Język migowy źródłem pamięci społecznej Głuchych
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest ukazanie kluczowej roli języka migowego w zachowaniu pamięci społecznej niesłyszących.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Aby zrealizować zarysowany cel naukowy, dokonano przeglądu współczesnej literatury przedmiotu oraz kwerendy historycznych źródeł literaturowych.
PROCES WYWODU: Punktem wyjścia dla wywodu jest prezentacja kulturowej definicji głuchoty pozostającej w opozycji do podejścia medycznego, w którym niesłyszący są postrzegani wyłącznie jako niepełnosprawni i wymagający rewalidacji. Głuchota pojmowana kulturowo jest elementem wyróżniającym i decydującym o przynależności do mniejszości językowej – czynnikiem integrującym dla członków grupy jest jednak nie dysfunkcja słuchu, a sposób codziennej komunikacji – język migowy. W kolejnym etapie wywodu prezentowane są zagadnienia związane z kulturotwórczą i wychowawczą rolą języka wizualno‑przestrzennego. Przywołanie długoletniej historii rugowania języka migowego z edukacji niesłyszących i zastępowania go nauką artykulacji fonicznej oraz czytania z ust jest wstępem do ukazania fundamentalnej roli migania w kształtowaniu społeczności niesłyszących.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Język migowy zostaje zdefiniowany jako nośnik kultury i jej wyraz – kodujący pojęcia i definicje kluczowe dla społeczności Głuchych, takie jak audyzm, oralizm, paternalizm czy dwujęzyczność. Zarysowana zostaje także konieczność wspierania go w owej kulturotwórczej i społecznej roli poprzez promocję i dokumentację, taką jak tworzenie korpusów, czyli dużych zbiorów danych wideo będących nagraniami wypowiedzi użytkowników języka migowego.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł podkreśla konieczność wspierania języka migowego jako źródła kultury i pamięci społecznej Głuchych. Jedną z proponowanych metod promocji języka jest jego dokumentacja w postaci korpusu nagrań wideo, czyli zbioru danych o różnorodnych zastosowaniach i narzędzia wpływającego na zwiększenie prestiżu języka migowego.
References
Adamiec, T. (2003). Głuchoniemi i świadectwo ich życia od starożytności do końca XVIII wieku – przegląd problematyki. W: M. Świdziński i T. Gałkowski (red.), Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Polski Komitet Audiofonologii, Instytut
Głuchoniemych im. ks. Jakuba Falkowskiego, 237‑263.
Austin, P.K. i Sallabank, J. (red.). (2011). The Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge: Cambridge University Press.
Bouvet, D. (1996). Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego. Warszawa: WSiP.
Chudy, W. (2006). Wartości i świat ludzi niepełnosprawnych (Przyczynek do aksjologii osób niesłyszących). W: K. Krakowiak i A. Dziurda‑Multan (red.), „Nie głos, ale słowo... ”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniem słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL, 29‑41.
Crystal, D. (2000). Language death. Cambridge: Cambridge University Press.
Bauman, H.-D. (2004). Audism: Exploring the Metaphysics of Oppression. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(2), 239‑246.
Dobrowolski, K. (1967). Studia z pogranicza historii i socjologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dressler, W. i Wodak‑Leodoter, R. (1977). Language death. International Journal of the Sociology of Language, 12.
Dunaj, M. (2014). Osoby głuche na rynku pracy. W: M. Świdziński (red.), Sytuacja osób głuchych w Polsce. Raport zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 89‑103.
Dziemidowicz, Cz. (1996). Dziecko głuche i język ojczysty. Bydgoszcz: Tanan.
Eriksson, P. (1998). The history of deaf people: A source book. Örebro: Daufr.
Filipowicz, J. (2002). Pojęcie pamięci społecznej w nauce polskiej. Kultura i Historia, 2, 23‑29.
Goldin‑Meadow, S. (2012). Homesign: gesture to language W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 601‑625.
Grenoble, L. (2009). Języki zagrożone. W: P.K. Austin (red.), Tysiąc języków. Żywe, zagrożone i wymarłe. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 214‑235.
Grosjean, F. (2008). Studying Bilinguals. Oxford: Oxford University Press.
Grosjean, F. (2015). Bicultural bilinguals. International Journal of Bilingualism, 19(5), 572‑586. DOI: 10.1177/1367006914526297.
Grushkin, D. (2003). The Dilemma of Hard of Hearing within the U.S. Deaf Community. W: L. Monaghan, C. Schmaling, K. Nakamura i G.H. Turner (red.), Many Ways to Be Deaf, International Variation in Deaf Community. Washington: Gallaudet University Press, 114‑140.
Grzegorzewska, M. (1989). Wybór pism. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Hindley, P. (2000). Child and adolescent psychiatry. W: P. Hindley i N. Kitson (red.), Mental health and deafness. London: Whurr Publishers Ltd., 42‑75.
Hollak, J. i Jagodziński, T. (1879). Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających. Warszawa: Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych.
Januszewicz, M., Jura, M. i Kowal, J. (2014). Każdy ma prawo do nauki. Prawo głuchych do dostępu do języka i edukacji. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 8‑16.
Johnston, T. (2004). W(h)ither the Deaf Community? Population, Genetics, and the Future of Australian Sign Language. American Annals of the Deaf, 148(5), 358‑375. DOI:10.1353/aad.2004.0004.
Kaiser‑Grodecka, I. (1987). Wybrane zagadnienia z surdopsychologii. W: A. Wyszyńska (red.), Psychologia defektologiczna. Warszawa: PWN, 51‑84.
Kannapell, B. (1993). Language Choice Reflects Identity Choice: A Sociolinguistic Study of Deaf College Students. Burtonsville, MD: Linstock Press.
Kwiatkowski, P. (2008). Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Lane, H. (1989). When the Mind Hears: A History of the Deaf. New York: Vintage Books.
Lane, H. (1996). Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych. Warszawa: WSiP.
Lane, H., Pillard, R. i Hedberg, U. (2011). The People of the Eye. Deaf Ethnicity and Ancestry. Oxford, New York: Oxford University Press.
Litak, E. (2014). Pamięć a tożsamość. Rzymskokatolickie, greckokatolickie i prawosławne wspólnoty w południowo‑wschodniej Polsce. Kraków: Nomos.
Łacheta, J., Czajkowska‑Kisil, M., Linde‑Usiekniewicz, J. i Rutkowski, P. (red.). (2016). Korpusowy słownik polskiego języka migowego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Pozyskano z: http://www.slownikpjm.uw.edu.pl (dostęp: 12.06.2017).
Łozińska, S. (2017). Ikoniczny wymiar etymologii XIX-wiecznego PJM na przykładzie znaków odnoszących się do zwierząt. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Łozińska, S. i Rutkowski, P. (2017). Nazwy kolorów w PJM, czyli o ikoniczności nieimitacyjnej. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Marschark, M. (2007). Raising and Educating a Deaf Child: A Comprehensive Guide to the Choices, Controversies, and Decisions Faced by Parents and Educators. New York: Oxford University Press.
Marschark, M., Lang, H. i Albertini, J. (2002). Educating Deaf Students. From Research to Practise. Oxford: Oxford University Press.
Mazurczak, A. (2014). Wstęp. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Raport Rzecznika Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 5‑7.
McBurney, S. (2012). History of sign languages and sign language linguistics. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 909‑948.
Mitchel, R.E. i Karchmer, M.A. (2004). Chasing the mythical ten percent: Parental hearing status of deaf and hard of hearing students in the United States. Sign Language Studies, 4(2), 138‑163. DOI:10.1353/sls.2004.0005.
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników (2012). Warszawa: GUS.
National Association of the Deaf. (2002). Legal Rights. The Guide for Deaf and Hard of Hearing People.Washington: Gallaudet University Press.
Ostrowski, W. (1877). O słuchu i mowie, o głuchoniemych i ich kształceniu (odczyt publiczny Prezesa Towarzystwa Lekarskiego Płockiego z dn. 28 kwietnia 1877 r.). Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1876/7, 17‑48.
Padden, C. (2007). History and genetics: Stories of Deaf people. Paper presented at the 6th Deaf History International Conference, Berlin, July 2006. Pozyskano z: http://pages.ucsd.edu/~cpadden/files/hist&gen.pdf (dostęp: 12.06.2017).
Padden, C. i Humphries, T. (1988). Deaf in America: Voices from a Culture. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Papłoński, J. (1873). Historyja Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych. Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1871/72, 1‑39.
Plaza‑Pust, C. (2012). Deaf education and bilingualism. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 949‑979.
Preston, P.M. (1994). Mother father Deaf: Living between sound and silence. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Ruta, K. i Wrześniewska‑Pietrzak, M. (2014). „Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających” – próba analizy leksykograficznej. Język Polski, XCIV, 15‑28.
Ruta, K. i Wrześniewska‑Pietrzak, M. (2015). Nazwy własne w „Słowniku mimicznym dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających”. Onomastica, LIX, 93‑106.
Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2013). Jak powstaje korpus polskiego języka migowego (PJM)? Polonica, 33, 297‑308.
Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2014).
Korpus polskiego języka migowego (PJM): założenia – procedury – metodologia. W: M. Sak (red.), Deaf Studies w Polsce. T. I. Łódź: Polski Związek Głuchych, 219‑226.
Rutkowski, P. i Łozińska, S. (red.). (2014). Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Ryan, D.F. i Schuchman, J.S. (2002). Deaf people in Hitler’s Europe. Washington: Gallaudet University Press.
Sak, M. (2011). W poszukiwaniu optymalnego modelu edukacji osób głuchych i słabosłyszących w Polsce. W: E. Twardowska i M. Kowalska (red.), Edukacja Niesłyszących. Publikacja konferencyjna. Łódź: Polski Związek Głuchych, 71‑75.
Schein, J.D. i Delk, M.T. (1974). The deaf population of the United States. Silver Spring: National Association of the Deaf.
Singleton, J.L. i Tittle, M.D. (2000). Deaf parents and their hearing children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 5(3), 221‑236. DOI: 10.1093/deafed/5.3.221.
Szacka, B. (2006). Czas przeszły – pamięć – mit. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szczygielski, J. (1884). Ksiądz Jakób Falkowski. Założyciel i pierwszy Rektor Warszawskiego IGiO.
Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1883/84, 48‑98.
Świderski, T. (2010). Głusi działacze przedwojennego środowiska Głuchych w Warszawie z lat 1883‑1946: apel o zachowanie i poszanowanie dziedzictwa historii Głuchych. Warszawa: Polski Związek Głuchych.
Świderski, T. i Kieruzalska, J. (2014). Igor i wehikuł czasu. Pozyskano z: http://kulturabezbarier.org/container/Publikacja/komiks/komiks.pdf (dostęp:
06.2017).
Vermeulen, A., De Raeve, L., Langereis, M. i Snik, A. (2012). Changing realities in the classroom for hearing‑impaired children with cochlear implant. Deafness & Education International, 14, 36‑47. DOI: 10.1179/1557069X12Y.0000000004.
Wiefferink, C.H., Rieffe, C., Katelaar, L. i De Raeve, L. (2013). Emotion understanding in deaf children with a cochlear implant. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18, 175‑186. DOI: 10.1093/deafed/ens042.
Wójcik, M. (2008). Wybrane aspekty społecznego funkcjonowania młodzieży niesłyszącej i słabosłyszącej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zeshan, U. i de Vos, C. (2012). Sign Languages in Village Communities: Anthropological and Linguistic Insights. Berlin: Mouton De Gruyter.
Copyright (c) 2017 HORIZONS OF EDUCATION
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors who publish in this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright to their work while granting the journal the right of first publication. The work will be simultaneously licensed under a CC BY-ND license, which permits others to share the work with proper credit given to the author and the original publication in this journal.
- Authors may enter into additional, non-exclusive agreements for the distribution of the published version of the work (e.g., posting it in an institutional repository or publishing it in another journal), provided that the original publication in this journal is acknowledged.
We allow and encourage authors to share their work online (e.g., in institutional repositories or on personal websites) both before and during the submission process, as this can foster beneficial exchanges and lead to earlier and increased citations of the published work. (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following academic networking platforms:
