Empatia i asertywność w komunikacji wychowawczej
Abstract
Sposób komunikowania danego człowieka w dużym stopniu decyduje o tym, jakiego typu buduje on relacje z innymi ludźmi. Nie da się nie komunikować, gdyż powstrzymywanie się od komunikowania jest też sposobem komunikacji. W tej sytuacji każdy z nas ma tylko dwie możliwości: komunikować w sposób trafny i kompetentny, który ułatwia porozumiewanie się z innymi ludźmi albo posługiwać się komunikacją werbalną i niewerbalną w sposób, który prowadzi do nieporozumień i konfliktów. Warunkiem dobrego komunikowania jest nie tylko unikanie barier w tym względzie, ale też nabywanie kompetencji pozytywnych, z których dwie najważniejsze to empatia i asertywność.
Podstawową kompetencją w relacjach międzyludzkich jest empatia, czyli zdolność trafnego wczuwania się w subiektywny świat myśli, pragnień, przeżyć i przekonań naszego rozmówcy. Zaprzeczeniem empatii jest przekonanie, że jesteśmy w stanie zrozumieć tę drugą osobę wyłącznie w oparciu o jej zewnętrzne zachowania. Empatia nie oznacza, że utożsamiamy się ze przeżyciami, przekonaniami czy pragnieniami drugiej osoby. Oznacza natomiast, że naprawdę ją rozumiemy w jej niepowtarzalnej historii i teraźniejszości. Potrzeba empatii wynika z faktu, że każdy z nas żyje w tym samym świecie i posługuje się tym samym językiem, ale nieco inaczej - a czasem całkiem inaczej – interpretuje rzeczywistość oraz wypowiadane słowa czy komunikowane gesty. Warunkiem dojrzałej empatii jest przyznawanie prawa drugiej osobie do odmiennego niż nasz sposobu rozumienia i przeżywania rzeczywistości, a także empatyczne rozumienie samego siebie. W przeciwnym przypadku grozi nam to, że nie odróżnimy tego, co dzieje się w nas, od tego, co myśli i przeżywa nasz rozmówca. Empatia umożliwia nie tylko trafne wczuwanie się w subiektywny świat innych osób, ale także ułatwia komunikowanie miłości oraz podjęcie interwencji wychowawczej, jeśli taka okazuje się potrzebna, zwłaszcza wobec dzieci czy ludzi niedojrzałych psychicznie oraz wobec tych, którzy proszą o pomoc i poradę.
Druga z podstawowych kompetencji w komunikacji międzyludzkiej to asertywność, która oznacza zdolność szczerego i bezpośredniego komunikowania na własny temat w sposób akceptowany społecznie i w formie, która respektuje godność rozmówcy. Gdy drugi człowiek coś mi komunikuje, wtedy powinienem być empatyczny, a gdy ja sam zaczynam mówić coś o sobie, wtedy powinienem komunikować w sposób asertywny. Ważnym przejawem asertywności jest zdolność stanowczej obrony własnych przekonań, pragnień, priorytetów i norm moralnych. Zaprzeczeniem asertywności jest respektowanie samego siebie kosztem innych ludzi lub respektowanie innych ludzi kosztem siebie. Potrzeba asertywności wynika z faktu, że drugi człowiek nie ma obowiązku domyślania się tego, co myślę, co przeżywam i czego pragnę. Właśnie dlatego pierwsza zasada asertywności brzmi: powinienem szczerze i otwarcie komunikować innym ludziom wszystko to, co chcę, by oni we mnie zrozumieli i uszanowali. W negatywnym kontekście społecznym asertywność to zdolność do obrony własnych praw, pragnień i potrzeb. Człowiek dojrzały potrafi asertywnie powiedzieć „nie” ludziom, którzy nie respektują jego myśli, przeżyć i przekonań. Potrafi też stanowczo powiedzieć „nie” samemu sobie wtedy, gdy skłonny jest postąpić wbrew własnym przekonaniom, wartościom i priorytetom. Warunkiem dojrzałego komunikowania jest nie tylko teoretyczna wiedza na temat empatii i asertywności, ale także praca nad własną osobowością oraz życzliwość w relacjach międzyludzkich.
Copyright (c) 2016 HORIZONS OF EDUCATION
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nc-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a CC BY-NC-ND licence that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are asked to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access). We advise to use any of the following reserach society portals: