Terapeutyczne aspekty onimów literackich w edukacji dzieci przedszkolnych z trudnościami komunikacyjnymi
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem pracy jest podkreślenie zasadności użycia literackich nazw własnych do stymulacji i/lub terapii językowej na poziomie wszystkich podsystemów języka, ale także do rozwijania kompetencji społecznych i inteligencji emocjonalnej.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest zagadnienie onimów literackich i ich zastosowania w terapii i edukacji językowej, społecznej, emocjonalnej dzieci przedszkolnych z trudnościami komunikacyjnymi. Analiza wybranych tekstów pod kątem funkcji i znaczenia występujących w nich onimów wraz z egzemplifikacją ich zastosowania w procesie edukacyjno-terapeutycznym jest główną strategią metodologiczną przyjętą w tym artykule.
PROCES WYWODU: W pracy podkreślono potrzebę usprawniania umiejętności językowo-komunikacyjnych poprzez edukowanie w zakresie kluczowych kompetencji, opisano i scharakteryzowano rodzaje tych kompetencji i wskazano możliwości wykorzystania literackich nazw własnych w terapii dzieci z trudnościami komunikacyjnymi.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Warstwa onomastyczna wybranych do analizy utworów, oprócz oczywistych i dostrzeganych od dawna funkcji – nominatywnej, ekspresywnej, semantycznej, kulturowej, może pełnić również funkcję edukacyjno-terapeutyczną. Odpowiednio i świadomie dobrane do terapii nazwy własne wspomagają budowanie zasobu leksykalnego, rozumienie reguł gramatycznych i sensów znaczeniowych, nabywanie biegłości w tworzeniu narracji, stymulowanie procesów poznawczych i operacji myślowych.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: W środowisku logopedycznym, pedagogicznym, psychologicznym zauważalna jest duża potrzeba poszukiwań atrakcyjnych i eklektycznych działań na polu terapii. Artykuł wskazuje nowe możliwości wzbogacenia tych oddziaływań przez wykorzystanie onimów literackich do edukacji językowej, emocjonalnej oraz wspierania motywacji i utrzymywania uwagi uczniów, przez co rozszerza zakres badań psycholingwistycznych, logopedycznych i pedagogicznych.
Bibliografia
Balcerzan, E. (1983). Odbiorca w poezji dla dzieci. W: J. Cieślikowski i R. Waksmund (red.), Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Antologia opracowań (s. 143–173). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Białek, E. (2000). Szkoła emocji. Stowarzyszenie „Edukacja dla Przyszłości”.
Borda, M. i Knapik, M. (2021). Nabywanie kompetencji komunikacyjnych jako niezbędny element rozwoju człowieka w okresie dzieciństwa i adolescencji. Studia Edukacyjne, 61, 145–158. https://doi.org/10.14746/se.2021.61.8
Cieszyńska, J. (2013). Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa. Omega Stage Systems – Jędrzej Cieszyński.
Cywińska, M. (2017). Opanowywanie języka i mowy przez dziecko. W: M. Cywińska (red.), Rozwijanie umiejętności językowych i komunikacyjnych dziecka. Wybrane aspekty (s. 13–31). Wydawnictwo Naukowe UAM.
Czaplicka-Jedlikowska, M. (2007). Edukacyjne aspekty nazw własnych w literaturze dla dzieci. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Frycie, S. (2001). Polskie baśnie, bajki i opowieści fantastyczne dla dzieci z lat 1970–1989. W: A. Baluch i K. Gajda (red.), Sezamie, otwórz się! Z nowszych badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w Polsce i za granicą (s. 66–93). Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Gałkowski, A. (2011). Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Górecka-Mostowicz, B. (2005). Co dzieci wiedzą o emocjach. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Grabias, S. (1997). Mowa i jej zaburzenia. Audiofonologia, 10, 9–36. http://ptnzs.org.pl/audiofonologia/AUDIOFONOLOGIA_TOM_X_1997/art1.pdf
Kosyl, C. (2005). Nazwy własne w literaturze pięknej. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 363–387). Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Kurcz, I. (2011). O wzajemnych zależnościach kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej. Czasopismo Psychologiczne, 17(2), 153–160. http://www.czasopismopsychologiczne.pl/artykul/o-wzajemnych-zalenociach-kompetencji-jzykowej-i-kompetencji-komunikacyjnej,314
Pajdzińska, A. (1999). Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (s. 83–101). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Panasiuk, J. (2019). Sprawności komunikacyjne w postępowaniu logopedycznym. Od Aspergera do Williamsa. Logopedia, 48(2), 57–78. https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/logopedia48-2-panasiuk
Papuzińska, J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich. Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Pylyshyn, Z. (1999). Cóż takiego jest w umyśle (A. Dembińska, tłum.). W: Z. Chlewiński (red.), Modele umysłu. Zbiór tekstów (s. 50–78). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Śmieja, M. i Orzechowski, J. (red.). (2008). Inteligencja emocjonalna. Fakty, mity, kontrowersje. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomasello, M. (2002). Kulturowe źródła ludzkiego poznawania (J. Rączaszek, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tuwim, J. (1950). Pegaz dęba. Czytelnik.
Waksmund, R. (1986). Literatura pokoju dziecinnego. Nasza Księgarnia.
Zabawa, K. (2017). Literatura dla dzieci w kontekstach edukacyjnych. Akademia Ignatianum, WAM.
Copyright (c) 2024 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
