości. W drugiej kolejności omówiona została wykorzystana metodologia badawcza i zastosowane kryteria klasyfikacji i opisu materiału empirycznego. Trzecią część opracowania stanowi analiza wyników badań i wynikające z niej wnioski.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzone badanie wykazuje, że pojęcia innego, obcego i wroga zawierają treści dostrzegane i podzielane przez większość badanych. Z perspektywy analiz językoznawczych szczególnie interesująca jest dwoistość pól semantycznych budowanych wokół wskazanych wyżej leksemów. Pierwsze z nich – denotacyjne – jest dostępne i opisane z określonej liczby perspektyw w słownikach języka polskiego. Natomiast drugie – konotacyjne – w związku z tym, że jest warunkowane indywidualnymi regułami percepcji i subiektywną oceną, już nie tak jednoznacznie określa wzajemne relacje między znakami opisującymi fakty i symbole z życia wspólnoty a wyobrażeniami o nich, które utrwaliły się w świadomości językowej respondentów.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Percepcja świata według reguł podziału na swoje – inne/obce/wrogie jest właściwością człowieka. Z pewnością z tego powodu figury innego/obcego/ wroga wykorzystywane są w celach propagandowych. Stanowiąc podstawę dla prezentacji i identyfikacji zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, mogą one z taką samą siłą utrwalać stereotypy i uprzedzenia zakorzenione od dawna, jak i aktywizować nowe, które będąc podstawą proce- sów społecznej dyskryminacji i stygmatyzacji jednostek lub grup, prowadzą do ich wykluczenia.
Bibliografia
Baran, M. i Boski, P. (2016). Czy „Inny” zawsze musi być obcy? Wpływ dystansu kulturowego na postawy etnicznych Polaków wobec osób czarnoskórych i ich kategoryzację. Psychologia Społeczna, 11(2)37, 136-159.
Bartmiński, J. (2006). Zmiany w rozumieniu nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. W: J. Bartmiński, Język. Wartości. Polityka. Zmiany w rozumieniu nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych (s. 8-35). Wydawnictwo UMCS.
Bauman, Z. (1995). Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna (J. Bauman, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Butler, J. (2011). Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania (A. Czarnacka, tlum.). Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Fleischer, M. (2003). Polska symbolika kolektywna. Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Gadamer, H.-G. (1976). Hermeneutyka (B. Baran, tłum.). Życie i Myśl, 4, 137-150.
Gadamer, H.-G. (1992). Dziedzictwo Europy (A. Przyłębski, tłum.). Fundacja Aletheia, Wydawnictwo Spacja.
Gawarkiewicz, R. (2011). Komunikacja międzykulturowa a stereotypy. Polacy – Niemcy – Rosjanie. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Gawarkiewicz, R. (2020). Polsko-, niemiecko- i rosyjskojęzyczny obraz „innego” i „obcego”. Analiza porównawcza pól asocjacyjnych. Studia Rossica Posnaniensia, 45(2), 147-162.
Gawarkiewicz, R., Pietrzyk, I. i Rodziewicz B. (2008). Polski słownik asocjacyjny z suplementem. PRINT Group.
Jarymowicz, M. (2003). O utajonych przejawach atrakcyjności i awersyjności podobieństw JA – INNI. Przegląd Psychologiczny, 46(3), 237-252.
Karwatowska, M., Litwiński, R. i Siwiec, A. (red.). (2018). Obcy/Inny – propozycje aplikacji pojęciowych. Wydawnictwo UMCS.
Nowicka, E. (1990). Swojskość i obcość jako kategorie socjologicznej analizy. W: E. Nowicka (red.), Swoi i obcy (s. 5-53). Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Szwed, R. (2003). Tożsamość a obecność kulturowa. Studium empiryczne na temat związków pomiędzy tożsamością społeczno-kulturową a stosunkiem do obcych. Wydawnictwo KUL.
Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego (J. Sidorek, tłum.). Oficyna Naukowa.
Copyright (c) 2022 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
