Pomiędzy edukacją muzyczną a muzykoterapią. Dwie perspektywy pracy z muzyką
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest określenie elementów wspólnych dla edukacji muzycznej i muzykoterapii oraz kwestii, w których obie dziedziny wyraźnie się różnią, ze szczególnym uwzględnieniem muzykoterapii jako dziedziny wciąż słabo rozpoznawalnej w polskim systemie edukacyjnym i terapeutycznym.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy stanowi pytanie, jakie elementy łączą edukację muzyczną i muzykoterapię, a w jakich aspektach obie dziedziny różnią się istotnie pod względem celów, form pracy i funkcji. W rozważaniach wzięto pod uwagę publikacje teoretyczne z zakresu edukacji muzycznej i muzykoterapii. Zastosowano metodę analizy porównawczej uzupełnionej odniesieniami do doświadczeń własnych.
PROCES WYWODU: Na podstawie definicji edukacji muzycznej i muzykoterapii dokonano zestawienia celów obu form zaangażowania muzyki i aktywności z nią związanych w pracy z dzieckiem, zwracając uwagę na rozróżnienie między celami muzycznymi i niemuzycznymi. Następnie przyjrzano się sposobom realizacji wybranych aktywności bazujących na muzyce, uwzględniając przy tym zakres kompetencji niezbędnych do ich prawidłowego przeprowadzenia.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wykazano istotne różnice w celach, kompetencjach specjalistów oraz odbiorcach działań edukacyjnych i terapeutycznych. Zidentyfikowano obszary odmiennej interpretacji pojęć i praktyk.
WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BADAŃ: Wyniki wskazują na potrzebę podnoszenia świadomości społecznej i zawodowej dotyczącej tego, czym jest i na czym polega muzykoterapia, oraz roli i kompetencji muzykoterapeuty. Jednocześnie rekomenduje się wzbogacenie i transformowanie procesu edukacyjnego poprzez większą integrację filozofii i podejść zaczerpniętych z muzykoterapii i różnych form terapii przez sztukę. Wyniki przedstawionych analiz mają zastosowanie praktyczne w środowiskach edukacyjnych i terapeutycznych.
Bibliografia
Białkowski, A. (2001). Powszechna edukacja muzyczna. Współczesne zagrożenia i dylematy. Wychowanie Muzyczne w Szkole, 4(226), 179–184.
Bruscia, K. (2014). Defining music therapy (wyd. 3). Barcelona Publishers.
Bunt, L. i Stige, B. (2014). Music therapy: An art beyond words (wyd. 2). Routledge.
Cesarz, H. (2003). Muzykoterapeuta dźwiękiem mówiący, czyli kilka refleksji na temat komunikacji za pomocą instrumentu. Muzykoterapia Polska, 2(6), 7–12.
Clayton, M., Herbert, T. i Middleton, R. (red.). (2012). The cultural study of music: A critical introduction. Routledge.
Clough, N. i Tarr, J. (red.). (2021). Addressing issues of mental health in schools through the arts: Teachers and music therapists working together. Routledge.
Colwell, R. i Richardson, C. (red.). (2002). The new handbook of research on music teaching and learning. Oxford University Press.
Grusiewicz, M. (2025). Edukacja muzyczna w polskim szkolnictwie ogólnokształcącym. Opinie, analizy na tle współczesnych praktyk szkolnych i innych przedmiotów. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kataryńczuk-Mania, L., Kołodziejski, M. i Kisiel, M. (2018). Orientacje w metodologii badań edukacyjno-muzycznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Kijowska, I.M. i Sorokosz, I. (red.). (2014). Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne: Wybrane aspekty metodyczne. Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
Lune, H. i Berg, B.L. (2017). Qualitative research methods for the social sciences. Pearson.
Moonga, N. i Thomas, N. (2025). Overview of music therapy as a profession. W: M. Viega, A. dos Santos i B. Wheeler (red.), Music therapy handbook (wyd. 3, s. 3–18). Guilford Press.
Natanson, T. (1979). Wstęp do nauki o muzykoterapii. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Przychodzińska, M. (1979). Muzyka i wychowanie. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. (2024). (Dz. U. z 2024 r., poz. 996). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000996
Słyk, U. i Kisiel, M. (2022). Inspiracje muzyczne w procesie rozwijania postawy twórczej i kreatywnej aktywności uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Akademia WSB.
Stachyra, K. (2014). Podstawy muzykoterapii (wyd. 2). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Stachyra, K. (2017). Metoda wizualizacji kierowanej z muzyką w kontekście terapeutycznym i edukacyjnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Tatarkiewicz, W. (1985). Historia estetyki. T. 1: Estetyka starożytna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wheeler, B.L. (2015). Music therapy handbook. Guilford Press.
Woodward, S. (2000). A response to James Robertson’s “An educational model for music therapy: The case for a continuum”. British Journal of Music Therapy, 14(2), 94–98.
Wróblewski, P. (2015). Świadomość zakresu pojęcia „muzykoterapia” wśród pedagogów muzycznych. [Niepublikowana praca licencjacka]. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Żmigrodzki, P. (red.). (2013, 3 września). Terapia. W: Wielki słownik języka polskiego. https://wsjp.pl/haslo/podglad/4285/terapia
Żmigrodzki, P. (red.). (2017, 4 stycznia). Edukacja. W: Wielki słownik języka polskiego. https://wsjp.pl/haslo/podglad/54773/edukacja
Copyright (c) 2025 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
