Język migowy źródłem pamięci społecznej Głuchych
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest ukazanie kluczowej roli języka migowego w zachowaniu pamięci społecznej niesłyszących.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Aby zrealizować zarysowany cel naukowy, dokonano przeglądu współczesnej literatury przedmiotu oraz kwerendy historycznych źródeł literaturowych.
PROCES WYWODU: Punktem wyjścia dla wywodu jest prezentacja kulturowej definicji głuchoty pozostającej w opozycji do podejścia medycznego, w którym niesłyszący są postrzegani wyłącznie jako niepełnosprawni i wymagający rewalidacji. Głuchota pojmowana kulturowo jest elementem wyróżniającym i decydującym o przynależności do mniejszości językowej – czynnikiem integrującym dla członków grupy jest jednak nie dysfunkcja słuchu, a sposób codziennej komunikacji – język migowy. W kolejnym etapie wywodu prezentowane są zagadnienia związane z kulturotwórczą i wychowawczą rolą języka wizualno‑przestrzennego. Przywołanie długoletniej historii rugowania języka migowego z edukacji niesłyszących i zastępowania go nauką artykulacji fonicznej oraz czytania z ust jest wstępem do ukazania fundamentalnej roli migania w kształtowaniu społeczności niesłyszących.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Język migowy zostaje zdefiniowany jako nośnik kultury i jej wyraz – kodujący pojęcia i definicje kluczowe dla społeczności Głuchych, takie jak audyzm, oralizm, paternalizm czy dwujęzyczność. Zarysowana zostaje także konieczność wspierania go w owej kulturotwórczej i społecznej roli poprzez promocję i dokumentację, taką jak tworzenie korpusów, czyli dużych zbiorów danych wideo będących nagraniami wypowiedzi użytkowników języka migowego.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł podkreśla konieczność wspierania języka migowego jako źródła kultury i pamięci społecznej Głuchych. Jedną z proponowanych metod promocji języka jest jego dokumentacja w postaci korpusu nagrań wideo, czyli zbioru danych o różnorodnych zastosowaniach i narzędzia wpływającego na zwiększenie prestiżu języka migowego.
Bibliografia
Adamiec, T. (2003). Głuchoniemi i świadectwo ich życia od starożytności do końca XVIII wieku – przegląd problematyki. W: M. Świdziński i T. Gałkowski (red.), Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Polski Komitet Audiofonologii, Instytut
Głuchoniemych im. ks. Jakuba Falkowskiego, 237‑263.
Austin, P.K. i Sallabank, J. (red.). (2011). The Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge: Cambridge University Press.
Bouvet, D. (1996). Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego. Warszawa: WSiP.
Chudy, W. (2006). Wartości i świat ludzi niepełnosprawnych (Przyczynek do aksjologii osób niesłyszących). W: K. Krakowiak i A. Dziurda‑Multan (red.), „Nie głos, ale słowo... ”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniem słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL, 29‑41.
Crystal, D. (2000). Language death. Cambridge: Cambridge University Press.
Bauman, H.-D. (2004). Audism: Exploring the Metaphysics of Oppression. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(2), 239‑246.
Dobrowolski, K. (1967). Studia z pogranicza historii i socjologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dressler, W. i Wodak‑Leodoter, R. (1977). Language death. International Journal of the Sociology of Language, 12.
Dunaj, M. (2014). Osoby głuche na rynku pracy. W: M. Świdziński (red.), Sytuacja osób głuchych w Polsce. Raport zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 89‑103.
Dziemidowicz, Cz. (1996). Dziecko głuche i język ojczysty. Bydgoszcz: Tanan.
Eriksson, P. (1998). The history of deaf people: A source book. Örebro: Daufr.
Filipowicz, J. (2002). Pojęcie pamięci społecznej w nauce polskiej. Kultura i Historia, 2, 23‑29.
Goldin‑Meadow, S. (2012). Homesign: gesture to language W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 601‑625.
Grenoble, L. (2009). Języki zagrożone. W: P.K. Austin (red.), Tysiąc języków. Żywe, zagrożone i wymarłe. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 214‑235.
Grosjean, F. (2008). Studying Bilinguals. Oxford: Oxford University Press.
Grosjean, F. (2015). Bicultural bilinguals. International Journal of Bilingualism, 19(5), 572‑586. DOI: 10.1177/1367006914526297.
Grushkin, D. (2003). The Dilemma of Hard of Hearing within the U.S. Deaf Community. W: L. Monaghan, C. Schmaling, K. Nakamura i G.H. Turner (red.), Many Ways to Be Deaf, International Variation in Deaf Community. Washington: Gallaudet University Press, 114‑140.
Grzegorzewska, M. (1989). Wybór pism. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Hindley, P. (2000). Child and adolescent psychiatry. W: P. Hindley i N. Kitson (red.), Mental health and deafness. London: Whurr Publishers Ltd., 42‑75.
Hollak, J. i Jagodziński, T. (1879). Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających. Warszawa: Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych.
Januszewicz, M., Jura, M. i Kowal, J. (2014). Każdy ma prawo do nauki. Prawo głuchych do dostępu do języka i edukacji. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 8‑16.
Johnston, T. (2004). W(h)ither the Deaf Community? Population, Genetics, and the Future of Australian Sign Language. American Annals of the Deaf, 148(5), 358‑375. DOI:10.1353/aad.2004.0004.
Kaiser‑Grodecka, I. (1987). Wybrane zagadnienia z surdopsychologii. W: A. Wyszyńska (red.), Psychologia defektologiczna. Warszawa: PWN, 51‑84.
Kannapell, B. (1993). Language Choice Reflects Identity Choice: A Sociolinguistic Study of Deaf College Students. Burtonsville, MD: Linstock Press.
Kwiatkowski, P. (2008). Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Lane, H. (1989). When the Mind Hears: A History of the Deaf. New York: Vintage Books.
Lane, H. (1996). Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych. Warszawa: WSiP.
Lane, H., Pillard, R. i Hedberg, U. (2011). The People of the Eye. Deaf Ethnicity and Ancestry. Oxford, New York: Oxford University Press.
Litak, E. (2014). Pamięć a tożsamość. Rzymskokatolickie, greckokatolickie i prawosławne wspólnoty w południowo‑wschodniej Polsce. Kraków: Nomos.
Łacheta, J., Czajkowska‑Kisil, M., Linde‑Usiekniewicz, J. i Rutkowski, P. (red.). (2016). Korpusowy słownik polskiego języka migowego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Pozyskano z: http://www.slownikpjm.uw.edu.pl (dostęp: 12.06.2017).
Łozińska, S. (2017). Ikoniczny wymiar etymologii XIX-wiecznego PJM na przykładzie znaków odnoszących się do zwierząt. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Łozińska, S. i Rutkowski, P. (2017). Nazwy kolorów w PJM, czyli o ikoniczności nieimitacyjnej. W: P. Rutkowski (red.), Ikoniczność w gramatyce i leksyce polskiego języka migowego (PJM). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Marschark, M. (2007). Raising and Educating a Deaf Child: A Comprehensive Guide to the Choices, Controversies, and Decisions Faced by Parents and Educators. New York: Oxford University Press.
Marschark, M., Lang, H. i Albertini, J. (2002). Educating Deaf Students. From Research to Practise. Oxford: Oxford University Press.
Mazurczak, A. (2014). Wstęp. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych. Raport Rzecznika Praw Obywatelskich. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 5‑7.
McBurney, S. (2012). History of sign languages and sign language linguistics. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 909‑948.
Mitchel, R.E. i Karchmer, M.A. (2004). Chasing the mythical ten percent: Parental hearing status of deaf and hard of hearing students in the United States. Sign Language Studies, 4(2), 138‑163. DOI:10.1353/sls.2004.0005.
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników (2012). Warszawa: GUS.
National Association of the Deaf. (2002). Legal Rights. The Guide for Deaf and Hard of Hearing People.Washington: Gallaudet University Press.
Ostrowski, W. (1877). O słuchu i mowie, o głuchoniemych i ich kształceniu (odczyt publiczny Prezesa Towarzystwa Lekarskiego Płockiego z dn. 28 kwietnia 1877 r.). Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1876/7, 17‑48.
Padden, C. (2007). History and genetics: Stories of Deaf people. Paper presented at the 6th Deaf History International Conference, Berlin, July 2006. Pozyskano z: http://pages.ucsd.edu/~cpadden/files/hist&gen.pdf (dostęp: 12.06.2017).
Padden, C. i Humphries, T. (1988). Deaf in America: Voices from a Culture. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Papłoński, J. (1873). Historyja Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych. Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1871/72, 1‑39.
Plaza‑Pust, C. (2012). Deaf education and bilingualism. W: R. Pfau, M. Steinbach i B. Woll (red.), Sign language: An international handbook. Berlin: De Gruyter Mouton, 949‑979.
Preston, P.M. (1994). Mother father Deaf: Living between sound and silence. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Ruta, K. i Wrześniewska‑Pietrzak, M. (2014). „Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających” – próba analizy leksykograficznej. Język Polski, XCIV, 15‑28.
Ruta, K. i Wrześniewska‑Pietrzak, M. (2015). Nazwy własne w „Słowniku mimicznym dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających”. Onomastica, LIX, 93‑106.
Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2013). Jak powstaje korpus polskiego języka migowego (PJM)? Polonica, 33, 297‑308.
Rutkowski, P., Łozińska, S., Filipczak, J., Łacheta, J. i Mostowski, P. (2014).
Korpus polskiego języka migowego (PJM): założenia – procedury – metodologia. W: M. Sak (red.), Deaf Studies w Polsce. T. I. Łódź: Polski Związek Głuchych, 219‑226.
Rutkowski, P. i Łozińska, S. (red.). (2014). Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Ryan, D.F. i Schuchman, J.S. (2002). Deaf people in Hitler’s Europe. Washington: Gallaudet University Press.
Sak, M. (2011). W poszukiwaniu optymalnego modelu edukacji osób głuchych i słabosłyszących w Polsce. W: E. Twardowska i M. Kowalska (red.), Edukacja Niesłyszących. Publikacja konferencyjna. Łódź: Polski Związek Głuchych, 71‑75.
Schein, J.D. i Delk, M.T. (1974). The deaf population of the United States. Silver Spring: National Association of the Deaf.
Singleton, J.L. i Tittle, M.D. (2000). Deaf parents and their hearing children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 5(3), 221‑236. DOI: 10.1093/deafed/5.3.221.
Szacka, B. (2006). Czas przeszły – pamięć – mit. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szczygielski, J. (1884). Ksiądz Jakób Falkowski. Założyciel i pierwszy Rektor Warszawskiego IGiO.
Pamiętnik Warszawskiego Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych z roku szkolnego 1883/84, 48‑98.
Świderski, T. (2010). Głusi działacze przedwojennego środowiska Głuchych w Warszawie z lat 1883‑1946: apel o zachowanie i poszanowanie dziedzictwa historii Głuchych. Warszawa: Polski Związek Głuchych.
Świderski, T. i Kieruzalska, J. (2014). Igor i wehikuł czasu. Pozyskano z: http://kulturabezbarier.org/container/Publikacja/komiks/komiks.pdf (dostęp:
06.2017).
Vermeulen, A., De Raeve, L., Langereis, M. i Snik, A. (2012). Changing realities in the classroom for hearing‑impaired children with cochlear implant. Deafness & Education International, 14, 36‑47. DOI: 10.1179/1557069X12Y.0000000004.
Wiefferink, C.H., Rieffe, C., Katelaar, L. i De Raeve, L. (2013). Emotion understanding in deaf children with a cochlear implant. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18, 175‑186. DOI: 10.1093/deafed/ens042.
Wójcik, M. (2008). Wybrane aspekty społecznego funkcjonowania młodzieży niesłyszącej i słabosłyszącej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zeshan, U. i de Vos, C. (2012). Sign Languages in Village Communities: Anthropological and Linguistic Insights. Berlin: Mouton De Gruyter.
Copyright (c) 2017 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
