Reprezentacje społeczne jako nośniki pamięci zbiorowej
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie teoretycznych podstaw, nieznanej jeszcze szerzej w polskiej myśli humanistycznej i społecznej, koncepcji reprezentacji społecznych jako nośników pamięci zbiorowej.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przedstawiony problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: jak można wykorzystać teorię reprezentacji społecznych do analiz rozumienia podstawowych pedagogicznych kategorii pojęciowych? Zastosowano analizę literatury przedmiotu oraz eksploracyjne metody badań wykorzystywane w ustalaniu rdzenia i elementów peryferii reprezentacji społecznych: wolnych skojarzeń werbalnych i ewokacji hierarchicznej.
PROCES WYWODU: Po wstępnym zdefiniowaniu celu pracy oraz zasadniczych pojęć (pamięć, pamięć zbiorowa, reprezentacje społeczne) omówiono różne rodzaje modalności, poprzez które działa pamięć zbiorowa (ciało, język i organizacja przestrzeni) oraz na przykładzie analizy pojęcia „wychowanie” pokazano sposób ustalania struktury reprezentacji społecznych.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przykładowa analiza studenckich reprezentacji wychowania dowiodła, że omawiana teoria stanowić może adekwatną podstawę metodologiczną do ustalenia struktury reprezentacji społecznych podstawowych pojęć pedagogicznych.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Teoria reprezentacji społecznych stwarza duże możliwości analizy i interpretacji danych w kontekstach kulturowych i historycznych. Studiowanie struktury reprezentacji umożliwia identyfikację dominujących reprezentacji wybranego obiektu społecznego, a badania longituidalne mogą pokazać jakościowe zmiany najpierw w elementach peryferyjnych, a następnie centralnych. Pozwala to na przemyślane planowanie modyfikacji reprezentacji społecznych w kierunku powszechnie oczekiwanym (np. w edukacji).
References
Abric, J.-C. (1993). Central system, peripheral system: their functions and roles in the dynamics of social representation. Papers on Social Representations, 2(2), 75-78.
Abric, J.-C. (2001). A structural approach to social representations. W: Deaux and Philogene (red.), Representations of the Social. Oxford: Blackwell, 42-47.
Assmann, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Tłum. Anna Kryczyńska‑Pham. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Assman, J. (2011). Cultural memory and early civilization. Cambridge: University Press.
Augoustinos, M., Walker, I. i Donaghue, N. (2014). Social Cognition: An integrated introduction. London: Sage Publications Ltd.
Bourdieu, P. (2007). Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów. Kęty: Antyk Marek Derwiecki.
Davies, B. i Gannon, S. (2012). Collective Biography and the Entangled Enlivening of Being. International Review of Qualitative Research, Volume 5, Number 4, 357-376.
Durkheim, E. (2000). Zasady metody socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Garfinkel, H. (2007). Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gawda, B. i Szepietowska, E.M. (2015). Treść pojęć Radość i Strach w okresie dorosłości – fluencja werbalna jako narzędzie opisu pojęć emocjonalnych. Psychologia Rozwojowa, 2, t. 20, 57-72.
Glińska, E., Florek, M. i Kowalewska, A. (2009). Wizerunek miasta: od koncepcji do wdrożenia. Warszawa: ABC Wolters Kluwer Business.
Halbwachs, M. (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hałas, E. (red.). (2012). Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości. Kraków: Nomos.
Jodelet, D. (1988). Mass Memory or the Moral and Affective Side of History. Lecture presented at the Symposium “The role of leaders in mass psychology”, 24th International Congress of Psychology, Sydney. Pozyskano z: http://www.europhd.eu/html/_onda02/07/PDF/12th_lab_scientificmaterial/jodelet/jodelet_masspsychology.pdf (dostęp: 13.03.2016).
Klus‑Stańska, D. (2011). Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej. W: M. Szczepska‑Pustkowska i D. Klus‑Stańska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna. Dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: WAiP.
Krasuska‑Betiuk, M. i Zbróg, Z. (2016). Społeczne reprezentacje kreatywności i kreatywnego nauczyciela podzielane przez studentów pedagogiki wczesnoszkolnej. W: I. Adamek i J. Bałachowicz (red.), Kreatywność w percepcji studentów wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo APS (w druku).
Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznawcza. Gdańsk: Gdańsk.
McGraw, K.M. (2008). Wizerunki polityczne: tworzenie i sterowanie. W: D.O. Sears, L. Huddy i R. Jervis (red.), Psychologia polityczna. Tłum. R. Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Męczkowska, A. (2002). Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata spo¬łecznego. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Mias, Ch. (2011). Training and Ruptures. W: M. Chaib, B. Danermark i S. Se¬lander (red.), Education, Professionalization and Social Representations. On the Transformation of Social Knowledge. London: Routledge.
Moliner, P. i Abric, J.-C. (2015). Central core theory. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cambridge Handbook of Social Represen¬tations. Cambridge: Cambridge University Press, 83-95.
Moscovici, S. (1988). Notes Towards a Description of Social Representations. European Journal of Social Psychology, 18, 211-250.
Moscovici, S. (2000). Social Representations. Explorations in Social Psychology. Cambridge: Polity Press.
Moscovici, S. (2001). Why a Theory of Social Representations? W: K. Deaux i G. Philogéne (red.), Representations of the Social. Oxford, UK: Blackwell Publishers.
Niesiobędzka, M. (2005). Reprezentacje społeczne zjawisk ekonomicznych. Białystok: Trans Humana.
Nora, P. (2001). Czas pamięci. Res Publica Nowa, 7(154), 37-43.
Saryusz Wolska, M. (2009). Wprowadzenie. W: M. Saryusz Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Kraków: Universitas.
da Silva, A.L. (2013). Social representations of undergraduates about teacher identity and work a gender perspective. Educação, Sociedade & Culturas, 36, 49-64.
Szwed, R. (2011). Reprezentacje opinii publicznej w dyskursie publicznym. Lub¬lin: Wydawnictwo KUL.
Tarkowska, E. (1987). Czas w społeczeństwie. Problemy, tradycje, kierunki ba¬dań. Wrocław: Ossolineum.
Tarkowska, E. (2013). Collective Memory, Social Time and Culture: The Polish Tradition in Memory Studies. Polish Sociological Review, 3 (183), 281-296.
Trutkowski, C. (2000). Społeczne reprezentacje polityki. Warszawa: Scholar.
Trutkowski, C. (2007). Teoria społecznych reprezentacji i jej zastosowania. W: M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Scholar.
Wagoner, B. (2015). Collective remembering as a process of social representa¬tion. W: G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell i J. Valsiner (red.), The Cam¬bridge Handbook of Social Representations. Cambridge: Cambridge Univer¬sity Press, 134-162.
Zbróg, Z. (2014). Reprezentacje społeczne praktyk pedagogicznych – konstruo¬wanie profesjonalizmu wykładowców, nauczycieli i studentów. W: J. Piekarski, E. Cyrańska i B. Adamczyk (red.), Doskonalenie praktyk pedagogicznych – dyskusja. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 65-80.
Zbróg, Z. (2016a). Uczenie się przez oduczanie – modyfikowanie reprezentacji społecznych przyszłych nauczycieli. Pedagogika Szkoły Wyższej, 1 (w druku).
Zbróg, Z. (2016b). Obniżenie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego – re¬prezentacje społeczne problemu w debacie publicznej. Problemy Wczesnej Edukacji (w druku).
Copyright (c) 2017 HORIZONS OF EDUCATION
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
