Indywidualizm jako pojęcie

  • Bożena Sieradzka-Baziur Akademia Ignatianum w Krakowie Wydział Pedagogiczny Instytut Nauk o Wychowaniu e-mail: sieradzka4@gmail.com
Słowa kluczowe: indywidualizm, prototyp

Abstrakt

Omówione w artykule pojęcie indywidualizm odnosi się do podmiotowości funkcjonowania człowieka, zagadnień związanych z jego tożsamością i oznacza sposób myślenia oraz postępowania charakteryzujący się odmiennością i dystansem wobec poczynań ogółu. Zostało w nim pokazane przede wszystkim to, jak obecnie w języku polskim jest wyrażane pojęcie indywidualizm. Wyrazy i konstrukcje językowe, którymi posługuje się współczesny użytkownik języka w celu zwerbalizowania tego pojęcia, mieszczą się w obrębie takich kategorii semantycznych, jak: myślenie, działanie, wolność, samorealizacja, kontakty społeczne, odróżnianie się od innych. Rdzeń tego pojęcia stanowią wyrazy: indywidualizm, indywidualista – i są to leksemy, które reprezentują indywidualizm w sposób prototypowy. Synonimiczne określenia wyrazowe odnoszące się do indywidualizmu i będące w jego centrum to: ujednostkowienie, swój własny, oryginalny sposób istnienia. Inne elementy językowe, które mieszczą w sobie mniej lub bardziej te same sensy znaczeniowe i tworzą centrum tego pojęcia, to na przykład: moje ja, jednostka sama w sobie, bycie sobą. W artykule rozważano między innymi zagadnienie dotyczące tego, w jakim
stopniu na przestrzeni dziejów istota ludzka mogła korzystać z prawa do kształtowania swojego losu. Zwrócono również uwagę na to, że indywidualizmem jest pielęgnowanie w sobie przekonania o wyjątkowości własnego sposobu myślenia i wynikającego z niego działania bez odbierania znaczenia temu, w jakim sposób myślą i działają inne osoby. Właściwie rozumiany indywidualizm jest wyrazem przekonania, że warto poświęcić swoje życie czemuś wielkiemu, szlachetnemu, i jest konceptualizowany przez użytkowników języka za pomocą różnorodnych określeń wartościujących, takich jak: prawdziwy człowiek, wybitna jednostka, bohater, a także: indywidualność czy wybitna indywidualność. Doskonałym wyrazem prawdziwego indywidualizmu człowieka są dzieła literackie, muzyczne, malarskie, a użytkownicy języka określają wielkiego artystę mianem indywidualności twórczej. Fałszywy indywidualizm jest wynikiem
egocentryzmu i prowadzi do alienacji jednostki, mając negatywne konsekwencje dla pojedynczego człowieka i dla społeczeństwa.

Bibliografia

Attali J., Słownik XXI wieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2002.

Bernacki W., Od modernizmu do postmodernizmu. Obraz społeczeństwa modernistycznego w literaturze krytycznej, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2000.

Bernasiewicz M., hasło „indywidualizm”, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Suplement A-Ż, red. T. Pilch, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2010.

Bloom A., Umysł zamknięty. O tym jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1978.

Długosz-Kurczabowa K., Wielki słownik etymologiczno historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

Doktryna Saint-Simona. Wykłady A. Bazarda i B. P. Enfantina, rok pierwszy 1829, Książka i Wiedza, Warszawa 1961. Domański H., Negatywne aspekty indywidualizmu, w: Konflikty społeczne w Polsce w okresie zmian systemowych.

Studia, komunikaty, eseje, t. 1, red. M. Malikowski, Z. Seręga, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2000.

Elias N., Społeczeństwo jednostek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

Fromm E., Mieć czy być, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1995.

Hansen M.V., Balsam dla duszy nauczyciela, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003.

Jacyno M., Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Kapuściński R., Heban, Biblioteka „Gazety Wyborczej”, Warszawa 2008.

Kielar-Turska M., Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, w: Psychologia.

Podręcznik akademicki, t. 1, Podstawy psychologii, red. J. Strelau, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.

Maffesoli M., Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

Olcoń-Kubicka M., Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.

Płużek Z., Refleksje nad kryzysami własnej tożsamości, „Horyzonty Wychowania” 2003/2 (4), s. 145-153.

Rogers C.R., Sposób bycia, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002.

Rosch E., Cognitive representations of semantic categories, „Journal of Experimental Psychology: General” 1975 (104).

Rożnowska K., Uleczyć świat. O Julianie Aleksandrowiczu, Kraków 2012.

Sieradzka-Baziur B., O strukturze semantycznej języka. Pojęcie samotność, „Horyzonty Wychowania” 2013/23, s. 117-138.

Sikora P., Nie zatrzymuj niczego, „Tygodnik Powszechny” nr 44, 3 listopada 2013, s. 3.

Strzelczyk J., Historia powszechna. Średniowiecze, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008.

Indywidualizm jako pojęcie 35, Szacki J., hasło: „indywidualizm” i „kolektywizm”, w: Encyklopedia socjologii.

Suplement, red. W. Kwaśniewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa

Szacki J., Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, w: Indywidualizm a kolektywizm, red. K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J. Szacki, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999, s. 9-19. Por. także: Dyskusja, s. 20-21.

Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 2, Warszawa 1902.

Słownik wileński, red. A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszko i inni, Wilno 1861, <http://eswil.ijp-pan.krakow.pl>.

Szczepankowska I., Semantyka i pragmatyka językowa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2011.

Świda-Ziemba H., Indywidualizm młodych a więź społeczna, „Societas/Communitas” 2006, 1(1).

Taylor Ch., Etyka autentyczności, przekł. A. Pawelec, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002.

Tocqueville A., O demokracji w Ameryce, Kraków – Warszawa 1996.

Trzebiński J., Twórczość a struktura pojęć, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.

Urban M., Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-politologiczne, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2008.

Zdanowicz A., Bohusz Szyszko M. i inni, Słownik wileński, Wilno 1861, <http://eswil.ijp-pan.krakow.pl>.

.

Opublikowane
2013-12-30
Jak cytować
Sieradzka-Baziur, B. (2013). Indywidualizm jako pojęcie. Horyzonty Wychowania, 12(24), 17-35. Pobrano z https://horyzontywychowania.ignatianum.edu.pl/HW/article/view/423