Orzekanie o potrzebie kształcenia specjalnego – element (nie)zbędny w edukacji włączającej
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Ukazanie pozytywnych i negatywnych aspektów orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego w kontekście założeń edukacji włączającej.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Pytania badawcze: Jak w miarę upływu czasu zmieniał się system orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego? Jakie funkcje wspierające i jakie czynniki ryzyka można wiązać z orzekaniem o potrzebie kształcenia specjalnego? Czy obowiązujący system orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego odpowiada założeniom edukacji włączającej? Zastosowano metodę analizy literatury naukowej oraz przepisów prawa oświatowego, a także selekcję i rekonstrukcję treści.
PROCES WYWODU: Wywód otwiera wprowadzenie ukazujące zmiany zachodzące w orzekaniu o potrzebie kształcenia specjalnego. W dalszej kolejności omówiono funkcje i czynniki ryzyka tego procesu oraz tendencje zmian zgłaszanych przez zaangażowane w przebieg edukacji podmioty. W części końcowej uwzględniono pytania otwierające przestrzeń do refleksji.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Ukazanie złożoności i niejednoznaczności procesu orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego oraz rozbieżność między tym procesem a założeniami edukacji włączającej.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACJE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Analizy implikują rozważania nad koniecznymi zmianami pozwalającymi zmniejszyć dostrzegany dysonans między procesem orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego oraz ideą inkluzji, stanowiącą fundament modelu „Edukacja dla wszystkich”. Istotne jednak jest, by proponowane zmiany uwzględniały przeobrażenia zachodzące w procesie edukacji i nie gubiły perspektywy indywidualnych potrzeb ucznia.
Bibliografia
Chrzanowska, I. i Szumski, G. (red.). (2019). Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Dudzińska, A. (2021). Niepełnosprawność jako obszar interwencji publicznej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Firkowska-Mankiewicz, A. i Szumski, G. (2008). Pedagogika specjalna i system kształcenia osób z niepełnosprawnościami w Polsce. W: D.D. Smith (red.), Pedagogika specjalna (t. 2, s. 319–346). Wydawnictwo APS, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Instrukcja w sprawie zasad przeprowadzania badań i wydawania orzeczeń kwalifikujących dzieci z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi do odpowiednich form kształcenia specjalnego lub pomocy korekcyjno-wyrównawczej oraz zakresu działania poradni wychowawczo-zawodowych i placówek służby zdrowia. (1975). W: Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie kwalifikowania dzieci z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi do odpowiednich form kształcenia specjalnego lub pomocy korekcyjno wyrównawczej oraz organizacji badań i zakresu działania poradni wychowawczo-zawodowych i poradni służby zdrowia. Dz. Urz. MOiW 1975, nr 7, poz. 66.
Klaro-Celej, L. (2012). Stan edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. Biuletyn RPO. Źródła, 7, s. 35–54.
Konwencja. (b.d.). Założenia dla projektów ustaw dla Nowego Systemu Wsparcia osób z niepełnosprawnościami. https://konwencja.org/zalozenia-dla-projektow-ustaw-dla-nowwgo-systemu-wsparcia-osob
[Ministerstwo Edukacji i Nauki.] (2020). Edukacja dla wszystkich – ramy rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych na rzecz wysokiej jakości kształcenia włączającego dla wszystkich osób uczących się. https://wartowiedziec.pl/attachments/article/57846/MEW_wersja_pelna.pdf
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. (b.d.). Projekt ustawy o wsparciu dzieci, uczniów i rodzin. Gov.pl. https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-wsparciu-dzieci-uczniow-i-rodzin2
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania. (2001). Dz. U. 2001, nr 13, poz. 114.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. (2017a). Dz. U. 2017, poz. 1578.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. (2017b). Dz. U. 2017, poz. 1743.
Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 31 października 1962 r. w sprawie zasad i trybu uznawania dzieci za niezdolne do nauki w normalnych szkołach podstawowych. (1962). Dz. U. 1962, nr 64, poz. 305.
Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 3.08.1936 r. o selekcji dzieci umysłowo upośledzonych i kierowaniu ich do zakładów, szkół i oddziałów specjalnych. (1936). Dz. Urz. MWRiOP 1936, nr 8, poz. 132.
Rzecznik Praw Obywatelskich. (2012). Rekomendacje kierunkowe RPO. Biuletyn RPO. Źródła, 7, 7–10.
Rzecznik Praw Obywatelskich. (2023). Rekomendacje RPO. Biuletyn RPO, 4, 63–64.
Sadownik, A. (2011). Na rozstajnych drogach. Studium etnopedagogiczne kontrastowych karier szkolnych młodzieży. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Sochańska-Kawiecka, M., Makowska-Belta, E., Milczarek, D., Morysińska, A. i Zielińska, D.A. (2015). Włączający system edukacji i rynku pracy – rekomendacje dla polityki publicznej. Raport końcowy. Instytut Badań Edukacyjnych. https://eduentuzjasci.pl/publikacje-ee-lista/2-uncategorised/860-lista-publikacji-w-projekcie-entuzjasci-edukacji.html
Stobart, G. (2000), Czy psychologia potrafi uzasadnić ideę integracji dzieci o specjalnych potrzebach? (A. Fus i W. Tabisz, tłum.). W: G. Fairbairn i S. Fairbairn (red.), Integracja dzieci o specjalnych potrzebach. Wybrane zagadnienia etyczne (s. 49–63). Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Szumski, G. (2009). Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych. Sens i granice zmiany edukacyjnej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo APS.
Światowa Organizacja Zdrowia. (2009). Międzynarodowa klasyfikacja funkcjonowania, niepełnosprawności i zdrowia. ICF. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42407/?sequence=67
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. (2017). Dz. U. 2017, poz. 59.
Zientecka, L. (2019). Finansowanie zadań oświatowych w edukacji włączającej. W: I. Chrzanowska i G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (s. 124–137). Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Copyright (c) 2024 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
