Reprezentacje społeczne jako nośniki pamięci zbiorowej
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie teoretycznych podstaw, nieznanej jeszcze szerzej w polskiej myśli humanistycznej i społecznej, koncepcji reprezentacji społecznych jako nośników pamięci zbiorowej.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przedstawiony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: jak można wykorzystać teorię reprezentacji społecznych do analiz rozumienia podstawowych pedagogicznych kategorii pojęciowych? Zastosowano analizę literatury przedmiotu oraz eksploracyjne metody badań wykorzystywane w ustalaniu rdzenia i elementów peryferii reprezentacji społecznych: wolnych skojarzeń werbalnych i ewokacji hierarchicznej.
PROCES WYWODU: Po wstępnym zdefiniowaniu celu pracy oraz zasadniczych pojęć (pamięć, pamięć zbiorowa, reprezentacje społeczne) omówiono różne rodzaje modalności, poprzez które działa pamięć zbiorowa (ciało, język i organizacja przestrzeni) oraz na przykładzie analizy pojęcia „wychowanie” pokazano sposób ustalania struktury reprezentacji społecznych.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przykładowa analiza studenckich reprezentacji wychowania dowiodła, że omawiana teoria stanowić może adekwatną podstawę metodologiczną do ustalenia struktury reprezentacji społecznych podstawowych pojęć pedagogicznych.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Teoria reprezentacji społecznych stwarza duże możliwości analizy i interpretacji danych w kontekstach kulturowych i historycznych. Studiowanie struktury reprezentacji umożliwia identyfikację dominujących reprezentacji wybranego obiektu społecznego, a badania longituidalne mogą pokazać jakościowe zmiany najpierw w elementach peryferyjnych, a następnie centralnych. Pozwala to na przemyślane planowanie modyfikacji reprezentacji społecznych w kierunku powszechnie oczekiwanym (np. w edukacji).
Bibliografia
Abric, J.-C. (1993). Central system, peripheral system: their functions and roles in the dynamics of social representation. Papers on Social Representations, 2(2), 75-78.
Abric, J.-C. (2001). A structural approach to social representations. W: Deaux and Philogene (red.), Representations of the Social. Oxford: Blackwell, 42-47.
Assmann, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Tłum. Anna Kryczyńska‑Pham. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Assman, J. (2011). Cultural memory and early civilization. Cambridge: University Press.
Augoustinos, M., Walker, I. i Donaghue, N. (2014). Social Cognition: An integrated introduction. London: Sage Publications Ltd.
Bourdieu, P. (2007). Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów. Kęty: Antyk Marek Derwiecki.
Davies, B. i Gannon, S. (2012). Collective Biography and the Entangled Enlivening of Being. International Review of Qualitative Research, Volume 5, Number 4, 357-376.
Durkheim, E. (2000). Zasady metody socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Garfinkel, H. (2007). Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gawda, B. i Szepietowska, E.M. (2015). Treść pojęć Radość i Strach w okresie dorosłości – fluencja werbalna jako narzędzie opisu pojęć emocjonalnych. Psychologia Rozwojowa, 2, t. 20, 57-72.
Glińska, E., Florek, M. i Kowalewska, A. (2009). Wizerunek miasta: od koncepcji do wdrożenia. Warszawa: ABC Wolters Kluwer Business.
Halbwachs, M. (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hałas, E. (red.). (2012). Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości. Kraków: Nomos.
Jodelet, D. (1988). Mass Memory or the Moral and Affective Side of History. Lecture presented at the Symposium “The role of leaders in mass psychology”, 24th International Congress of Psychology, Sydney. Pozyskano z: http://www.europhd.eu/html/_onda02/07/PDF/12th_lab_scientificmaterial/jodelet/jodelet_masspsychology.pdf (dostęp: 13.03.2016).
Klus‑Stańska, D. (2011). Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej. W: M. Szczepska‑Pustkowska i D. Klus‑Stańska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna. Dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: WAiP.
Krasuska‑Betiuk, M. i Zbróg, Z. (2016). Społeczne reprezentacje kreatywności i kreatywnego nauczyciela podzielane przez studentów pedagogiki wczesnoszkolnej. W: I. Adamek i J. Bałachowicz (red.), Kreatywność w percepcji studentów wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo APS (w druku).
Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznawcza. Gdańsk: Gdańsk.
McGraw, K.M. (2008). Wizerunki polityczne: tworzenie i sterowanie. W: D.O. Sears, L. Huddy i R. Jervis (red.), Psychologia polityczna. Tłum. R. Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Męczkowska, A. (2002). Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata spo¬łecznego. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Mias, Ch. (2011). Training and Ruptures. W: M. Chaib, B. Danermark i S. Se¬lander (red.), Education, Professionalization and Social Representations. On the Transformation of Social Knowledge. London: Routledge.
Moliner, P. i Abric, J.-C. (2015). Central core theory. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cambridge Handbook of Social Represen¬tations. Cambridge: Cambridge University Press, 83-95.
Moscovici, S. (1988). Notes Towards a Description of Social Representations. European Journal of Social Psychology, 18, 211-250.
Moscovici, S. (2000). Social Representations. Explorations in Social Psychology. Cambridge: Polity Press.
Moscovici, S. (2001). Why a Theory of Social Representations? W: K. Deaux i G. Philogéne (red.), Representations of the Social. Oxford, UK: Blackwell Publishers.
Niesiobędzka, M. (2005). Reprezentacje społeczne zjawisk ekonomicznych. Białystok: Trans Humana.
Nora, P. (2001). Czas pamięci. Res Publica Nowa, 7(154), 37-43.
Saryusz Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Kraków: Universitas.
da Silva, A.L. (2013). Social representations of undergraduates about teacher identity and work a gender perspective. Educação, Sociedade & Culturas, 36, 49-64.
Szwed, R. (2011). Reprezentacje opinii publicznej w dyskursie publicznym. Lub¬lin: Wydawnictwo KUL.
Tarkowska, E. (1987). Czas w społeczeństwie. Problemy, tradycje, kierunki ba¬dań. Wrocław: Ossolineum.
Tarkowska, E. (2013). Collective Memory, Social Time and Culture: The Polish Tradition in Memory Studies. Polish Sociological Review, 3 (183), 281-296.
Trutkowski, C. (2000). Społeczne reprezentacje polityki. Warszawa: Scholar.
Trutkowski, C. (2007). Teoria społecznych reprezentacji i jej zastosowania. W: M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Scholar.
Wagoner, B. (2015). Collective remembering as a process of social representa¬tion. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cam¬bridge Handbook of Social Representations. Cambridge: Cambridge Univer¬sity Press, 134-162.
Zbróg, Z. (2014). Reprezentacje społeczne praktyk pedagogicznych – konstruo¬wanie profesjonalizmu wykładowców, nauczycieli i studentów. W: J. Piekarski, E. Cyrańska i B. Adamczyk (red.), Doskonalenie praktyk pedagogicznych – dyskusja. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 65-80.
Zbróg, Z. (2016a). Uczenie się przez oduczanie – modyfikowanie reprezentacji społecznych przyszłych nauczycieli. Pedagogika Szkoły Wyższej, 1 (w druku).
Zbróg, Z. (2016b). Obniżenie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego – re¬prezentacje społeczne problemu w debacie publicznej. Problemy Wczesnej Edukacji (w druku).
Copyright (c) 2017 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
