„Brainwasching” – rzecz o manipulacji emocjami i zachowaniem przez grupy kultowe

Abstrakt

Artykuł podejmuje problem natury zjawiska „prania mózgu” w kontekście nowych ruchów religijnych w aspekcie historycznym i współczesnym. Analizując zjawisko psychologicznego oddziaływania grup kultowych na jednostkę, wskazano te obszary, w których manipulatorzy psychiki eksploatują najczęściej. Wielość czynników konstytuujących zjawisko sekty wymusza konieczność porzucania utartych schematów i otwarcie się na nowe możliwości interpretacyjne z nowych perspektyw badawczych. Szybkość dokonujących się zmian społecznych powoduje, że „nowe mapy rozumienia” zjawiska sekty (w tym natury procesu „prania mózgu”) wypierają mapy nakreślone w minionych latach (nie przekreślając ich). Niezależnie od przyjętych definicji zjawiska „prania mózgu” oraz teorii wyjaśniających jego mechanizmy, manipulowanie ludzkimi emocjami i zachowaniem stanowi fundamentalny aspekt tego procesu. Emocje, jak wynika z licznych analiz, stanowią ważne podłoże dla kontroli społecznej. Poprzez odpowiednie sterowanie mechanizmami zmiany wzorców ekspresji emocji liderzy grup kultowych mają doskonałą możliwość warunkowania motywacji swoich podwładnych, a poprzez to, możliwość wpływu, także na ich, takie czy inne zachowanie. Odwołując się do współczesnych badań nad specyfiką funkcjonowania ludzkich emocji, wiele sekt zdaje się w swoim oddziaływaniu na wiernych wykorzystywać tę wiedzę. Manipulowanie emocjami prowadzi liderów sekt do zdobycia silnej kontroli nad jednostkami im podlegającymi.